Tiếp theo sau bài viết của linh mục Nguyễn Hồng Giáo OFM đăng tải trên Vietcatholic ngày 29-09-2009, mang tựa đề “Lạy Chúa, chúng con không biết ăn nói!” , tôi đã viết bài, “Cứ phải nói, dù không biết nói” ,{nl}cũng đăng tải trên VietCatholic ngày 02-10-2009. Vì cả hai anh em chúng{nl}tôi cùng là tu sĩ Dòng Phan-xi-cô, nên có người đã lấy câu tục ngữ Việt{nl}Nam để nhắc khéo tôi: “Gà cùng một mẹ… chớ hoài đá nhau!” Là anh em{nl}cùng Dòng, chúng tôi yêu mến tôn trọng nhau, nhưng dựa vào nguyên tắc{nl}hiệp nhất trong đa dạng, chúng tôi chấp nhận nhau khác biệt để bổ túc{nl}cho nhau. Chỉ cách đây mấy hôm, chúng tôi gặp nhau vẫn vui vẻ trò{nl}chuyện. Nay bài “Tiên tri Giô-na bướng bỉnh” đăng tải trên{nl}Vietcatholic ngày 15-10-2009, cũng của cha Giáo, lại gợi hứng cho tôi{nl}viết bài này. Từ câu chuyện Giô-na mà người Ki-tô hữu nào đọc Kinh{nl}Thánh cũng biết, chúng ta có thể có nhiều cách nhìn khác nhau, không{nl}phải để loại trừ, nhưng bổ túc cho nhau.

Ðể những độc giả không thuộc lòng câu chuyện Giô-na khỏi mất công mở Sách Thánh, tôi xin nhắc lại:

Ðại khái câu chuyện Giô-na

Giô-na{nl}là một nhân vật sống vào thế kỷ VIII trước Ðức Giê-su, nhưng cuốn sách{nl}mang tên ông chỉ được viết vào lối thế kỷ V. Câu chuyện đại khái như{nl}sau: Chúa sai ngôn sứ Giô-na đến thành Ni-ni-vê cảnh cáo dân thành về{nl}tội ác của họ. Nhưng thay vì đi Ni-ni-vê như Chúa dạy, vị ngôn sứ đã{nl}xuống tàu đi về một hướng khác, chắc không ngoài mục đích để khỏi phải{nl}nói Lời Chúa. Thình lình phong ba bão táp nổi lên dữ dội. Người trong{nl}tàu bắt thăm xem ai là người có tội khiến cho trời đất trút cơn thịnh{nl}nộ lên mọi người như thế. Thăm bốc ra, trúng phải Giô-na. Ông liền thú{nl}tội, và ngay sau đó xin người ta quẳng ông xuống biển. Cực chẳng đã,{nl}thuỷ thủ nghe lời. Nhưng Giô-na vừa xuống nước, thì một con cá khổng lồ{nl}đã nuốt chửng vị ngôn sứ. Ông ở trong đó ba ngày ba đêm, có đủ thì giờ{nl}làm một bài thơ không ăn nhằm gì với người đang ở trong bụng cá hết.{nl}Sau đó con cá nhả ông trên bãi biển. Lần này thì cực chẳng đã ông vâng{nl}lệnh Chúa đi Ni-ni-vê cho họ biết tội của họ đã kêu thấu trời, và nội{nl}bốn mươi ngày nữa, Chúa sẽ huỷ diệt hết cả thành. Thế là từ vua chúa{nl}đến thứ dân, từ người đến vật, đều nghe lời ngôn sứ mà ăn năn đền tội,{nl}nên Chúa đã thương, không phạt như lời Giô-na đã cảnh cáo. Bấy giờ{nl}Giô-na buồn chán, vì thấy việc Chúa làm không đi đôi với lời Chúa đã{nl}dạy mình nói. Ông bực tức đi ra ngoại thành tìm một nơi vắng vẻ cho{nl}khuây khoả. Lúc ấy Chúa cho một cây thầu dầu mọc lên nơi Giô-na nằm ngủ{nl}để che cho mát. Nhưng khi ông tỉnh dậy thì cây thầu dầu đã bị một con{nl}sâu cắn chết. Ðang lúc ông bực mình thì Chúa giải thích cho ông rõ là{nl}cây thầu dầu kia, ông không mất công chăm nom vun xới, thế mà nay nó{nl}chết đi cũng làm ông buồn, thì làm sao Chúa không xót dạ đau lòng khi{nl}thấy hơn một trăm ngàn con dân Ni-ni-vê gặp tai ương hoạn nạn, làm sao{nl}Chúa không chạnh lòng thương xót khi thấy dân thành đã thực tình sám{nl}hối ăn năn! Ðại khái câu chuyện Giô-na là như thế.

Các nhân vật trong câu chuyện Giô-na

Trong{nl}câu chuyện này, tất cả các nhân vật đều đáng mến đáng yêu, từ cảnh{nl}thiên nhiên đến con người, ngay cả thú vật nữa. Chẳng hạn, khi phong ba{nl}bão táp nổi lên, thì biển cả thật đáng kinh đáng sợ, nhưng vừa khi thuỷ{nl}thủ quẳng Giô-na xuống biển, thì sóng yên biển lặng như tờ. Còn con cá{nl}khổng lồ, nếu có nuốt chửng vị ngôn sứ, chỉ là để cứu sống ông, và{nl}không những thế, lại còn đem ông tới nơi Chúa muốn. Cây thầu dầu trước{nl}khi bị một con sâu cắn chết, thì đã tạo bóng mát cho Giô-na khỏi bị{nl}nóng bức mùa hè thiêu đốt. Còn vua chúa cũng như con dân thành{nl}Ni-ni-vê, thì vừa nghe lời cảnh cáo của Giô-na đã vội vàng ăn năn sám{nl}hối, không chần chừ một giây. Như thế, từ người đến vật, đến cảnh thiên{nl}nhiên, tất cả đều dễ thương dễ mến trong cuốn sách này.

