Trong kho tàng truyện cổ tích Việt Nam, “ông kẹ” là nhân vật chuyên dọa trẻ con: “Ngủ đi kẻo ông kẹ bắt”. Ông kẹ chẳng bao giờ hiện hình rõ rệt, nhưng chỉ cần cái tên cũng đủ khiến bao nhiêu đứa trẻ sợ hãi.

Thời nay, trong thế giới trưởng thành của người Việt, hình như “ông kẹ” đã tái sinh với một hình dạng khác, tập đoàn tư nhân mang danh nghĩa “tập đoàn kinh tế số một Việt Nam” – Vingroup.

Khi Vingroup công bố sự kiện khởi kiện và tố cáo 68 cá nhân trong và ngoài nước vì dám phát biểu “làm ảnh hưởng đến danh dự, uy tín và sản phẩm”, dư luận ngỡ ngàng. Không phải vì chuyện kiện tụng trên phạm vi thế giới thế giới, vì doanh nghiệp kiện báo chí, nhà báo, thậm chí cả chính phủ là chuyện thường tình.

Điều khiến công chúng tức cười nằm ở chỗ, cùng một sự việc, Vingroup lại có hai gương mặt đối lập, vừa văn minh, vừa man rợ. Một ông kẹ hai mặt, biết tung găng quyền Anh lịch lãm ở quốc tế, nhưng lại lén rút dao găm đâm sau lưng người trong nước.

Gương mặt lịch lãm - Văn minh trong đấu trường quốc tế

Trước hết, khách quan mà nhìn nhận, khi Vingroup quyết định khởi kiện các cá nhân sống ở nước ngoài, họ chọn con đường khởi kiện dân sự.

Đơn cử như vụ khởi kiện nhà báo Lê Trung Khoa, chủ bút tờ Thoibao.de tại Đức, vì các bài viết được cho là “bôi nhọ” tập đoàn. Hay vụ kiện bà Nguyễn Hiền tại Hoa Kỳ, với yêu cầu bồi thường và cải chính công khai.

Đây là một cách hành xử văn minh, hoàn toàn phù hợp với chuẩn mực pháp lý toàn cầu.

Một tập đoàn cho rằng danh dự và thương hiệu bị xâm phạm? Họ ra tòa, trình bày chứng cứ, yêu cầu tòa phân xử. Đối thủ có quyền phản biện, luật sư hai bên tranh luận, và thẩm phán ra phán quyết. Đó là cuộc chơi công bằng, nơi mọi bên đều được bảo vệ bởi hệ thống pháp luật độc lập. Kết quả có thể là thắng, thua, hòa…nhưng luật chơi được tuân thủ.

Ở góc độ này, Vingroup tỏ ra văn minh. Họ học được cách hành xử của những doanh nghiệp lớn toàn cầu, không cậy quyền, không dọa dẫm bằng công an, mà nhờ đến cơ chế tư pháp độc lập. Đó là hình ảnh của một võ sĩ thượng đài quốc tế, khoác áo vest, mang găng quyền Anh, cúi đầu chào đối thủ trước khi bắt đầu hiệp đấu.

Gương mặt tăm tối - Man rợ trong sân nhà

Thế nhưng, khi đối thủ cư trú trong biên giới lãnh thổ Việt Nam, câu chuyện lại khác. Cũng cùng một hành vi phát biểu, viết bài, đăng status chỉ trích sản phẩm hay chính sách của Vingroup, thì thay vì khởi kiện dân sự, họ lại chọn con đường tố cáo hình sự. Và ở đây, “võ sĩ” cởi găng, ném vest, vác dao găm 331 ra kề sát cổ nạn nhân để dọa dẫm.

Điều 331 Bộ luật Hình sự, điều luật mơ hồ về “lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân” đã trở thành công cụ quen thuộc để bịt miệng công chúng. Vingroup chỉ cần gõ cửa cơ quan công an, đơn tố cáo lập tức được thụ lý. Người dân không còn đứng trước tòa dân sự để cãi lý, mà bị lôi vào vòng xoáy điều tra hình sự, khám xét nhà, tạm giam, khởi tố, xét xử rồi lãnh án, ngồi tù.

Đây không còn là võ đài để so găng nữa, mà là cả hệ thống chính trị vào cuộc để hạch tội nạn nhân, Vingroup chỉ còn ngồi rung đời chờ bản án bỏ túi mà thôi. Thay vì bồi thường hay xin lỗi, cái giá phải trả của nạn nhân là nhiều năm tù giam với nụ cười hả hê của ông chủ Vingroup.

Sự đối lập rành rành này khiến người ta buộc phải hỏi: Tại sao cùng một hành vi, Vingroup chọn hai cách hành xử khác nhau? Ở ngoài thì văn minh, ở trong thì man rợ theo đúng kiểu “Khôn nhà, dại chợ”. Phải chăng chính vì ở Việt Nam, họ biết chắc mình có “lá bùa hộ mệnh” ưu ái từ chế độ?

Ông kẹ hai mặt

Nếu phải vẽ chân dung Vingroup, chắc hẳn không thể chỉ bằng một nét. Vì rõ ràng, Vingroup có đến hai khuôn mặt:

Mặt thứ nhất: Văn minh, tuân thủ luật chơi toàn cầu.

Mặt thứ hai: Man rợ, tận dụng quyền lực chính trị để biến tòa án thành công cụ trừng phạt nạn nhân.

Và trong mắt công chúng người Việt, Vingroup không khác gì ông kẹ trong bóng tối. Vì lẽ:

Chỉ cần lên mạng xã hội viết vài câu về sản phẩm VinFast, bạn có thể lọt vào danh sách đen.

Chỉ cần bày tỏ sự hoài nghi về dự án hay chính sách, công an có thể gõ cửa bất kỳ lúc nào.

Và chỉ cần Vingroup “hắt hơi”, báo chí chính thống đồng loạt “lạnh gáy” im bặt.

“Ở bầu thì tròn, ở ống thì dài”. Trước tòa án tây phương, Vingroup biết mình chỉ là một nguyên đơn bình thường, phải tuân thủ luật chơi và đối mặt với phản biện. Nhưng trong tòa án Việt Nam, họ trở thành “ông kẹ”, nơi luật chơi do chính họ và đồng bọn nắm giữ quyền lực chính trị đặt ra.

Những vụ việc điển hình

Ở Đức, ký giả Lê Trung Khoa đã nhận hồ sơ khởi kiện từ luật sư của Vingroup gởi đến với yêu cầu cải chính, xin lỗi và bồi thường. Quá trình pháp lý minh bạch, có luật sư đôi bên, có quyền kháng cáo.

Tương tự như vậy, ở Hoa Kỳ với bà Nguyễn Hiền chuẩn bị vào vai bị đơn với những yêu cầu cùng loại.

Trong nước: Nhiều Facebooker, nhà báo tự do, thậm chí khách hàng phản ánh trên mạng xã hội phàn nàn về sản phẩm VinFast đều bị công an triệu tập, điều tra theo tố cáo từ Vingroup. Một số người bị xử lý theo Điều 331, đối diện nguy cơ tù tội thay vì tranh tụng dân sự.

Sự chênh lệch ấy phơi bày một sự thật chua chát, rằng văn minh hay man rợ không phải do tâm thế quyết định, mà do địa giới lãnh thổ và khả năng lũng đoạn chế độ của doanh nghiệp.

Khán giả quốc tế xem kịch bản một, còn khán giả trong nước bị buộc phải đóng vai quần chúng trong kịch bản hai. Một bi hài kịch mà nạn nhân cuối cùng là quyền tự do ngôn luận và niềm tin xã hội.

Tóm lại, vụ việc Vingroup khởi kiện dân sự và tố cáo hình sự 68 cá nhân, tổ chức không chỉ là câu chuyện của một tập đoàn tư nhân. Nó là bức tranh phản chiếu của cả một chế độ, nơi quyền lực chính trị và quyền lực kinh tế se duyên để sinh ra một “ông kẹ” hai mặt.

Vingroup hôm nay có thể là ông kẹ hai mặt, ngoài quốc tế lịch lãm tung găng quyền Anh, nhưng trong nước thì man rợ đâm lén. Về lâu dài, cái gương mặt man rợ ấy sẽ khiến công chúng nhớ lâu hơn, như vết nhơ không thể gột rửa.

*Bài viết không thể hiện quan điểm của RFA.

Theo đề xuất của chính phủ, Bộ Công an sẽ tiếp nhận thêm một số chức năng, nhiệm vụ được chuyển sang từ các bộ, ngành khác, trong đó bao gồm mảng đào tạo, sát hạch, cấp giấy phép lái xe cơ giới đường bộ.

Nhiều năm qua, Tổng cục Đường bộ Việt Nam là cơ quan chịu trách nhiệm quản lý về sát hạch, cấp giấy phép lái xe trong phạm vi cả nước; Sở Giao thông vận tải chịu trách nhiệm quản lý tổ chức thi, cấp giấy phép lái xe trong phạm vi tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương.

Trước đây, Bộ Công an đã từng phụ trách lĩnh vực này, nhưng Chính phủ sau đó ban hành Nghị định số 36/CP năm 1995, do Thủ tướng Võ Văn Kiệt ký, chuyển việc đào tạo, sát hạch cấp giấy phép lái xe sang Bộ Giao thông vận tải.

Đã muốn từ lâu

Trong những năm qua, Bộ Công an đã nhiều lần nỗ lực giành lại miếng bánh này. Tháng 4 năm 2020, Chính phủ đề xuất giao Bộ Công an việc tổ chức sát hạch, cấp giấy phép lái xe từ Bộ Giao thông vận tải trong dự thảo Luật bảo đảm trật tự an toàn giao thông đường bộ. Không có gì ngạc nhiên khi dự thảo luật này do chính Bộ Công an viết.

Đề xuất trên sau đó đã nhận được nhiều ý kiến phản đối khi dự thảo luật được công bố. Chủ yếu, các ý kiến tỏ ra lo ngại về nguy cơ “vừa đánh trống vừa thổi kèn”, “dẫm chân lên nhau”, và những xáo trộn không cần thiết. Đề xuất vì thế vẫn nằm trong ngăn kéo quốc hội.

Tháng 7 năm 2023, trong tờ trình gửi Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ rút lại đề xuất thay đổi cơ quan quản lý đào tạo, sát hạch, cấp giấy phép lái xe.

Luật không bằng mệnh lệnh của Tổng Bí thư

Luật An toàn giao thông đường bộ mới cuối cùng đã được quốc hội thông qua vào tháng 6 năm 2024. Trong luật mới, Bộ giao thông vận tải vẫn được quy định chịu trách nhiệm tổ chức đào tạo, sát hạch, và cấp giấy phép lái xe.

Nhưng hai tháng sau một sự kiện chính trị xảy ra khiến mọi chuyện thay đổi. Bộ trưởng Công an Tô Lâm lên làm Tổng Bí thư vào tháng 8 năm 2024. Gần như ngay lập tức vị tân Tổng Bí thư bắt đầu nhắc đến nhu cầu tinh gọn bộ máy của đảng và nhà nước.

Mọi chuyện sau đó diễn ra một cách chóng vánh, chỉ trong vòng vỏn vẹn mấy tháng, chính phủ đã hoàn thiện kế hoạch tinh gọn bộ máy bằng việc ban hành văn bản số 141/KH-BCĐTKNQ18 vào tháng 12 năm 2024.

Kết quả là Bộ Giao thông vận tải bị sáp nhập vào Bộ Xây dựng, và phải bỏ mảng đào tạo, sát hạch, và cấp giấy phép lái xe.

Ngành Công an sau đó được đề xuất tiếp quản mảng này từ Bộ Giao thông vận tải, cứ thế, mong muốn giành lại chức năng cấp giấy phép lái xe đã thành công mỹ mãn, và danh chính ngôn thuận.

Câu hỏi đặt ra là hoạt động đào tạo, sát hạch, cấp giấy phép lái xe có gì mà Bộ Công an lại thèm muốn như vậy?

------------------------

Nghị định 168 làm giàu cho cảnh sát giao thông?

Người dân: Mức phạt theo Nghị định 168 là “bóc lột”

Nghị Định 168, 176: Khi công an viết luật

Tinh giản ngành công an, không công khai quân số có minh bạch?

------------------------

Miếng bánh béo bở

"Đây là một cái lợi nhuận béo bở mà người ta nhắm đến để phục vụ cho lợi ích nhóm. Nếu như tất cả các công việc của các bộ, ban, ngành thuộc chính phủ mà gom về một đầu mối là Bộ công an thì tôi nghĩ rằng, ở Việt Nam chỉ cần tổ chức ba bộ thuộc chính phủ là đủ thực hiện chức năng quản lý nhà nước rồi. Đó là Bộ quốc phòng, Bộ ngoại giao và Bộ công an", một nhà quan sát ở Sài Gòn nhận định với RFA dưới điều kiện ẩn danh vì lý do an toàn.

“Lợi nhuận béo bở” ở hoạt động cấp giấy phép lái xe mà nhà quan sát này đề cập tới nằm ở chi phí mà người dân phải bỏ ra để có được một tấm bằng.

Với nhiệm vụ mới tiếp nhận từ Bộ Giao thông vận tải, Bộ Công an sẽ chịu trách nhiệm việc quản lý nhà nước về trật tự an toàn giao thông đường bộ, bao gồm việc tổ chức thi và cấp, đổi, thu hồi giấy phép lái xe; quản lý quá trình chấp hành pháp luật của người điều khiển phương tiện sau khi được cấp giấy phép lái xe cũng như quy định về trừ điểm giấy phép lái xe.

Đây là miếng bánh béo bở bởi thống kê được Uỷ ban An toàn Giao thông Quốc gia đưa ra vào cuối năm 2024 cho thấy, số lượng ô tô đăng ký tại Việt Nam là gần bảy triệu chiếc; số xe mô tô, xe gắn máy, xe máy điện gần 80 triệu chiếc. Số xe ô tô cá nhân tăng khoảng 10% một năm.

Một số người từng thi lấy bằng lái xe bốn bánh cho RFA biết, nếu không “chạy” thì rất dễ rớt vì bài thi lý thuyết gồm 500 câu hỏi rất lắt léo như đặt bẫy thí sinh; phần thi thực hành trên đường thì chỉ có “thầy trò biết với nhau”.

“Học, thi lý thuyết bình thường là 15 triệu nhưng “bao đậu” thì 20 triệu. Vô thi thì giám khảo có những dấu hiệu “xi nhan” trước để thí sinh chọn đáp án. Còn lái ra đường là lái cho có thôi. Mỗi xe gồm một giám khảo và bốn thí sinh. Mỗi đứa lái một chút thôi rồi gom tiền hối lộ cho giám khảo là đậu. Mỗi người 500 ngàn đủ hai triệu giấu trong bộ hồ sơ đưa cho ông thầy. Nó đã thành lệ ai cũng phải biết khi thi. Mà họ cũng ăn chia với nhau chứ ông thầy không ăn một mình đâu”. Bà Thủy, một người đã trải qua việc “chạy” để thi bằng lái xe, chia sẻ kinh nghiệm của mình với RFA.

Với số lượng phương tiện đăng ký mới ngày càng cao, kéo theo nhu cầu thi lấy bằng lái xe. Đây rõ ràng là lĩnh vực có mức độ hấp dẫn rất lớn.

Một người dân Sài Gòn nói với RFA rằng, với xe ô tô thì phải “chạy” cả giấy tờ lẫn bằng lái, còn xe gắn máy thì không ai chạy bằng lái vì thi rất dễ đậu, nhưng hầu hết đều chạy giấy tờ. Theo người dân này, quy trình bình thường thì làm giấy tờ, trước bạ, sang tên mất cả ngày trời còn bị làm khó dễ. Phải kẹp thêm tiền vô hồ sơ thì mới xong việc, ví dụ mức lệ phí trước bạ xe máy là 2% giá trị chiếc xe thì bỏ vô hồ sơ thêm 1% “tiền tươi” nữa.

“Tiêu cực thì ở đâu cũng có. Ai lãnh đạo, ai phụ trách thì tiêu cực vẫn diễn ra hàng ngày. Cái quan trọng là cái cơ sở nào giao quyền cho Bộ công an đảm nhận cả việc sát hạch và cấp bằng lái xe, tức là vừa đá bóng vừa thổi còi. Người dân sẽ không phục”, ông kết luận.

Lệ phí trước bạ xe là khoản tiền phải nộp vào ngân sách nhà nước khi đăng ký quyền sở hữu, quyền sử dụng ô tô, xe máy. Người dân phải đến cơ quan công an để thực hiện tất cả các thủ tục đăng ký, cấp biển số xe ô tô, xe máy.

Không chỉ “giành ăn” với Bộ Giao thông vận tải, Bộ Công an còn muốn “nhận thêm nhiều nhiệm vụ chuyển sang từ các bộ” khác, như quản lý nhà nước về an toàn, an ninh thông tin mạng từ Bộ Thông tin và Truyền thông; Chủ trì xây dựng, thu thập, cập nhật, khai thác, chia sẻ thông tin trong cơ sở dữ liệu quốc gia về xuất nhập cảnh; Chủ trì trong việc bảo đảm an ninh hàng không tại sân bay và trong máy bay; Quản lý nhà nước về cai nghiện ma túy và quản lý sau cai nghiện ma túy; Lý lịch tư pháp và thực hiện dịch vụ công cấp phiếu lý lịch tư pháp.

Đáng chú ý, Tổng công ty Viễn thông Mobifone cũng được đề xuất chuyển về Bộ Công an quản lý. Đây vốn là mạng di động lớn thứ ba ở Việt Nam, với khoảng 21 triệu thuê bao ở thời điểm năm 2021.

Bình luận về hiện tượng Bộ Công an ráo riết tiếp quản các lĩnh vực béo bở từ những bộ, ngành bị tinh giản. Nhà báo Đoàn Bảo Châu gọi đây là hoạt động “tranh giành miếng ăn”.

“Bây giờ kéo về Bộ công an thì nó có thêm miếng bánh nữa. Đó là một trò chơi quyền lực mà ngành công an thâu tóm lại. Họ muốn có thêm quyền lực cho họ. Nó thể hiện một chế độ mà quyền lực rơi vào ngành công an quá nhiều. Ăn của dân rồi vun vén vào ngành công an. Đấy là điều dở cho xã hội”. Nhà báo Đoàn Bảo Châu nói thêm.

Vì sao Bộ công an cần tiền?

Tuy chức năng, nhiệm vụ của Bộ Công an theo quy định là bảo vệ an toàn, trật tự xã hội, nhưng trên thực tế, Bộ Công an từ lâu đã tham gia làm kinh tế.

Một bài báo trên tờ Công An Nhân Dân vào năm 2017 cho biết, Bộ Công an vào lúc đó đã có 10 doanh nghiệp với tổng số vốn nhà nước hơn 1.200 tỷ đồng.

Khi còn là bộ trưởng Bộ Công an, ông Tô Lâm đã chính thức kêu gọi toàn bộ lực lượng công an và người thân của họ sử dụng mạng di động do công ty của Bộ Công an quản lý là Gtel Mobile, đồng thời bày tỏ mong muốn các công ty viễn thông của Bộ Công an sẽ trở thành doanh nghiệp hàng đầu cả nước.

Bộ Công an hiện chỉ đứng sau Bộ Quốc phòng về ngân sách do nhà nước cấp. Theo Nghị quyết Dự toán Ngân sách năm 2024 của Quốc hội, ngành Công an được cấp 113 ngàn tỉ đồng cho năm tài khóa 2024. Hoạt động sử dụng ngân sách của Bộ Công an lại được liệt vào dạng thông tin mật. Khiến các nỗ lực yêu cầu minh bạch trong sử dụng ngân sách của cơ quan này trở nên bất khả thi.

Tuy đã được hưởng mức ngân sách không lồ, nhưng theo luật sư Đặng Đình Mạnh thì Bộ Công an vẫn phải “giành ăn” với các bộ khác, để theo kịp đà mở rộng của bộ này.

“Để nuôi một lực lượng công an ngày càng phình to do nhập cả lực lượng an ninh cơ sở, công an bán chuyên trách vào thì Bộ công an phải giành ăn với các bộ khác là điều dễ hiểu.”, Luật sư Đặng Đình Mạnh nói.

Quân số của lực lượng công an được coi là bí mật quốc gia.

Thiếu tướng Sùng Thìn Cò, ủy viên Ủy ban Quốc phòng và an ninh của Quốc hội từng tiết lộ “một tỉnh ít nhất có 3.000, tỉnh to thì 4.000 công an chính quy”.

Tháng 11 năm 2023, Luật Lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự cơ sở được Quốc hội thông qua, cùng với đó là sự gia tăng đáng kể về nhân sự của ngành Công an.

Theo dự kiến tổng kinh phí cần chi để bảo đảm hoạt động cho lực lượng này được tính toán là hơn 3.500 tỷ đồng mỗi năm; trung bình mỗi tỉnh/thành phố cần khoảng gần 56 tỷ đồng/năm.

Báo Nhà nước vào ngày 12/1 đồng loạt đưa tin về việc Bộ Công an được đề xuất tiếp nhận một số các công ty Nhà nước và chức năng nhiệm vụ mới được chuyển giao từ các bộ, ngành khác theo đề xuất của Bộ Nội vụ trong kế hoạch tin giản rộng khắp đang được Đảng Cộng sản phát động.

1. Tại sao công bố thông tin vào lúc này?

Thông tin Bộ Công an tiếp nhận MobiFone và nhiệm vụ sát hạch, cấp giấy phép lái xe được báo chí Nhà nước công bố vài ngày sau khi thông tin này đã được lan truyền trên mạng xã hội.

• Ngày 10/1/2025, trên mạng xã hội Facebook, Hoàng Dũng, một thành viên của phong trào dân chủ Con Đường Việt Nam đang định cư ở Mỹ, đăng dòng trạng thái đầu tiên về vấn đề này trên danh khoản cá nhân cho biết, Bộ Công an đang tiếp nhận việc đào tạo, sát hạch và cấp giấy phép lái xe từ Bộ Giao thông Vận tải.
• Trên danh khoản Facebook, ông Hoàng Dũng tiếp tục đăng ba bài viết khác liên quan đến việc Bộ Công an đã thâu tóm MobiFone như thế nào với nhiều chi tiết mà báo chí Nhà nước không đề cập.
• Kế hoạch tin giản bộ máy được Tổng bí thư Tô Lâm phát động trong nửa cuối năm 2024 sau khi lên nhậm chức vào tháng 8 cùng năm được cho là một kế hoạch tham vọng nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của các cơ quan Đảng, Chính phủ và Nhà nước, tiết kiệm ngân sách Nhà nước. Theo Giáo sư Carl Thayer thuộc Học viện Quốc phòng Úc, ông Tô Lâm mong muốn kế hoạch thực hiện được hoàn tất vào trước ngày diễn ra Đại hội Đảng toàn quốc vào đầu năm 2026, tiến tới mục tiêu đã được Đảng đề ra là đưa Việt Nam thành nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao vào năm 2030, phấn đấu đến năm 2045 trở thành nước phát triển, thu nhập cao.
• Theo kế hoạch tinh giản, Bộ Giao Thông Vận Tải đang quản lý hoạt động sát hạch và cấp giấy phép lái xe sẽ phải sáp nhập với Bộ Xây Dựng; Uỷ ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp đang quản lý 19 tập đoàn, tổng công ty sẽ chuyển về Bộ Tài chính. MobiFone hiện do Uỷ ban quản lý.

2. MobiFone lớn đến mức độ nào?

• MobiFone có tên gọi ban đầu là Công ty thông tin di động (VMS) được thành lập vào ngày 16/4/1993. Đến ngày 1/12/2014, công ty được đổi tên thành Tổng công ty Viễn thông MobiFone do Bộ Thông tin và Truyền thông quản lý
• Vào tháng 11/2018, MobiFone được chuyển về nằm dưới sự quản lý của Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp.
• MobiFone hiện nằm trong số ba doanh nghiệp viễn thông - công nghệ thông tin - nội dung số lớn nhất Việt Nam.
• Theo Sách trắng Công nghệ Thông tin và Truyền thông năm 2021, MobiFone có khoảng 24 triệu thuê bao, chiếm 18,54% thị phần thuê bao di động mặt đất, đứng thứ ba sau Viettel và VinaPhone. Sách trắng công nghệ Thông tin và Truyền thông 2023 cho thấy MobiFone có thị phần là 17,91%.

• Doanh thu của MobiFone năm 2024 ước đạt gần 23.500 tỷ đồng; mục tiêu đặt ra cho năm 2025 là 26.000 tỷ đồng, lợi nhuận ước đạt gần 1.800 tỷ đồng.

__________

Vụ án Mobifone mua AVG: ‘Lò của ông Tổng Bí Thư bùng cháy bất ngờ’

Khả năng “hầu toà” của Nguyễn Tấn Dũng trong vụ MobiFone mua AVG?

Sau Phạm Nhật Vũ sẽ là ai?

__________

3. Tại sao lại là MobiFone?

Thông tin về việc MobiFone bị thâu tóm đã xuất hiện trên các trang tin điện tử không do Nhà nước quản lý từ năm 2012.

Những thông tin ban đầu về việc thâu tóm MobiFone không được truyền thông Nhà nước đăng tải, một số tin không thể kiểm chứng, nhưng những sai phạm trong việc thâu tóm MobiFone liên quan đến vụ án MobiFone mua cổ phần của Công ty Nghe nhìn toàn cầu (AVG) đang thua lỗ, gây thiệt hại cho Nhà nước gần 7.000 tỷ đồng đã được công khai trên truyền thông Nhà nước sau đó. Vụ án đã khiến hai cựu Bộ trưởng Thông tin Truyền thông là Nguyễn Bắc Son và Trương Minh Tuấn lãnh án tù chung thân và 14 năm tù.

• Từ năm 2012 đã có thông tin về việc MobiFone tìm cách mua GTEL- tập đoàn viễn thông của Bộ Công an được thành lập từ năm 2007. GTEL lúc đầu có liên doanh với Tập đoàn Vimpelcom của nga. Tuy nhiên đến năm 2012, Vimpelcom đã bán toàn bộ cổ phần và vốn đầu tư của mình trị giá 500 triệu đô la cho GTEL với giá 45 triệu đô la.
• Số liệu trong Sách trắng của Bộ Thông tin và Truyền thông năm 2012 cho thấy GTEL chỉ chiếm 3,12% thị phần dịch vụ điện thoại di động ở Việt Nam, trong khi MobiFone chiếm 17,9% thị phần.