Riêng ngôn sứ Giô-na

Trừ{nl}một nhân vật: một tín hữu Do-thái, một vị ngôn sứ Chúa đã chọn, đó là{nl}Giô-na. Trước hết, khi Chúa dạy ông phải tới Ni-ni-vê thì ông đã không{nl}tuân lệnh. Ðược giao sứ mạng cao cả là đi nói lời Chúa, ông đã tìm{nl}đường lẩn trốn. Ông xuống tàu, không phải để đến nơi Thiên Chúa đã chỉ,{nl}nhưng là để đến một nơi khác. Cuối cùng, cực chẳng đã, ông đã tới{nl}Ni-ni-vê kêu mời dân chúng nghe lời cảnh cáo của Chúa. Nhưng khi dân{nl}chúng ăn năn trở lại, và vì đó, Chúa không còn phạt Ni-ni-vê như lời{nl}Người đã cảnh cáo, thì Giô-na nổi giận, thay vì mừng vui vì người tội{nl}lỗi đã nghe lời ngôn sứ. Khi ông ngồi dưới nắng hè, mà Chúa cho một cây{nl}thầu dầu mọc lên đem lại cho ông bóng mát, ông không nói được một lời{nl}cảm ơn. Nhưng vừa khi một con sâu cắn chết cây thầu dầu, thì ông đã{nl}buông lời trách móc đến nỗi xin Chúa cho mình chết cho rồi. Như thế, ở{nl}đây ngôn sứ không phải là người đã làm gương tốt cho dân Chúa, không{nl}phải là người đứng về phe người có tội để cảm tạ khi thấy Chúa khoan{nl}dung, cũng không phải là người đứng về phe Chúa để nhanh nhẩu hăng say{nl}đi rao giảng lời Chúa, và phấn khởi mừng vui khi thấy tội nhân ăn năn{nl}trở lại. Ðối diện với con dân thành Ni-ni-vê đã mau mắn nghe lời Chúa{nl}cảnh cáo mà ăn năn đền tội, từ bậc vua chúa đến kẻ thứ dân, không chỉ{nl}con người mà cả đến súc vật đều nhịn ăn nhịn uống để tỏ lòng sám hối,{nl}thì ngôn sứ Giô-na là kẻ bất tuân lệnh Chúa, tìm cách để khỏi chu toàn{nl}sứ mệnh của mình. Ðối diện với một Thiên Chúa giàu lòng xót thương,{nl}ngôn sứ Giô-na chỉ là một con người nhỏ nhoi ti tiện, trước sau chỉ{nl}quan tâm đến bản thân mình. Thật ra thì trước mặt Thiên Chúa, Giô-na{nl}hay là ai đi nữa, cũng chỉ là những con người phàm hèn tội lỗi mà thôi.{nl}Nhưng điều đáng nói là trong câu chuyện Giô-na, từ thiên nhiên như biển{nl}cả, từ vật đến người, kể cả những người đã từng khiến Thiên Chúa nổi{nl}cơn thịnh nộ, đều tỏ ra dễ thương dễ mến, ngoại trừ một con người, lẽ{nl}ra phải tốt lành nhất, gương mẫu nhất, là ngôn sứ Giô-na, cuối cùng lại{nl}xuất hiện như nhân vật tầm thường nhất, nếu không nói là tệ hại nhất.

Kết luận

Ðược{nl}bài cha Nguyễn Hồng Giáo thúc đẩy, tôi đã đọc lại câu chuyện Giô-na, và{nl}khám phá ra tính thời sự của câu chuyện. Thời sự không ở chỗ lời Chúa{nl}được công bố để đem đến một sự thay đổi cho cái xã hội đang băng hoại{nl}mục nát từng ngày như chúng ta đang chứng kiến, nhưng thời sự ở chỗ{nl}những người có trách nhiệm cao nhất lẽ ra phải mạnh dạn lấy lời Chúa để{nl}thức tỉnh, để răn đe, thì đã đành tâm ngủ vùi, ngay giữa lúc phong ba{nl}bão táp. Ðọc các thông tin liên quan đến đại hội các Giám mục vừa qua{nl}tại Xuân Lộc, tôi thầm nghĩ: Bao lâu Giô-na chưa bị ném xuống biển, thì{nl}lời Chúa vẫn còn bị chôn chặt trong tâm trí Giô-na, thay vì được công{nl}bố. Vậy thì bao lâu các thuỷ thủ chưa ném Giô-na xuống biển, để rồi ông{nl}lại được một con cá mập cứu sống, và sau đó chịu đi công bố lời Chúa,{nl}ta hãy kiên tâm chờ, và đừng để mất niềm hy vọng là cuối cùng lời Chúa{nl}sẽ được công bố, đem ơn cứu độ đến cho mọi người.

Sài-gòn, ngày 16 tháng 10 năm 2009
pascaltinh@gmail.com