• Nguyễn Thanh Phượng - con gái của nguyên Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng và là người sáng lập công ty cô phần Chứng khoán Bản Việt (VCSC) - được cho có liên quan đến việc định giá của GTEL và tư vấn trong việc MobiFone mua GTEL khi đó đang làm ăn thua lỗ.
• Vụ việc không thành khi ông Lê Ngọc Minh - lúc đó là Chủ tịch của MobiFone - tìm cách trì hoãn quá trình cổ phần hoá của MobiFone và đề nghị đưa Credit Suisse vào làm tư vấn thay vì VCSC.
• Năm 2014, ông Lê Ngọc Minh lúc đang lâm bạo bệnh đã thôi giữ chức Chủ tịch MobiFone, và vào năm 2015 ông Lê Nam Trà được bổ nhiệm vào vị trí này thay ông Minh. Ông Trà là người giữ vai trò quan trọng trong vụ án MobiFone mua AVG gây thất thoát hàng ngàn tỷ đồng cho Nhà nước. Ông Trà sau đó bị tuyên án tù 23 năm trong cùng phiên toà xét xử hai cựu Bộ trưởng Thông tin Truyền thông. Ông này sau đó được giảm án xuống còn 20 năm.
• Vào đầu năm 2016, MobiFone thông báo hoành thành mua 95% cổ phần của AVG với số tiền là 8.900 tỷ đồng.
• Vào tháng 8/2016, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc giao Thanh tra Chính phủ tiến hành thanh tra toàn diện việc mua bán này.
• Vào tháng 7/2017, Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng yêu cầu Ban chỉ đạo trung ương về phòng, chống tham nhũng khẩn trương thanh tra, kết luận vụ MobiFone mua AVG
• Tháng 3/2018, Thanh tra Chính phủ công bố nhiều sai phạm trong vụ án, kết luận AVG đang làm ăn thua lỗ, tình hình tài chính rất xấu. Theo kết luận của thanh tra, tính đến cuối tháng 3/2015, tổng giá trị tài sản của AVG chỉ khoảng 1.983 tỷ đồng. Mặc dù vậy, MobiFone đã đồng ý trả 8.890 tỷ đồng để sở hữu 95% cổ phần của AVG.
• Thanh tra Chính phủ kiến nghị công an khởi tố vụ án.
• Chỉ hai ngày trước khi kết luận thanh tra được công bố, vào ngày 12/3/2018, tại trụ sở Bộ Thông tin - truyền thông, lãnh đạo Tổng công ty Viễn thông MobiFone và các cổ đông AVG ký biên bản cam kết hủy thỏa thuận chuyển nhượng cổ phần

4. Ông Tô Lâm thoát nạn vụ MobiFone mua AVG

Vụ án MobiFone mua AVG bị đưa ra xét xử vào tháng 12/2019 với 14 bị cáo bao gồm nhiều quan chức Chính phủ như cựu Bộ trưởng Thông tin Truyền thông Nguyễn Bắc Son, Trương Minh Tuấn, cựu Chủ tịch MobiFone Lê Nam Trà. Dư luận chú ý tới vai trò của ông Tô Lâm dù ông không bị điều tra, xét xử.

• Viện Kiểm sát xác định việc mua bán giữa MobiFone và AVG không phải là thông tin tuyệt mật nhưng thông tin này đã được Bộ Thông tin Truyền thông đề nghị với Bộ Công an đưa vào danh sách bí mật nhà nước và được chấp nhận.
• Khi vụ án MobiFone mua AVG xảy ra, ông Tô Lâm là Thứ trưởng Công an và được cho là đã ký các công văn dọn đường cho việc mua bán trái phép này. Các thông tin về những công văn này được đăng trên các trang thông tin "lề trái" nhưng khá chi tiết. Đó là công văn số 2889/BCA- A61, ngày 21/12/2015 khẳng định việc mua bán giữa MobiFone và AVG là đúng pháp luật đúng quy định, giá cả hợp lý. Công văn được đóng dấu mật. Công văn thứ hai là Công văn 418/BCA-TCAN, ngày 09/3/2015 gửi Bộ Thông tin và Truyền thông đề nghị quản lý chặt chẽ thông tin, tài liệu liên quan đến việc chuyển nhượng giữa MobiFone và AVG và đưa vào danh mục tài liệu mật; chỉ đạo các cơ quan thông tấn, báo chí không đưa tin, bài viết về việc chuyển nhượng giữa hai doanh nghiệp.

*Cập nhật lúc 8:30 ngày 15 tháng 1 năm 2025.

Ông Đoàn Văn Báu, mới đây đã nói trong một livestream của mình rằng nhà nước Việt Nam đã có các công văn chỉ đạo ông làm “trưởng đoàn” đưa sư Minh Tuệ cùng các sư nhỏ sang Ấn Độ.

Điều này là trái ngược với tuyên bố ban đầu của ông, trước khi chuyến đi bắt đầu, rằng ông "chỉ một công dân bình thường, đã nghỉ hưu và tình nguyện hỗ trợ sư Minh Tuệ trong chuyến bộ hành sang Ấn Độ."

Vậy, ông Đoàn Văn Báu là ai, vai trò của thực sự của ông Báu trong chuyến bộ hành này là gì? Đơn giản chỉ là một công dân bình thường có lòng muốn hộ tống sư Minh Tuệ cùng một vài sư nhỏ đến Ấn Độ như lời ông nói ban đầu, hay là thừa lệnh chính quyền đưa tăng đoàn ra khỏi Việt Nam?

Đoàn Văn Báu là ai?

Trên kênh YouTube cá nhân, ông Báu tự giới thiệu mình là một cựu sỹ quan an ninh đã về hưu và vẫn còn sinh hoạt đảng.

Ông Báu cho biết đã theo dõi hành trình của sư Minh Tuệ từ khi thông tin xuất hiện trên mạng xã hội và rất ngưỡng mộ sự kiên định, quyết tâm tu tập của vị sư này. Do đó, ông quyết định bỏ thời gian và tài chính hỗ trợ sư Minh Tuệ bộ hành sang Ấn Độ.

Về vai trò của ông Đoàn Văn Báu trong tăng đoàn sư Minh Tuệ, phóng viên RFA đã có mặt ở tỉnh Ubon Ratchathani (hay còn được gọi tắt là tỉnh Ubon), một tỉnh giáp biên giới giữa Thái Lan và Lào, từ ngày 30/12/2024 đến ngày 2/1/2025, để đưa tin về những thông tin đầu tiên sư Minh Tuệ cùng tăng đoàn đặt chân đến đất Thái.

Trong quãng thời gian này, chúng tôi đã có những trải nghiệm về việc ông Báu đã kiểm soát mọi hoạt động của tăng đoàn như thế nào.

________

Tại sao báo chí Việt Nam im lặng trước việc sư Minh Tuệ đi Ấn Độ?

Cảnh sát Thái Lan: “Không có giao thiệp nào với phía Việt Nam” trong chuyến bộ hành của sư Thích Minh Tuệ

Sách "Hương Bay Ngược Gió" ghi lại các pháp thoại của sư Minh Tuệ bị cấm phát hành

_________

Kiểm soát ai được tiếp xúc tăng đoàn

Khoảng 10 giờ sáng ngày 31/1/2024, khu vực cửa khẩu Chong Mex (tỉnh Ubon, Thái Lan), nằm sát biên giới với cửa khẩu Vang Tao của Lào, trở nên nhộn nhịp với sự xuất hiện của gần 20 YouTuber Việt Nam. Họ chờ đợi để ghi lại hình ảnh của sư Thích Minh Tuệ cùng tăng đoàn khi nhập cảnh vào đất Thái.

Không chỉ có các YouTuber, khoảng 100 người dân địa phương, bao gồm tiểu thương và tài xế xe tuk-tuk Thái Lan và Lào mưu sinh gần biên giới, cũng tập trung để đảnh lễ các vị sư. Khi đoàn bộ hành tiếp tục di chuyển khỏi cửa khẩu, những người dân này trở về công việc thường ngày, trong khi các YouTuber vẫn bám theo để quay phim.

Tăng đoàn lúc này gồm có ông Đoàn Văn Báu và Lê Khả Giáp, hai người đã đồng hành cùng tăng đoàn từ khi còn trên đất Lào. Ngoài ra, còn có hai người Thái Lan đảm nhiệm công tác hậu cần.

Trong hành trình, các nhà sư di chuyển thành hàng một, sư Minh Tuệ đi cuối cùng. Ông Báu, Giáp và Therawat thường xuyên đi sát bên hoặc ngay sau sư Minh Tuệ. Phía sau đoàn là một chiếc xe bán tải hậu cần. Những người này ngăn cản bất cứ ai đến gần tăng đoàn, với lý do “bảo vệ an toàn cho các nhà sư”.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy trên suốt chặng đường từ biên giới vào nội địa Thái Lan, không hề có đám đông gây mất trật tự hay có khả năng gây nguy hiểm cho tăng đoàn.

Các YouTuber cũng bị buộc phải giữ khoảng cách hàng chục mét hoặc đứng bên kia đường để quay phim. Trong giờ nghỉ trưa, buổi tối, hay lúc các sư thọ thực, ông Báu nghiêm cấm bất kỳ YouTuber nào tiếp cận khu vực nghỉ ngơi của các nhà sư.

Tuy nhiên, không phải tất cả YouTuber đều bị ngăn cản. Một nhóm YouTuber đi theo đoàn trong nhiều ngày lại được phép quay phim và tiếp cận gần khu vực các nhà sư ngủ nghỉ. Ông Báu sau đó giải thích trên livestream rằng nhóm này là các tình nguyện viên người Việt ở Thái đến để hỗ trợ tăng đoàn, nên họ được đặc cách quay phim các nhà sư.

Trong ngày đầu tác nghiệp, phóng viên RFA cũng gặp khó khăn tương tự. Khi đặt máy quay gần lề đường để ghi lại hình ảnh đoàn bộ hành, chúng tôi bị chiếc xe bán tải của nhóm hậu cần đậu chắn ngay tầm nhìn.

Ông Báu xuất hiện ngay sau đó, tự nhận mình là “trưởng đoàn” và yêu cầu bất kỳ hoạt động nào cũng cần có sự đồng ý của ông.

Khi phóng viên RFA đưa thẻ phóng viên của Thái Lan thì ông Báu thay đổi thái độ, trở nên cởi mở hơn và cam kết sẽ “tạo điều kiện” cho phóng viên Thái Lan đưa tin. Từ thời điểm đó, chúng tôi có thể quay phim, chụp ảnh các nhà sư ở vị trí gần hơn mà không bị ông Báu ngăn cản như hầu hết các Youtuber khác.

Định hướng thông tin

Không chỉ kiểm soát người nào được tiếp xúc với sư Minh Tuệ. Ông Báu còn định hướng và kiểm duyệt thông tin đối với phóng viên và cả YouTuber.

Ngày thứ hai tác nghiệp, 1/1/2025, trong thời gian các sư đang nghỉ trưa tại một ngôi nhà hoang nằm trong một khu vườn cách khá xa mặt đường chính, phóng viên RFA gặp ông Báu và đề nghị thực hiện một cuộc phỏng vấn với sư Minh Tuệ. Chúng tôi buộc phải cung cấp tất cả các câu hỏi cho ông Báu trước khi được phép vào gặp sư Minh Tuệ.

Sau khi vào nơi nghỉ chân của các nhà sư để chuẩn bị phỏng vấn, chúng tôi đề nghị ông Báu rời đi nhưng ông Báu không đồng ý. Ông Báu nói chỉ ngồi gần đó nghe chúng tôi hỏi gì chứ không can thiệp vào câu trả lời của sư Minh Tuệ. Ông nói làm như vậy để đảm bảo chúng tôi không đặt những câu hỏi liên quan đến chính trị, xã hội:

“Tôi có một nguyên tắc là không hỏi đến chính trị, chỉ hỏi đến văn hóa, con người thôi…”

Lúc này, sư Minh Tuệ ngồi đó đã lên tiếng rằng "anh Báu cứ để cho họ hỏi, không sao đâu."

Tuy nhiên, ông Báu viện dẫn lý do chúng tôi có thể cắt ghép thông tin nên từ chối rời đi: "Mình không kiểm soát được thông tin đó thì nó có hại cho mình, chứ không đơn giản." - ông Báu nói với sư Minh Tuệ.

Ngoài ra, ông Báu còn yêu cầu chúng tôi phải cam kết trước máy quay của ông ấy rằng sẽ gởi tất cả các bài viết hay video cho ông ấy duyệt trước khi đăng tải lên tờ báo của mình.

“Nhưng mà trước khi tụi em đăng có thể đưa anh xem qua. Có thể thầy nói một kiểu rồi các bạn cắt và đăng theo kiểu khác. Tôi không kiểm soát được nội dung thì tôi sẽ không cho các bạn phỏng vấn.”

Điều này đi ngược lại với nguyên tắc báo chí của RFA nên chúng tôi từ chối và bị buộc phải rời đi mà không thực hiện được cuộc phỏng vấn.

Trước khi rời đi, sư Minh Tuệ còn một lần nữa nói với ông Báu rằng: "Mình biết gì nói đấy, nên là không sao đâu, cho họ (phỏng vấn - PV) đi."

Tuy nhiên lúc này, ông Báu cầm máy quay trả lại và yêu cầu chúng tôi rời đi với lý do “để cho thầy nghỉ ngơi.”

Để đối phó với các YouTuber tự ý đi theo tăng đoàn, trong các buổi livestream trước đây, ông Báu thường đe dọa rằng nếu cố tình bám theo đoàn để quay phim chụp hình bất cứ thành viên nào trong đoàn thì sẽ bị xử lý theo luật pháp của nước sở tại.

Đồng thời, ông Báu cũng nhiều lần giới thiệu người lái xe của đoàn là cán bộ an ninh mạng của Thái Lan. Một người khác tên Therawat là “người của Hoàng gia Thái Lan được cử để bảo vệ tăng đoàn”. Tuy nhiên, ông Therawat sau đó đính chính rằng ông chỉ là một doanh nhân bình thường, không liên quan đến Hoàng gia.

Ngày 3/1, báo BenarNews của RFA cũng đã đăng tin cho biết Văn phòng Phật giáo của tỉnh Ubon Ratchanthani không nhận được thông tin gì về chuyến đi của đoàn nhà sư Thích Minh Tuệ sang Thái Lan và cũng không có sự phối hợp trước đó với phía Việt Nam.

Báo chí chính thống trong nước cũng không đưa bất kỳ một thông tin nào về chuyến đi này. Mặc dù chuyến bộ hành của sư Minh Tuệ đã diễn ra gần một tháng và thu hút sự chú ý khủng khiếp từ cộng đồng người Việt khắp nơi trên thế giới. Tất cả các thông tin được cập nhật về tăng đoàn gần như chỉ được đăng tải trên kênh của ông Báu, Giáp và một số thành viên đi thảo đoàn làm công tác hậu cần.

Kiểm soát những ai được gia nhập tăng đoàn.

Ông Đoàn Văn Báu, ban đầu tự nhận là ông đã đến xin gặp và tự nguyện hỗ trợ cho sư Minh Tuệ đến Ấn Độ. Tuy nhiên sau này, ông Báu dần trở thành “trưởng đoàn” và có thể quyết định những ai được đi theo tăng đoàn.

Trong một video do chính ông Báu đăng tải trên kênh YouTube của mình hôm 12/12 về công tác chuẩn bị cho hành trình sang Ấn Độ, sư Minh Tuệ cũng chỉ nhờ ông Báu giúp về giấy tờ thủ tục để qua hải quan các nước, chứ không ủy quyền cho ông Báu sắp xếp tổ chức hoạt động của tăng đoàn.

Trong một văn bản do công ty Phát tâm Thiên Định Tuệ - do anh trai sư Minh Tuệ thành lập - công bố hôm 1/12 có nêu rõ 10 cá nhân được đi theo hỗ trợ sư Minh Tuệ đi Ấn Độ, nhưng đến ngày khởi hành thì chỉ có hai trong số 10 người này được đi theo đoàn là ông Đoàn Văn Báu và Lê Khả Giáp. Những người hậu cần qua từng quốc gia cũng do ông Báu lựa chọn.

Ông Nguyễn Thái Tâm, là người có tên trong danh sách này cũng bị ông Đoàn Văn Báu từ chối không cho đi cùng sư Minh Tuệ.

Ông Báu cũng không cho sư Phước Nghiêm hay sư Minh Khổ đi theo tăng đoàn với lý do không có tên trong danh sách đoàn bộ hành do cơ quan chức năng Việt Nam đăng ký với nước sở tại.

Hôm 3/1, ông Báu công bố trên kênh YouTube của mình danh sách 9 vị sư khác có thể sẽ gia nhập đoàn trong thời gian tới. Danh sách này, theo ông Báu nói là đã được thảo luận với các sư trong tăng đoàn.

Sư Minh Tuệ, khi trả lời BBC tiếng Việt về vấn đề lựa chọn vị sư nào sẽ đi cùng đoàn đã nói rằng ông Báu quyết định được.

Khi livestream hôm 7/1, ông Báu nói rằng kể từ khi đặt chân lên đất Thái thì mỗi ngày đều xảy ra “kiếp nạn” mà ông phải giải quyết. Từ chuyện xử lý những người đi theo tăng đoàn mà không được sự cho phép của ông, cho đến chuyện đối phó với các phóng viên nước ngoài. Ông Báu cho rằng những sự việc xảy ra không những ảnh hưởng tới sư Minh Tuệ mà còn ảnh hưởng tới cả đoàn.

Do đó, ông đề nghị sư Minh Tuệ không can thiệp vào việc sắp xếp, tổ chức của đoàn bộ hành: "Tất cả việc tu tập thì không ý kiến gì. Nhưng mong thầy không can thiệp vào việc tổ chức, sắp xếp cũng như điều hành của con đối với đoàn."

Như vậy, từ một người ban đầu muốn hỗ trợ sư Minh Tuệ về mặt giấy tờ thủ tục xuất nhập cảnh các nước, giờ đây ông Báu gần như kiểm soát mọi hoạt động của đoàn bộ hành đưa các vị sư sáng Ấn Độ.

* Do sai sót biên tập, chúng tôi đã viết nhầm chức danh của ông Đoàn Văn Báu.

Cảnh sát quốc gia New Zealand nói rằng đã điều tra vụ việc hai quan chức Việt Nam tấn công tình dục hai cô gái phục vụ, khẳng định nếu họ vẫn còn ở nước này sẽ bị cảnh sát khởi tố hình sự.

Hôm 12/12/2024, cảnh sát New Zealand phản hồi email của Đài Á Châu Tự Do liên quan đến thông tin hai cô gái phục vụ bàn bị tấn công tình dục ngay trước chuyến thăm chính thức của Thủ tướng Việt Nam Phạm Minh Chính đến thủ đô Wellington hồi tháng 3.

Thanh tra cảnh sát John Van Den Heuvel, Trưởng phòng điều tra tội phạm – Quận Wellington nói:

"Cảnh sát đã nhận được hai khiếu nại liên quan đến vấn đề này vào tháng 3 năm 2024 và đã tiến hành điều tra.

Văn phòng Điều tra Tội phạm (CIB) đã tiến hành một số cuộc điều tra bao gồm xem lại cảnh quay camera an ninh và nói chuyện với các nhân chứng.

Cảnh sát đã xác định nghi phạm của chúng ta là ai và họ là quan chức Việt Nam, đến thăm vì công việc chính thức. Sau đó, chúng tôi đã tiến hành điều tra với Đại sứ quán Việt Nam, những người đã nỗ lực hết sức để hỗ trợ Cảnh sát trong cuộc điều tra của chúng tôi.

Sau khi Cảnh sát xác định được danh tính của các nghi phạm, họ đã rời khỏi New Zealand. Vì chúng tôi không có hiệp ước dẫn độ với Việt Nam nên chúng tôi không thể bắt đầu thủ tục dẫn độ và do đó không có cáo buộc nào được đưa ra.

Sau đó, cảnh sát đã thực hiện các bước để viết một lá thư gửi tới Đại sứ Việt Nam thông qua Bộ Ngoại giao và Thương mại của chúng tôi, nêu rõ những gì đã xảy ra và bày tỏ mối quan ngại sâu sắc của Cảnh sát New Zealand về hành vi này. Bộ Ngoại giao và Thương mại đã chia sẻ những mối quan ngại đó và chuyển đến Đại sứ.

Bộ Ngoại giao và Thương mại đã xác nhận với Cảnh sát vào thời điểm đó rằng các quan chức Việt Nam không được hưởng quyền miễn trừ ngoại giao. (Lưu ý: Quyền miễn trừ ngoại giao hoặc lãnh sự chỉ áp dụng cho nhân viên ngoại giao hoặc lãnh sự được công nhận tại New Zealand.)

Cảnh sát không nghi ngờ gì về việc hai người phụ nữ này đã bị hai người đàn ông tấn công tình dục khi đang làm việc và nếu những người đàn ông này vẫn còn ở New Zealand, chúng tôi sẽ truy tố hình sự.

Cảnh sát đã tiến hành một cuộc điều tra kỹ lưỡng về vấn đề này và thường xuyên cập nhật tiến độ cho các nạn nhân, cũng như cung cấp Hỗ trợ nạn nhân cho họ để đảm bảo họ có được sự hỗ trợ phù hợp.

Mặc dù chúng tôi biết đây không phải là kết quả mà họ mong đợi, nhưng Cảnh sát đã sử dụng hết mọi con đường điều tra hợp lý."

___________

Hai quan chức Việt Nam bị cáo buộc tấn công tình dục hai nữ phục vụ ở New Zealand trước chuyến thăm của ông Chính

Cận vệ của Chủ tịch nước Lương Cường bị bắt ở Chile vì cáo buộc "xâm hại tình dục"

Cận vệ Chủ tịch nước Lương Cường vướng bê bối: Bộ Công an yêu cầu FB chặn hiển thị tin ở Việt Nam

Đảng viên quấy rối tình dục dưới mọi hình thức chỉ bị khiển trách?

__________

Bê bối của cận vệ Chủ tịch nước Lương Cường ở Chile chưa nguôi, mới đây hai quan chức an ninh tiền trạm trước chuyến thăm của Thủ tướng Việt Nam đến New Zealand bị buộc tội xâm hại tình dục hai nữ phục vụ bàn trẻ tuổi, cảnh sát "không nghi ngờ gì" rằng tội ác đã xảy ra nhưng không thể dẫn độ họ.

Hai quan chức rời New Zealand trước khi bị cảnh sát điểm mặt

Hôm 11/12, tờ báo The New Zealand Herald cho hay cảnh sát nước này đã nhận được hai khiếu nại vào tháng 3 rằng hai phụ nữ đã bị xâm hại tình dục tại nơi làm việc và các cảnh sát đã bắt đầu điều tra, thanh tra John Van Den Heuvel, người quản lý điều tra tội phạm của quận cho biết.

Cảnh sát đã xem lại cảnh quay từ camera an ninh (CCTV) và nói chuyện với các nhân chứng. Ông khẳng định:

"Cảnh sát đã xác định được nghi phạm của chúng ta là ai và họ là quan chức Việt Nam, đến thăm vì công việc chính thức. Sau đó, chúng tôi đã tiến hành điều tra với Đại sứ quán Việt Nam, những người đã nỗ lực hết sức để hỗ trợ cảnh sát trong quá trình điều tra của chúng tôi."

Khi cảnh sát xác định được nghi phạm, họ đã rời khỏi New Zealand.

Thanh tra Heuvel giải thích do nước này không có hiệp ước dẫn độ với Việt Nam nên cảnh sát không thể tiến hành các thủ tục dẫn độ và do đó "không có cáo buộc nào được đưa ra”.

Sau đó, cảnh sát đã viết một lá thư gửi qua Bộ Ngoại giao và Thương mại (MFAT) cho đại sứ Việt Nam, giải thích những gì đã xảy ra và “bày tỏ mối quan ngại sâu sắc của Cảnh sát New Zealand về hành vi này”.

MFAT xác nhận các quan chức Việt Nam không được hưởng quyền miễn trừ ngoại giao, vì điều này chỉ áp dụng cho nhân viên ngoại giao được công nhận tại New Zealand.

“Cảnh sát không nghi ngờ gì về việc hai người phụ nữ này đã bị hai người đàn ông xâm hại tình dục khi đang làm việc và nếu những người đàn ông này vẫn ở New Zealand, chúng tôi sẽ truy tố hình sự”, Van Den Heuvel cho biết.

Phóng viên Đài Á Châu Tự Do ngày 11/12 gọi điện cho Đại sứ quán Việt Nam ở Wellington để hỏi về vụ việc đang được báo chí New Zealand đăng tải, tuy nhiên người trực điện thoại khẳng định "đại sứ quán không biết gì về thông tin này".

_____________

Người dân: Bê bối tình dục của quan chức khi công du nước ngoài mang tính hệ thống

Cảnh sát New Zealand quan ngại sâu sắc về hành vi của hai quan chức Việt Nam

_____________

Nạn nhân sống sót lên tiếng

Cook, 19 tuổi, là một trong hai nhân viên phục vụ bị hai viên chức Việt Nam tấn công tình dục kể lại với mạng báo Stuff về trải nghiệm hãi hùng của mình vào đêm 4/3, vài ngày trước chuyến thăm chính thức của Thủ tướng Phạm Minh Chính.

Câu chuyện này có thể bao gồm những chi tiết khiến một số độc giả khó chịu.

Các quan chức chính phủ Việt Nam đã dùng bữa tối tại nhà hàng và bar Sài Gòn ở đường Willis vào ngày 4/3, trước chuyến thăm New Zealand của Thủ tướng Việt Nam năm ngày sau đó.

Sau khi các quan chức - một nhóm gồm sáu người đàn ông và hai người phụ nữ - dùng bữa xong, họ được mời sử dụng phòng karaoke riêng nằm ngoài tầm nhìn của khu vực nhà hàng chính.

Không rõ những quan chức đó có ở lại hay quay trở lại Wellington để đón ông Chính không.

Chủ nhà hàng Sài Gòn, ông Giang Do đã xác nhận với Stuff rằng ông và một nhân viên khác đã có mặt tại nhà hàng vào đêm đó. Nhưng Do cho biết ông không ép nhân viên uống rượu và không chứng kiến ​​bất kỳ hành vi không phù hợp nào từ các viên chức Việt Nam.

Cô thuật lại rằng sau khi uống vài ly vang đỏ, hai người đàn ông mà cô không biết tên ép uống rượu whisky khiến cô nhanh chóng say khướt, nghĩa là ký ức của cô về đêm đó không đầy đủ.

Các viên chức trong phòng đã hai lần boa cho mỗi người tờ 100 đô la (tổng cộng 200 đô la) khi đang hát karaoke. Cô Cook khi đó đã nghĩ việc boa cho ai đó 200 đô la vì đã ở đây hát karaoke là một điều kỳ lạ. Cô nói:

“Tôi cũng tự nghĩ: đây là những người đứng đầu của công an Việt Nam. Họ thực sự là trong ngành an ninh. Chắc chắn, họ sẽ giữ vững chức danh công việc của mình hoặc có một số sự tử tế.”

Cô nhớ lại khi cả hai đã say xỉn, một quan chức đã dồn cô vào tường, bóp mông và sờ vào nhũ hoa của cô.

Bạn của Cook là Grace - người đã nói chuyện với cô qua điện thoại vào đêm hôm đó - xác nhận Cook "rất say" và đã kể với cô về việc cô bị khách hàng trong nhà hàng sờ mó.

Ngày hôm sau khi tỉnh dậy cô phát hiện ra một vết cắt không thể giải thích được trên nhũ hoa của mình.

Sau khi đến bệnh viện vào tối hôm sau, Cook và đồng nghiệp đã gọi điện cho cảnh sát và báo cáo vụ việc. Sau đó, họ đến Đồn cảnh sát trung tâm Wellington để báo cáo về vụ tấn công.

Cook đã nghỉ việc ngay sau vụ việc. Không có cáo buộc nào được đưa ra, cô cảm thấy các viên chức đã "thoát tội" trong khi cô và đồng nghiệp vẫn còn thắc mắc về những gì đã xảy ra đêm đó.

Vào đầu tháng 11, Cook đã yêu cầu một bản sao hồ sơ cảnh sát của cô, mà cô có quyền được biết theo luật riêng tư. Cảnh sát đã không phản hồi.

Bây giờ, với sự xác nhận rằng các thanh tra cảnh sát tin rằng cô ấy thực sự đã bị tấn công, cô ấy muốn những kẻ tấn công được đưa trở lại New Zealand để đối mặt với công lý.

___________

Cảnh sát New Zealand quan ngại sâu sắc về hành vi tấn công tình dục của hai quan chức Việt Nam

Cận vệ của Chủ tịch nước Lương Cường bị bắt ở Chile vì cáo buộc "xâm hại tình dục"

Cận vệ Chủ tịch nước Lương Cường vướng bê bối: Bộ Công an yêu cầu FB chặn hiển thị tin ở Việt Nam

Đảng viên quấy rối tình dục dưới mọi hình thức chỉ bị khiển trách?

__________

Dựa trên bề mặt truyền thông của nhà nước nói chung, phát đi trong thời gian gần đây, ý định của nhà cầm quyền muốn xử lý dứt điểm trường hợp ông sư Thích Minh Tuệ đã lộ ra ngày càng rõ, nếu không nói là ráo riết và hối thúc qua những sự kiện liên tục diễn ra trên mạng xã hội.

Hãy tạm gọi đó là một chiến dịch, mà từng chặng của âm mưu được thể hiện qua những "tâm thư" của ông Thích Minh Tuệ trong tháng 11/2024.

Lá thư đầu tiên xuất hiện vào giữa tháng 11, được cho là do ông sư Thích Minh Tuệ tự viết ra, lên giọng yêu cầu các cơ quan có trách nhiệm phải xử lý những người đưa tin và quay video về ông, để nhằm bảo đảm an ninh trật tự. Dĩ nhiên ngôn luận hoàn toàn kỳ lạ và đầy công an tính này nhanh chóng được mọi người nhận ra đó là một bức thư giả mạo, cho dù chữ viết thì được nói là của sư Thích Minh Tuệ.

Ngay khi sự cười cợt và mỉa mai về lá thư mạo danh sư Thích Minh Tuệ rộ lên khắp nơi trên mạng xã hội, thậm chí làm cho giới truyền thông bên ngoài Việt Nam cũng phải chú ý, lá thư thứ hai - cũng với lối mạo danh ấu trĩ bằng chữ viết và chữ ký của sư Thích Minh Tuệ - có nội dung tương tự, nhưng ý mở rộng hơn với ước muốn, thổ lộ rằng không mong có người đi theo ông để gây mất an ninh trật tự cho xã hội. Để cố gắng chứng minh rằng đây là một lá thư "đường đường chính chính", cuối thư có hẳn dấu mộc đỏ của công ty nào đó, tự dựng nên trong nhiệm vụ “bảo kê” cho sư Thích Minh Tuệ.

Cả hai bức "tâm thư" đều rơi vào chuyện bất tín của đám đông, vốn vẫn theo dõi và một lòng hiểu biết đúng về con người của sư Thích Minh Tuệ. Nhưng truyền thông Nhà nước đã có những chuyển động bất thường với việc nhiều tờ báo lần lượt đưa lá thư của vị sư không được nhìn nhận này, loan tin rộng rãi đến mọi nơi, như để ngầm thông báo rằng sắp tới, sự cô lập vị hành khất này trên toàn Việt Nam, là hoàn toàn có lý do hợp pháp.

VTV, Đài truyền hình trung ương lần này cũng né tránh ra mặt, sau những vụ vạch mặt ê ẩm, dẫu thắc mắc của dân chúng về sư Minh Tuệ ngày càng nhiều. Một vài Youtuber đã tìm cách tiếp cận được sư Thích Minh Tuệ trong những ngày này – trên mạng xã hội - và đặt câu hỏi về ý nguyện của ông. Trong các video, ngôn luận của vị sư này được nhắc đi nhắc lại rằng ông mãi tâm nguyện được đi hành khất, để tu tập đúng theo sở nguyện của mình. Gương mặt của sư Tuệ buồn bã, giọng nói không còn linh hoạt như ngày thường, biểu hiện của một người bị bức bách rời bỏ con đường tu tập bao nhiêu năm nay, với những âm mưu và thói lề đang đặt lên ông.

-----------------------

Từ việc "tự nguyện" ẩn tu của sư Minh Tuệ nhớ về làn sóng đàn áp Phật Giáo sau 75

Hà Nội âm thầm triệt hạ hình thái “Phật giáo hầm trú”

Thích Minh Tuệ – Sức mạnh của những kẻ không quyền lực

-----------------------

Điều đáng nói những cuộc phỏng vấn của các Youtuber này không hề có ai đặt câu hỏi là những lá thư đó, có phải do ông viết hay không - có nghĩa là những người được vào phỏng vấn đã qua sự tuyển chọn, và lúc phỏng vấn đã có công an đứng bên cạnh với những câu hỏi đã được loại trừ từ đầu.

Đỉnh điểm của chiến dịch muốn loại trừ sư Thích Minh Tuệ ra khỏi đời sống bình thường, được thể hiện trong lá thư thứ ba. Ý chính trong lá thư này, là sư Minh Tuệ bày tỏ khao khát được hành đạo tự do, qua việc ngỏ lời nhờ ai có lòng, giúp ông được đi khất thực ở những quốc gia Phật giáo như Miến Điện, Ấn Độ… Bất kỳ ai đọc qua thư cũng hiểu rằng, nếu nhà sư chân đất này muốn được tiếp tục con đường tu tập tự do, không bị dính líu đến nhà nước, ông chỉ còn một cách duy nhất là rời khỏi đất nước, và trở thành nhà sư buộc phải chọn lưu vong trong thời bình.

Có thể hình dung rằng không phải một mình sư Minh Tuệ có thể nghĩ ra điều này, ắt hẳn đã có một cuộc thảo luận của "nhiều bên”, và trong đó một đề nghị về chuyện đi khất thực khỏi Việt Nam “để muốn làm gì thì làm” đã được đưa ra, tương tự như những sư khác trong đoàn y phấn tảo, nay cũng đã phải chọn lưu lạc nhiều nơi ngoài Việt Nam.

Đồng loạt ngay sau đó, nhiều tờ báo nhà nước cũng rầm rộ đưa lại bức thư và nguyện vọng của sư Thích Minh Tuệ muốn được đi khất thực ngoài đất nước. Mọi thứ như chỉ đợi một giờ G bí mật cho hành động. Sau chiến dịch này, người ta có thể sẽ không còn gặp được sư Thích Minh Tuệ nữa, và rồi bất chợt một ngày nào đó hình ảnh của ông xuất hiện với đôi chân trần, đang khất thực ở đâu đó Thái Lan, Miến Điện, Campuchia… chẳng hạn, vô định và không biết khi nào có thể quay lại quê nhà.

Trở lại câu hỏi, vì sao nhà nước Việt Nam ráo riết muốn xử lý dứt điểm trường hợp của sư Thích Minh Tuệ trên đất nước Việt Nam? Vì bởi có hai lý do vừa mang tính hệ thống, và cũng mang tính thời điểm.

Lý do tính hệ thống, là trường hợp xuất hiện của sư Thích Minh Tuệ đã mở màn cho một lớp Phật giáo tu tập độc lập, từ chối sự kiểm soát và thao túng của nhà nước. Cách họ di chuyển vào những vùng vắng người, trú ẩn tạm trong rừng núi rồi lại tiếp tục con đường hành đạo tự do của mình, không có chùa chiền cố định, là một hình thái của Phật giáo hầm trú, tương tự như Công giáo hầm trú ở Trung Quốc. Điều này là một mối lo của bất kỳ nhà nước độc tài nào, bởi hôm nay không kiểm soát triệt để thì sự hấp dẫn từ những tu sĩ khiêm cung và chân thành, sẽ ngày càng phát triển nhiều thêm những người cùng mặc y phấn tảo trên đất nước, cũng như là đám đông mộ tín đang ngày càng rộng lớn hơn.

Lý do mang tính thời điểm, là vào 2025, Giáo hội Phật giáo quốc doanh của nhà nước Việt Nam có nhiệm vụ phải tổ chức đại lễ Vesak Phật giáo trong hai ngày của tuần đầu Tháng Năm. Sự hâm mộ và có mặt của sư Thích Minh Tuệ trong đất nước đang là nỗi lo cho những điều bất thường có thể đến, thậm chí có thể dẫn đến việc tổ chức lễ Vesak không thành công như ý muốn của chính quyền.

Vấn đề của sư Thích Minh Tuệ, là kể từ khi sự có mặt của ông trên những con đường khất thực, đã bất ngờ là hình ảnh phản chiếu, và gây ra những thiệt hại không nhỏ đối với Phật Giáo thuộc nhà nước. Nhiều “đại tăng” được nhà nước công phu dựng nên đã hoàn toàn bị sụp đổ và trở thành là trò cười của thiên hạ, nhiều chùa chiền là chỗ thu hút, thao túng tín đồ, và thậm chí là nơi thu hút tiền bạc để nuôi sống cho một lực lượng tôn giáo của chính quyền, nay cũng đã bị thất thu thảm hại.

Lễ Vesak, cơ hội biểu dương lực lượng của Phật giáo nhà nước, và đầy ý nghĩa chính trị của nhà cầm quyền, đặc biệt là vào lúc cái tên Việt Nam đang treo lơ lửng trước danh sách CPC mỗi lúc càng hiện thực hơn - chắc chắn không thể để bị hủy hoại bởi một nhà sư chân đất vào lúc này.

Mặc dù sư Thích Minh Tuệ nhiều lần khẳng định ông chỉ là một người tu tập và không có gì đáng để quan tâm, và chính Giáo hội Phật giáo của nhà nước cũng miệt thị ông, và không công nhận là một tu sĩ, nhưng giờ đây cả một hệ thống lên chiến dịch để tìm cách triệt hạ ông, một cách công phu và ráo riết, mà chính sư Minh Tuệ cũng tự hiểu rằng muốn được sống với niềm tin Phật giáo của mình, thì ông phải chọn bộ hành ở nơi khác, không phải là quê hương của mình.

Ngay cả nếu như Sư Minh Tuệ là Phật, thì Phật muốn được tồn tại, thì cũng phải rời bỏ quê hương cộng sản, để được tự do trong lưu vong.

---------------------------

Sư Thích Minh Tuệ dừng khất thực lần hai vì “an ninh trật tự”

Sư Minh Tuệ bày tỏ mong muốn được bộ hành từ Việt Nam đến Ấn Độ

---------------------------

*Bài viết không thể hiện quan điểm của RFA.

Ông Tô Lâm đã nhường vị trí chủ tịch nước cho ông Lương Cường hôm 21 tháng Mười, 2024, chỉ nắm giữ vị trí tổng bí thư quyền lực nhất. Trong khi các nước cùng thể chế cộng sản với Việt Nam như Trung Quốc, Lào, Bắc Triều Tiên, Cuba đều đã "nhất thể hóa" vị trí nguyên thủ, tại sao Việt Nam dùng dằng khi thực hiện mô hình này?

“Lưỡng long nhất thể” ở các nước xã hội chủ nghĩa

“Nhất thể hóa” là gì? Trong bộ truyện tranh “Bảy viên ngọc rồng” của nhà văn - họa sỹ Toriyama Akira có một chiêu thức gọi là “lưỡng long nhất thể”. Các nhân vật anh hùng như Son Goku và Vegeta, hay những kẻ xấu như Sên Bọ Hung và Mabu dùng chiêu thức hợp nhất làm một với nhau để trở thành một nhân vật nhất thể mới, có sức mạnh gấp bội..

Nhất thể hóa trong chính trị Việt Nam có thể hiểu tương tự như vậy: các chức danh quyền lực khác nhau được “nhất thể” vào một người để có thể tập trung sức mạnh chính trị vào cá nhân đó.

Ở Trung Quốc, tổng bí thư đảng cầm quyền là Tập Cận Bình đồng thời là chủ tịch nước. Ở Lào, Thongloun Sisoulith kiêm nhiệm cả tổng bí thư Đảng Nhân dân Cách mạng Lào và chủ tịch nước. Trên thượng đỉnh của Bắc Triều Tiên, Kim Young Un có quyền lực bao trùm.

Ở Cuba, mức độ nhất thể hóa còn cao hơn. Từ sau khi cướp được chính quyền năm 1959, Fidel Castro kiêm nhiệm cùng lúc các vị trí Tổng bí thư Đảng Cộng sản Cuba, Chủ tịch Hội đồng nhà nước (tức chủ tịch nước), thủ tướng (sau đó đổi sang tên gọi “Chủ tịch Hội đồng bộ trưởng”) và Tổng tư lệnh các lực lượng vũ trang. Người lãnh đạo hiện nay, Miguel Díaz-Canel, nhường chức thủ tướng cho Manuel Marrero Cruz nhưng vẫn kiêm nhiệm hai chức vụ tổng bí thư đảng và chủ tịch nước.

Ở Việt Nam, cho đến nay có bốn người từng “lưỡng long nhất thể” trên thượng đỉnh quyền lực: Hồ Chí Minh, Trường Chinh, Nguyễn Phú Trọng và Tô Lâm.

Hồ Chí Minh là chủ tịch nước từ 1945 đến 1969. Trong thời gian đó, ông kiêm nhiệm thủ tướng từ 1945 đến 1955, là chủ tịch đảng cầm quyền từ 1951 đến 1969, tổng bí thư đảng từ 1956 đến 1960.

Trường Chinh là chủ tịch nước từ 1981 đến 1987. Trong thời gian này, ông nắm vị trí tổng bí thư trong khoảng năm tháng, từ tháng 7 đến tháng 12 năm 1987.

Lê Duẩn là một "trường hợp đặc biệt". Mặc dù không dùng chiêu thức "lưỡng long nhất thể", "đầu rồng" của ông có quyền lực bao trùm, lớn nhất. Ông Duẩn toàn quyền quyết định cuối cùng các chính sách đối ngoại, quân sự, kinh tế. Sau khi ông Hồ Chí Minh mất năm 1969, chức danh chủ tịch nước của ông Tôn Đức Thắng không có thực quyền. Chủ tịch nước Tôn Đức Thắng thậm chí không được nằm trong Bộ chính trị khóa IV (1976 – 1982). Bộ chính trị khóa III kéo dài từ 1960 đến 1976 đã bổ sung hai ủy viên dự khuyết là Văn Tiến Dũng và Trần Quốc Hoàn năm 1972 nhưng không bổ sung chủ tịch nước Tôn Đức Thắng sau khi ông kế nhiệm Hồ Chí Minh.

Theo một báo cáo của CIA năm 1974, quyền lực của Lê Duẩn bao trùm tất cả các vị lãnh đạo còn lại trong bộ máy chính trị thời đó.

Sau khi Lê Duẩn mất, Việt Nam dần dần hình thành cơ chế tứ trụ. Trong cơ chế này, các chức danh chủ tịch nước, chủ tịch quốc hội, và thủ tướng chính phủ có quyền lực ngày càng lớn hơn. Chức danh tổng bí thư đảng mà ông Duẩn nắm 1961 đến 1986 dần dần thu lại trong phạm vi đảng, mặc dù thực tế là vị trí quyền lực nhất.

Gần đây, Đảng Cộng sản ở Việt Nam đã có hai lần "thử nghiệm" cơ chế nhất thể hóa. Ông Nguyễn Phú Trọng từng kiêm nhiệm hai chức danh tổng bí thư đảng và chủ tịch nước từ năm 2018 đến 2021, trong 164 ngày, sau khi ông Trần Đại Quang qua đời. Gần đây, ông Tô Lâm kiêm nhiệm hai chức danh tổng bí thư và chủ tịch nước từ ngày 3 tháng Tám đến ngày 22 tháng Mười, chỉ trong khoảng 110 ngày.

Câu hỏi đặt ra là tại sao hiện nay Việt Nam không làm như các nước cùng thể chế khác? Hiến pháp Việt Nam năm 2013 có vai trò gì trong việc duy trì cơ chế tứ trụ? Các lực lượng chính trị khác nhau trên chính trường Việt Nam có vai trò như thế nào để ngăn cản cơ chế nhất thế hóa? Có hay không sự tác động từ phía Trung Quốc, một đại cường láng giềng có lợi ích trong việc duy trì ảnh hưởng ở Hà Nội?

Muốn “nhất thể hóa”, phải đổi Hiến pháp?

Điều 4 của Hiến pháp năm 2013 quy định Đảng Cộng sản Việt Nam "là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội."

Điều 86 quy định “Chủ tịch nước là người đứng đầu Nhà nước, thay mặt nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam về đối nội và đối ngoại.”

Đảng lãnh đạo nhà nước. Tổng bí thư là người lãnh đạo đảng, còn chủ tịch nước là người đứng đầu nhà nước. Hai điều này trong Hiến pháp hiện hành đã cho thấy hai vị trí tổng bí thư và chủ tịch nước là hai vị trí tách biệt nhau.

Mặt khác, Hiến pháp hiện hành cũng cho thấy vị trí chủ tịch nước thấp hơn vị trí tổng bí thư, do tổng bí thư là người đứng đầu “lực lượng lãnh đạo Nhà nước”. Nguyên thủ thực sự của thể chế chính trị hiện nay là tổng bí thư ĐCSVN.

Vì lý do trên, trao đổi với RFA, nhà nghiên cứu Hoàng Việt cho rằng muốn nhất thể hóa hai vị trí tổng bí thư và chủ tịch nước thì Việt Nam phải sửa đổi Hiến pháp 2013.

Điều 74 của Hiến pháp 2013 cũng quy định các chức danh chủ tịch nước, chủ tịch quốc hội và thủ tướng chính phủ phải được bầu chính thức, hoặc miễn nhiệm và bãi nhiệm tại Quốc hội. Như bốn chức danh tổng bí thư, chủ tịch nước, chủ tịch quốc hội và thủ tướng chính phủ đã được quy định như là bốn trụ cột của bộ máy nhà nước. Chức danh tổng bí thư do đảng tự quyết, còn ba chức danh còn lại cần được Quốc hội chuẩn y.

Có hay không sự tác động của “phe quân đội”?

Nhìn vào danh sách 15 ủy viên Bộ Chính trị Việt Nam hiện nay, chúng ta thấy hiện có sáu người xuất thân công an là Tô Lâm, Lương Tam Quang, Pham Minh Chính, Phan Đình Trạc, Nguyễn Văn Nên, Nguyễn Hòa Bình và ba người thuộc quân đội là Lương Cường, Phan Văn Giang, Nguyễn Trọng Nghĩa.

Với cơ cấu như trên, không khó để nhận thấy những người có gốc công an chiếm đa số trong Bộ Chính trị.

Trao đổi với RFA, Giáo sư Carl Thayer cho rằng điều này dẫn đến lo ngại rằng ông Tô Lâm đang tích lũy quá nhiều quyền lực thông qua lực lượng công an. Do đó, ông Tô lâm “đã trả lời những lo ngại trong nội bộ” này bằng cách từ bỏ chức vụ chủ tịch nước và ủng hộ Lương Cường thay thế ông ở vị trí đó.

Mặt khác, "việc đại biểu Quốc hội nhất trí bầu ông Cường là một dấu hiệu cho thấy việc chia sẻ quyền lực thông qua cơ cấu lãnh đạo tứ trụ được ủng hộ rộng rãi," vị chuyên gia người Úc về chính trị Việt Nam nhận xét.

Tuy nhiên, trong Bộ Chính trị, những người có gốc công an chiếm đa số, nhưng trong Ban Chấp hành Trung ương, các ủy viên bên quân đội chiếm số lượng nhiều hơn.

Năm 2021, Đại hội 13 của ĐCSVN đã bầu ra 180 ủy viên chính thức của Ban Chấp hành Trung ương, trong đó có 23 ủy viên quân đội (12,8%) và sáu ủy viên công an (3,3%). Giáo sư Carl Thayer nhận xét rằng chi tiết nói trên cho thấy vai trò chính trị của quân đội và công an đã được thể chế hóa trong cơ cấu lãnh đạo của Đảng. "Cả hai phe đều có đại diện trong Ban Chấp hành Trung ương," trong đó phía quân đội có nhiều ủy viên hơn.

Theo Điều lệ Đảng hiện hành (ban hành từ 2011), Ban Chấp hành Trung ương có quyền lực khá lớn. Điều 17 của Điều lệ này quy định Ban Chấp hành Trung ương bầu Bộ Chính trị, bầu Tổng Bí thư, thành lập Ban Bí thư, bầu Uỷ ban Kiểm tra Trung ương, bầu Chủ nhiệm Uỷ ban Kiểm tra Trung ương.

Như vậy, ai là tổng bí thư nhiệm kỳ tiếp theo sẽ được Ban Chấp hành Trung ương quyết định tại đại hội 14, diễn ra vào đầu năm 2026.

Tóm lại, ở Bộ Chính trị thì những người xuất thân công an có nhiều ủy viên hơn, nhưng ở Ban Chấp hành Trung ương có nhiều ủy viên quân đội hơn.

Theo Giáo sư Carl Thayer, với các đại diện ở BCH trung ương Đảng, "vai trò chính trị của quân đội và công an được thể chế hóa trong cơ cấu lãnh đạo của Đảng. Cả hai phe đều được đại diện khối trong Ban Chấp hành Trung ương."

David Hutt, một nhà báo chuyên theo dõi chính trị Đông Nam Á và là nghiên cứu viên tại Central European Institute of Asian Studies (CEIAS), trong một bài viết hôm 29 tháng mười năm 2024 trên South China Morning Post , cho rằng hiện nay Việt Nam đã đạt được sự ổn định chính trị nhờ chia sẻ quyền lực. Đó là sự chia sẻ quyền "giữa bộ máy quân đội và ngành an ninh."

Điều này có phải là động lực tạo ra sự đối trọng và cân bằng quyền lực trên thượng tầng Việt Nam? Liệu đây có phải là nguyên nhân ông Tô Lâm từ bỏ vị trí chủ tịch nước?

Trao đổi với RFA, một mặt Giáo sư Zachary Abuza cho rằng "có một phe quân sự, đóng vai trò là cơ quan kiểm tra, cân bằng về mặt thể chế đối với Bộ Công an." Và như vậy, quân đội và công an là những "đối thủ" có tính thể chế. Nhưng mặt khác, ông cho rằng các nhà quan sát "không nên nói quá về điều đó."

Điều lệ Đảng hiện hành, công bố năm 2011, quy định tổng bí thư đảng đồng thời là bí thư quân ủy trung ương, cơ quan đảng nắm quyền lãnh đạo toàn diện quân đội. Như vậy, không phải là ông Tô Lâm không có uy thế đối với bên quân đội. Tổng bí thư đảng là nhà lãnh đạo cao nhất đối với quân đội, theo Hiến pháp và Điều lệ đảng.

Ngoài ra, trao đổi với RFA, Giáo sư Carl Thayer cho rằng không hẳn những người cùng xuất thân công an hay quân đội sẽ gắn kết với nhau thành một khối. Bởi vì khi chuyển sang vị trí mới, các mối liên kết chính trị của họ cũng khác đi. Do đó, việc phân chia các chính trị gia ở Việt Nam thành hai khối “quân đội” và “công an” sẽ không hẳn chính xác.

Nhà nghiên cứu Hoàng Việt ở Tp. HCM cũng có cùng chung nhận xét đó. Ông đặt chính trị Việt Nam trong bối cảnh Đông Nam Á nói chung:

“Ở Đông Nam Á, quân đội đương nhiên có tiếng nói mạnh trên chính trường. Tổng thống Indonesia mới đắc cử là bộ trưởng quốc phòng. Bên Thái Lan, Philippines quân đội cũng có sức mạnh. Việt Nam cũng vậy.

Nhưng bảo rằng ở Việt Nam phe quân đội kìm chế phe công an thì không đúng thực tế. Nếu nói quân đội kìm chế công an thì tại sao không phải là ông Phan Văn Giang lên chủ tịch nước mà lại là ông Lương Cường? Ông Phan Văn Giang còn mạnh hơn ông Lương Cường. Với quyền lực của Bộ trưởng Quốc phòng, ông Giang cũng nắm cả Tổng Cục II (Tổng cục Tình báo) của bộ này, có thẩm quyền điều tra, nắm thông tin không chỉ các vấn đề quốc phòng mà cả các vấn đề nội trị. Cho nên việc ông Lương Cường lên chủ tịch nước không hẳn là vì quân đội muốn việc này việc kia.

Đối với văn hóa chính trị Việt Nam thì dù công an hay quân đội có sức mạnh thì Đảng và Bộ chính trị vẫn đóng vai trò cực kỳ quan trọng. Do đó, họ mạnh nhưng không có nghĩa là họ không có người chỉ huy cao hơn.”

Ông Hoàng Việt cho rằng hai lần nhất hóa thời ông Nguyễn Phú Trọng (2018 - 2021) và ông Tô Lâm (tháng Tám đến tháng Mười, 2024) đều chỉ là giải pháp tình thế chứ không phải là một “sự thử nghiệm”. Khi ông Trần Đại Quang mất thì ông Trọng phải kiêm luôn chủ tịch nước. Khi ông Nguyễn Phú Trọng qua đời thì ông Tô Lâm cũng bắt buộc phải làm như vậy.

“Khi ông Nguyễn Phú Trọng nắm giữ hai chức danh, ông cũng tuyên bố là không muốn nắm mãi như vậy. Ông chỉ nắm hết nhiệm kỳ rồi chuyển sang cho người khác. Đó là truyền thống của Việt Nam đã được xác lập. Ngoài ra, theo Điều lệ Đảng thì muốn nhất thể hóa thì phải được Ban Chấp hành Trung ương bỏ phiếu để quyết định. Có lẽ Trung ương cũng sẽ không chọn nếu được đưa ra bỏ phiếu. Như các nhà nghiên cứu phương Tây hay nói là tương quan chính trị giữa các lực lượng không để cho điều đó xảy ra.”

Ẩn số Trung Quốc

Trao đổi với RFA, Luật sư Vũ Đức Khanh, giáo sư thỉnh giảng ở Đại học Ottawa, đặt ra giả thuyết về “ẩn số Trung Quốc” trong việc ông Tô Lâm từ bỏ vị trí chủ tịch nước. Theo luật sư Khanh, ông Tô Lâm có nhiều động thái nghiêng về Mỹ và phương Tây, do đó, ông đã gây lo ngại cho Trung Quốc.

Một nhà lãnh đạo mạnh mẽ với xu hướng thân phương Tây sẽ gây bất lợi cho chiến lược duy trì Việt Nam trong quỹ đạo của hệ thống xã hội chủ nghĩa do Trung Quốc dẫn dắt, theo nhà nghiên cứu về chính trị và quan hệ quốc tế Việt Nam đến từ Canada.

Vì những nguyên nhân trên, ông Vũ Đức Khanh đặt ra giả thuyết là Trung Quốc đã “âm thầm ủng hộ Lương Cường, một đồng minh cũ của Nguyễn Phú Trọng và người có quan điểm giữ Việt Nam trong phạm vi ảnh hưởng của Trung Quốc.”

Trước khi đăng quang chủ tịch nước, ông Lương Cường đã thăm Bắc Kinh và hội kiến với ông Tập Cận Bình.

Tuy nhiên, nhà nghiên cứu Hoàng Việt ở Tp. Hồ Chí Minh không đồng tình với góc nhìn của Luật sư Khanh. Ông Hoàng Việt chỉ ra rằng ông Vương Đình Huệ vào tháng Ba năm 2024 cũng đã công du Trung Quốc, hội đàm với Tập Cận Bình. Đến ngày 22 tháng Tư, thư ký của ông Vương Đình Huệ là ông Phạm Thái Hà chính thức bị bắt. Chỉ mười ngày sau, ngày 2 tháng Năm, ông Vương Đình Huệ bị Quốc hội miễn nhiệm chức vụ chủ tịch cơ quan lập pháp cao nhất này.

Nhà nghiên cứu Hoàng Việt phân tích rằng sự việc ông Vương Đình Huệ đi thăm Trung Quốc về rồi mất chức cho thấy việc ông Lương Cường đi thăm Trung Quốc khoảng mười ngày trước khi đăng quan chủ tịch nước không phải là căn cứ để suy luận rằng Trung Quốc có thể can thiệp vào nhân sự chủ chốt của Việt Nam.

Nếu muốn can thiệp vào chính sách của Việt Nam, theo ông Hoàng Việt, Trung Quốc thường tác động gián tiếp, ví dụ thông qua việc gây hấn trên Biển Đông , trừng phạt về kinh tế, khiến Việt Nam thấy cái giá phải trả mà không đi xa đến mức gây thiệt hại cho lợi ích chiến lược của họ. Còn tác động đến chính trị Việt Nam theo cách có thể đưa người này lên, hạ người kia xuống thì rất khó.

Nhà nghiên cứu Hoàng Việt cũng nhắc lại trong quá khứ, thời Việt Nam Cộng Hòa, Mỹ là nước viện trợ toàn diện cho VNCH nhưng cũng không dễ lèo lái về nhân sự. Để thay một lãnh đạo cao nhất như ông Ngô Đình Diệm, Mỹ đã phải dùng đến biện pháp đảo chánh. Việc tác động về nhân sự bằng cách “chỉ đạo” là điều rất khó, nếu không muốn nói là không thể làm được, ngay cả khi VNCH phụ thuộc vào Mỹ nhiều mặt.

Việt Nam ngày nay có sức mạnh lớn hơn VNCH nửa thế kỷ trước rất nhiều. Theo nhà nghiên cứu Hoàng Việt, sức mạnh về kinh tế, chính trị, quân sự, đối ngoại, dân số của Việt Nam hiện nay khiến cho khó có một nước nào có thể can thiệp về nhân sự cấp cao.

Tóm lại, các lực lượng chính trị khác nhau trong hệ thống chính trị thượng tầng cũng như cơ chế tứ trụ như được “thiết kế” trong Hiến pháp 2013 và Điều lệ Đảng năm 2011 đã khôi phục cơ chế tứ trụ. Do đó, việc “nhất thể hóa” không được duy trì. Tuy nhiên, chính trường Việt Nam từ nay đến Đại hội 14 và giai đoạn sau đó có thể có nhiều biến đổi. Nhu cầu phát triển của Việt Nam có thể thúc đẩy những cải cách từng bước để có một thể chế chính trị hiệu quả hơn.

Chức danh Chủ tịch nước vốn được coi là mang tính nghi lễ và ít ảnh hưởng đến chính trường Việt Nam. Tuy nhiên, trong bối cảnh chính trị hiện nay, vị trí này vẫn có tầm quan trọng nhất định trong hệ thống chính trị, theo nhận định của một nhà quan sát chính trị Việt Nam.

Dàn xếp trong Đảng

Đại tướng Lương Cường, 67 tuổi, xuất thân từ quân đội, vừa chính thức nhậm chức Chủ tịch nước vào ngày 22/10. Với gần 50 năm binh nghiệp, ông từng đảm nhiệm các chức vụ như Chính ủy Quân đoàn 2, Chính ủy Quân khu 3. Năm 2011, ông làm Phó chủ nhiệm Tổng cục Chính trị Quân đội Nhân dân, và năm năm sau được thăng chức Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị.

Tháng 1/2019, ông Lương Cường được phong hàm Đại tướng, trở thành người thứ 15 mang quân hàm cao nhất trong Quân đội Nhân dân Việt Nam.

Đến tháng 5/2024, ông giữ chức Thường trực Ban Bí thư, thay cho bà Trương Thị Mai, người bị đồn đoán có dính líu tới các sai phạm ở dự án Đại Ninh ở Lâm Đồng. Chỉ năm tháng sau khi rời quân đội, ông Lương Cường chính thức nhận ghế chủ tịch nước từ ông Tô Lâm.

Tiến sĩ Nguyễn Huy Vũ, người theo sát tình hình chính trị Việt Nam, cho rằng việc ông Tô Lâm nhường lại ghế Chủ tịch nước cho một nhân vật thuộc quân đội có thể là kết quả của sự thỏa hiệp giữa các phe phái trong Đảng Cộng sản, cụ thể là giữa Tổng Bí thư Tô Lâm và các lãnh đạo quân đội.

"Việc ông Lương Cường lên vị trí Chủ tịch nước đòi hỏi sự thỏa hiệp giữa ông Tô Lâm với phe quân đội. Điều này chứng tỏ rằng phe công an và ông Tô Lâm không thể kiểm soát hoàn toàn chính trường Việt Nam," - Tiến sĩ Vũ nhận định.

Theo ông Vũ, ông Lương Cường là người khá kín tiếng và không có những phát ngôn hay bài viết công khai như các lãnh đạo khác. Qua các chức vụ trong quá khứ, có thể thấy ông chủ yếu làm công tác chính trị trong quân đội, chứ không phải là một tướng lĩnh giàu kinh nghiệm chiến trường:

“Ông Lương Cường chủ yếu làm về bên chính trị của phe quân đội chứ ông ấy không hẳn là một tướng lĩnh quân đội dày dặn kinh nghiệm gì cả. Cho nên, một người thăng tiến trong quân đội về mặt chính trị như vậy chứng tỏ ông ấy là một con người có khả năng hiểu biết về chính trị rất sâu sắc.”

Tiến sĩ Nguyễn Khắc Giang, từ Viện nghiên cứu ISEAS - Singapore, trong một bài phỏng vấn với hãng tin CNA, cho rằng đây là tín hiệu cho thấy hệ thống chính trị Việt Nam đang quay trở lại nguyên tắc lãnh đạo tập thể, thay vì tập trung quyền lực vào Tổng Bí thư Tô Lâm.

Hiện tại, trong số 15 thành viên Bộ Chính trị, có đến 2/3 là những nhân vật xuất thân từ công an và quân đội. Ông Nguyễn Khắc Giang cảnh báo rằng “Đó không phải là một tầm nhìn dài hạn tốt cho sự phát triển của Việt Nam. Chúng ta cần một kiểu lãnh đạo kỹ trị và ‘dân sự hơn’, thay vì sự hiện diện của nhiều ‘người hùng” (strong men) ở cấp cao nhất của hệ thống chính trị.”

Vai trò của Chủ tịch nước xuất thân từ quân đội

Chủ tịch nước, tuy là nguyên thủ quốc gia theo hiến pháp, nhưng lại được coi là một vị trí mang tính nghi lễ, chủ yếu thực hiện các nghi lễ cấp quốc gia và lễ tân ngoại giao.

Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện tại, việc một tướng lĩnh quân đội nắm giữ vị trí này có thể mang ý nghĩa cân bằng và giảm bớt sự tập trung quyền lực tối cao vào tay Tổng Bí thư Tô Lâm.

Tiến sĩ Vũ nhận định rằng ông Lương Cường đảm nhận vai trò đón tiếp lãnh đạo nước ngoài có thể hạn chế cơ hội để ông Tô Lâm tiếp xúc với quốc tế và thực hiện những thỏa thuận riêng:

“Ông Lương Cường được đưa lên như là một biện pháp để kiểm soát quyền lực của ông Tô Lâm. Mặc dù chúng ta có thể nhìn thấy là ông Lương Cường và vị trí chủ tịch nước nó không có ảnh hưởng gì nhiều nhưng mà thực chất bên trong với vai trò là một người tiếp xúc với nước ngoài thì nó ngăn chặn ông Tô Lâm có cơ hội đi với nước ngoài và tiếp xúc với nước ngoài để thực hiện những cái hợp tác khác nhau.”

Trên thực tế, ông Lương Cường không đủ tiêu chuẩn để bổ nhiệm vào vị trí Chủ tịch nước theo Quy định 214-QĐ/TW của Bộ Chính trị. Quy định này yêu cầu người được bổ nhiệm phải hoàn thành một nhiệm kỳ trong Bộ Chính trị và từng giữ các vị trí như bí thư tỉnh ủy, thành ủy hoặc trưởng ban, bộ, ngành trung ương. Trường hợp đặc biệt do Ban Chấp hành Trung ương quyết định.

___________

Thấy gì từ việc ông Tô Lâm bỏ vị trí chủ tịch nước?

Yếu tố Trung Quốc trong lựa chọn nhân sự cấp cao Việt Nam

Ông Tô Lâm có thể đẩy cuộc “đảo chính cung đình” của mình xa đến đâu trước khi gặp phải sự kháng cự?

__________

Tiến sĩ Nguyễn Huy Vũ cho rằng những quy định và điều lệ của Đảng không còn được chính các đảng viên coi trọng, bởi chính ông Nguyễn Phú Trọng đã nhiều lần phá lệ để tiếp tục nắm quyền. Ông Trọng giữ chức Tổng Bí thư đến nhiệm kỳ thứ ba vào năm 2021, mặc dù điều lệ Đảng quy định một người chỉ được giữ chức này hai nhiệm kỳ.

"Khi mà ông Tổng bí thư đã xé toạc và không tôn trọng điều lệ đảng nữa thì những người sau đó đã lấy ông Nguyễn Phú Trọng như một tiền lệ. Họ đã không tôn trọng điều lệ đảng nữa và bất cứ điều gì họ cũng đều có thể nói đây là một trường hợp đặc biệt. Khi mà có quá nhiều trường hợp đặc biệt diễn ra thì mọi thứ nó đã trở nên chuyện bình thường. Cho nên, chuyện ông Lương Cường hay bất cứ ai đó thiếu một tiêu chuẩn nào đó để được cất nhắc tham gia vào vị trí trong chính quyền nó đã trở nên một điều bình thường." - Tiến sĩ Vũ kết luận.

Theo tạp chí Luật Khoa, kể từ nhiệm kỳ Chủ tịch nước của Lê Đức Anh (1992-1997), cho đến nay Việt Nam mới có thêm một chủ tịch nước xuất thân từ tướng quân đội.

Ngoài việc 2/3 thành viên Bộ chính trị xuất thân từ lực lượng quân đội và công an, trong “tứ trụ” hiện nay, có hai thành viên từ ngành công an và một từ quân đội. Như vậy, dù có ít cán bộ giữ các chức vụ chủ chốt hơn, nhưng sự hiện diện của lực lượng quân đội nhằm mang lại thế cân bằng với công an trong hệ thống chính trị Việt Nam.

Read more on this topic in English

Việt Nam vừa tố cáo những hành xử mà họ gọi là "thô bạo" của các nhân sự thuộc lực lượng chấp pháp Trung Quốc - những người được cho là đã đánh và làm bị thương các ngư dân của Việt Nam trên một tàu cá bị chặn bắt ở gần quần đảo Hoàng Sa.

Báo chí Việt Nam đưa tin những kẻ tấn công Trung Quốc đã lên tàu cá này ở gần một đảo san hô vòng trong khu vực quần đảo Hoàng Sa trong ngày Chủ Nhật và dùng các thanh sắt để đánh những người trên tàu, làm bốn trong số họ bị thương nặng. Các ngư dân này trình báo với chính quyền Việt Nam rằng những người [Trung Quốc] này đã đập nát trang thiết bị và lấy đi hải sản họ đánh bắt được.

Trung Quốc bác bỏ những cáo buộc này đồng thời nói rằng “các hoạt động [của lực lượng chấp pháp Trung Quốc] tại hiện trường là chuyên nghiệp và kiềm chế, không gây ra thương tích nào”.

Cả hai nước Việt Nam, Trung Quốc cũng như Đài Loan đều tuyên bố chủ quyền đối với quần đảo Hoàng Sa nhưng trên thực tế, Trung Quốc đã chiếm đóng hoàn toàn quần đảo này.

Quần đảo Hoàng sa là gì?

Được biết đến với cái tên Tây Sa ở Trung Quốc và Hoàng Sa ở Việt Nam, quần đảo này bao gồm khoảng 130 rạn san hô và đảo san hô nhỏ, cách khu vực miền trung Việt Nam 400km về phía đông và cách đảo Hải Nam của Trung Quốc 350 km về phía đông nam. Hoàng Sa cách quần đảo Trường Sa – một quần đảo lớn có tranh chấp khác ở Biển Đông - 760 km về phía bắc.

Biển Đông là tuyến đường hoàng hải quan trọng chiến lược với lượng hàng hóa thương mại được chuyên trở qua đấy ước tính lên tới 3.400 tỷ đô la mỗi năm.

Quần đảo Hoàng Sa được cho là có trữ lượng khí đốt tự nhiên và dầu mỏ lớn mặc dù mức độ cụ thể chưa được biết rõ vì có rất ít hoạt động thăm dò tại khu vực này, một phần là do các tranh chấp lãnh thổ ở đây.

Xung quanh quần đảo này là những vùng ngư trường trù phú nơi nhiều thế hệ ngư dân Trung Quốc và Việt Nam đã đánh bắt cá.

Lịch sử của Quần đảo Hoàng Sa

Cả Việt Nam và Trung Quốc đều nói rằng Hoàng Sa được nhắc đến trong văn tự , sách sử cổ của họ. Mặc dù vậy, cái tên Hoàng Sa được bắt đầu sử dụng vào thế kỷ XVI sau khi các nhà thám hiểm Bồ Đào Nha đặt tên cho quần đảo này là “Ilhas do Pracel”. Từ “Pracel” hay “parcel” (đá ngầm) là một thuật ngữ trong tiếng Bồ Đào Nha được những người đi biển dùng để chỉ bãi hoặc rạn san hô bị ngập nước.

Vào thế kỷ thứ XIX, nước Pháp tuyên bố quần đảo này là một phần của Liên Hiệp Đông Dương thuộc Pháp và đặt dưới sự quản lý của cùng một chính quyền thực dân giống như vùng lục địa miền nam Việt Nam, khi đó được biết đến với cái tên “Cochinchina” (Đàng Trong). Quốc Dân Đảng của Trung Quốc, hiện là một trong những đảng chính trị chính yếu ở Đài Loan, đã tuyên bố Hoàng Sa là lãnh thổ của Trung Hoa Dân Quốc (hay còn gọi là Trung Quốc Cộng Hòa) vào tháng 1/1921.

Các lực lượng Nhật Bản đã chiếm đóng Hoàng Sa từ năm 1939 đến năm 1945. Tranh chấp về quần đảo này tiếp diễn trong những năm sau đó giữa Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa và các chính phủ miền Nam Việt Nam, vốn đã chiếm đóng một số rạn san hô.

Vào ngày 19/1/1974, quân đội Trung Quốc đã tấn công và đánh bại các lực lượng Miền nam Việt Nam được triển khai trên quần đảo này, giết chết 74 thủy thủ và binh lính Miền Nam Việt Nam trong một trận chiến được gọi là “Hải chiến Hoàng Sa”. Quân đội Trung Quốc từ đó chiếm đóng toàn bộ quần đảo này.

Hoạt động xây dựng của Trung Quốc

Năm 2012, Trung Quốc đã thành lập Thành phố Tam Sa, lấy thủ phủ ở đảo Phú Lâm – hòn đảo lớn nhất trong quần đảo Hoàng Sa mà Trung Quốc gọi là quần đảo Yongxing. Trung tâm hành chính này phụ trách tất cả các thực thể mà Trung Quốc tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông, trong đó có quần đảo Hoàng Sa và cả quần đảo Trường Sa ở phía Nam.

Theo tổ chức nghiên cứu Sáng kiến Minh bạch Hàng hải Châu Á, Trung Quốc có ít nhất 20 tiền đồn trong khu vực quần đảo Hoàng Sa. Ba trong số các tiền đồn đó có cảng biển có khả năng đón một số lượng lớn các tàu hải quân và dân dụng và năm tiền đồn có sân bay trực thăng. Trung Quốc khai trương sân bay dân dụng-quân sự Tam Sa vào năm 2014.

Đảo Phú Lâm đã được phát triển thành một trung tâm đô thị hoàn chỉnh, được bảo vệ bởi các khẩu đội tên lửa đất đối không HQ-9. Số thường dân sinh sống trên đảo này ngày một gia tăng, đạt con số ít nhất là 2.300 người.

Các cơ sở hạ tầng của đảo này đã được nâng cấp, trong đó việc xây dựng một trường mẫu giáo và một trường tiểu học vào năm 2015. Hòn đảo này cũng có tòa án, một rạp chiếu phim, các ngân hàng, bệnh viện, bưu điện và một sân vận động - tờ Bưu điện Hoa Nam Buổi sáng (South China Morning Post ) của Hồng Kông đưa tin hồi tháng 5/2023.

Tuyên bố chủ quyền của Việt Nam

Việt Nam đã không từ bỏ tuyên bố chủ quyền của mình với quần đảo Hoàng Sa, chính thức phân loại quần đảo này là một huyện của thành phố Đà Nẵng, gọi tên là “Huyện đảo Hoàng Sa” và thành lập huyện này vào năm 1997.

Trong khi lên án những hành xử của Trung Quốc đối với các thuyền viên của tàu cá nói trên, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam đã gọi quần đảo này là của Việt Nam.

“Việt Nam hết sức quan ngại, bất bình và kiên quyết phản đối cách hành xử thô bạo của lực lượng thực thi pháp luật Trung Quốc đối với ngư dân và tàu cá Việt Nam đang hoạt động tại khu vực quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam” - người phát ngôn Bộ Ngoại giao Phạm Thu Hằng lên tiếng vào ngày 2/10/2024.

Các cuộc đối đầu

Một trong những diễn biến leo thang nghiêm trọng nhất trong cuộc tranh chấp quần đảo này giữa Hà Nội và Bắc Kinh đã diễn ra vào tháng 5/2014 khi Trung Quốc đưa một giàn khoan dầu vào vùng biển gần Hoàng Sa, dẫn một tình thế căng thẳng, bế tắc kéo dài ba tháng. Vụ việc này đã làm bùng nổ một làn sóng biểu tình chống Trung Quốc quy mô lớn chưa từng có ở Việt Nam, kéo dài cho đến tận thời điểm Trung Quốc rút giàn khoan – một quyết định đến sớm hơn một tháng so với kế hoạch đầu của họ.

Nhiều ngư dân [Việt Nam] cho biết rằng các nhóm thuyền viên đánh cá đến từ miền trung Việt Nam, hoạt động xung quanh khu vực các rạn san hô mà Trung Quốc chiếm đóng, thường bị quấy rối bởi lực lượng dân quân biển và các nhân sự thực thi pháp luật Trung Quốc.

Trong năm 2020, một tàu tuần duyên của Trung Quốc đã đâm chìm một thuyền cá của Việt Nam. Chính phủ Việt Nam đã đưa ra phản đối chính thức, tuyên bố: “Tàu Trung Quốc đã có hành động vi phạm chủ quyền của Việt Nam đối với quần đảo Hoàng Sa và đe dọa tính mạng và gây thiệt hại về tài sản và lợi ích hợp pháp của ngư dân Việt Nam”.

Read more on this topic in English

Kế hoạch xây dựng kênh đào của Campuchia – một công trình nối thủ đô và bờ biển của nước này nhằm chấm dứt sự phụ thuộc vào các cảng của Việt Nam – đã và đang làm dấy lên rất nhiều câu hỏi về tính khả thi kinh tế cũng như tác động môi trường của dự án .

Trong bài phóng sự này , RFA tìm hiểu những tác động có thể có của việc xây dựng kênh đào Phù Nam Techo đã được hoạch định, đối với mối quan hệ Việt Nam - Campuchia.

Ông Hun Sen, lãnh đạo kỳ cựu của Campuchia và con trai ông, Thủ tướng Hun Manet, đã tiến hành một chiến dịch nhằm tập hợp sự ủng hộ cho dự án kênh đào Phù Nam Techo – một dự án mà họ cho là mang tinh thần dân tộc Campuchia, tạo nên một làn sóng tự hào dân tộc của người Campuchia.

Nhưng điều này cũng cho thấy những vết rạn nứt ẩn chứa trong quan hệ giữa Việt Nam và Campuchia, hai nước láng giềng vốn có số phận gắn bó với nhau ngay từ những ngày đầu lịch sử của hai nước, đặc biệt kể từ khi Việt Nam đánh bại chế độ Khmer Đỏ ở Campuchia vào đầu năm 1979.

Trong khoảng thế kỷ thứ 1 đến thế kỷ thứ 6, khu vực Angkor Borei, cách Phnom Penh khoảng 100 km về phía nam, là thủ đô của Phù Nam - một vương quốc có diện tích trải dài qua các vùng đất hiện nay thuộc về Việt Nam, Thái Lan và Campuchia.

Việc sử dụng tên gọi của vương quốc cổ đại này cho kênh đào Phù Nam Techo gợi cho người ta nhớ đến nền văn hóa [rực rỡ] và sự thịnh vượng của người Khmer, vốn vượt trội hơn hẳn các quốc gia láng giềng khi ở thời kỳ hoàng kim.

Đất của họ, phải theo luật họ

Chỉ cách khu vực Angkor Borei ngày nay chừng 10 phút đi thuyền, giữa một vùng đầm lầy là một xóm nhỏ với khoảng 10 nóc nhà đơn sơ của những người dân chài Việt Nam. Một trong số họ là anh Nguyễn Chí Cường. Anh đến từ tỉnh An Giang – chỉ cách nơi này chưa đầy 10km về phía biên giới Việt Nam.

Anh Cường cho biết anh đã từng nghe nói về kênh đào này nhưng không biết nhiều về nó.

“Người ta nói với tôi rằng chúng tôi có thể sẽ phải thu dọn và quay về An Giang để dành chỗ này cho việc xây dựng kênh đào. Nhưng chúng tôi không biết khi nào [sẽ phải rời đi]” – anh nói. “Đây là Campuchia: Đất của họ, phải theo luật của họ. Chúng tôi không thể làm gì ngoài việc tuân thủ”.

“Chúng tôi biết ơn vì họ cho chúng tôi ở đây đánh cá. Người Campuchia đối xử với chúng tôi rất tốt và chúng tôi có thể qua lại [giữa hai bên] mà không gặp vấn đề gì” – anh Cường nói thêm.

Nhưng ở bên ngoài khu vực biên giới yên bình và dễ chịu này, dự án kênh đào Phù Nam Techo đã khuấy động một sự thù ghét chưa từng thấy trong nhiều năm giữa Campuchia và Việt Nam và Trung Quốc có khả năng trở thành người hưởng lợi lớn từ sự bất hòa này.

Việt Nam đã phàn nàn về việc Campuchia cung cấp thiếu thông tin về dự án kênh đào trị giá 1,7 tỷ USD – tuyến đường thủy dự kiến sẽ nối thủ đô Phnom Penh với các cảng Campuchia có kế hoạch phát triển trên bờ biển của mình và chấm dứt sự phụ thuộc của Campuchia vào các cảng của Việt Nam ở phía nam.

Bộ Ngoại giao Việt Nam đã nhiều lần hối thúc Campuchia cung cấp đánh giá tác động đối với dòng chảy và cân bằng sinh thái của đồng bằng sông Mekong. Các quan chức Campuchia phản hồi không thiện chí một cách bất thường, nói rằng họ không phải làm vậy.

Họ nói rằng vì dự án chỉ lấy nước từ sông Bassac mà không có kết nối trực tiếp tới sông Mekong nên Campuchia chỉ cần thông báo cho Ủy hội Sông Mekong – một tổ chức liên chính phủ của bốn quốc gia phụ trách việc quản lý chung sông Mekong – là đủ. Các nhà quy hoạch Campuchia coi sông Bassac là một phụ lưu chứ không phải là dòng chính của sông Mekong.

Sông Bassac tách ra khỏi sông Mekong ngay phía nam Phnom Penh, sau đó uốn lượn về phía nam dọc theo sông Mekong, chảy qua Đồng bằng Sông Cửu Long (ĐBSCL) rồi đổ ra biển Đông. Kênh đào Phù Nam sẽ nối sông Mekong với sông Bassac, sau đó chạy từ phía Tây của sông Bassac đến bờ biển của Campuchia.

Campuchia khăng khăng rằng kênh đào Phù Nam sẽ không làm giảm dòng chảy của sông Mekong vào vùng ĐBSCL - vựa lúa chính của Việt Nam và tác động của nó đến vùng hạ lưu sẽ là không đáng kể.

Trong một báo cáo nghiên cứu của mình, Trung tâm Stimson có trụ sở tại Washington đã bác bỏ quan điểm của Campuchia và cho rằng việc phân loại đoạn sông bị ảnh hưởng cần được thay đổi từ "phụ lưu" thành "dòng chính" để bắt đầu quá trình tham vấn bắt buộc đối với các dự án có liên quan tới dòng chính của sông Mekong.

Kế hoạch tham vọng

Các nhà khoa học Việt Nam không đồng ý [với nhận định của phía Campuchia] về mức độ ảnh hưởng mà kênh đào Phù Nam có thể gây ra đối với dòng chảy của sông Mekong.

Một số người như ông Lê Anh Tuấn ở Đại học Cần Thơ cho rằng dòng chảy có thể giảm tới 50% trong mùa khô.

Những người khác, như chuyên gia độc lập Tô Văn Trường cho rằng ước tính của ông Lê Anh Tuấn là “thổi phồng” và đưa ra một ước tính thấp hơn nhiều, đó là mức độ dòng chảy chỉ giảm khoảng 4%.

Có một điều mà các nhà khoa học này dường như nhất trí với nhau là cần có thêm các tham vấn và thông tin để có thể bảo vệ ĐBSCL - nơi sinh sống của 17,4 triệu người và vốn đang gánh chịu ảnh hưởng của hiện tượng xâm mặn.

Trong khi báo chí tập trung bàn về tác động môi trường và tính khả thi tài chính của dự án, các nhà phân tích Việt Nam lại quan tâm nhiều đến việc đánh giá các hệ quả địa chính trị, đặc biệt trong bối cảnh sự hiện diện của Trung Quốc đang cận kề và đe dọa khu vực này.

Phó Thủ tướng Campuchia Sun Chanthol đã gặp ông Trịnh Sách Khiết, một quan chức cấp cao phụ trách các chính sách phát triển của Trung Quốc tại Bắc Kinh vào ngày 9/9/2024 để thảo luận về các dự án của Trung Quốc tại Campuchia, trong đó có cả dự án kênh đào Phù Nam Techo và "để đảm bảo các dự án này hoàn thành đúng thời hạn" – tờ Khmer Times đưa tin.

Tập đoàn Cầu Đường Trung Quốc – một tập đoàn thuộc sở hữu của Chính phủ Trung Quốc - là một trong những nhà đầu tư chính vào dự án kênh đào này.

Ông Nguyễn Minh Quang, giảng viên tại Đại học Cần Thơ, cho rằng việc xây dựng kênh đào Phù Nam là nhằm mục đích thay đổi cả mặt kinh tế và chiến lược cho khu vực miền nam Campuchia - nơi Trung Quốc vốn đã có những mối quan tâm/lợi ích về quân sự.

"Bằng chứng ban đầu cho thấy kênh đào Phù Nam Techo chỉ là giai đoạn đầu của một kế hoạch tham vọng" - giảng viên người Việt Nam nhận định trong một phân tích gần đây mà ông đồng tác giả.

“Đô thị hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, các hoạt động khai thác mỏ và đầu tư cơ sở hạ tầng, trong đó có việc xây dựng một cảng nước sâu ở Kep, sẽ hình thành tiếp sau kênh đào và những điều này có khả năng sẽ tạo điều kiện cho sự ra đời của các khu kinh tế được Trung Quốc hậu thuẫn và các trung tâm hỗ trợ hậu cần quân sự ở miền nam Campuchia.”

Tác giả của bài phân tích nhận định rằng nếu những trung tâm phát triển này trở thành hiện thực, hải quân Trung Quốc sẽ có tiếp cận hoàn hảo với căn cứ hải quân Ream ở tỉnh Sihanoukville của Campuchia cũng như chuỗi cung ứng và nguồn lực quân sự tại chỗ.

"Điều này, đến lượt nó, về cơ bản có thể hiểu là một bước tiến đặc biệt đối với tiền đồn quân sự được cho là có thật trên thực tế của Trung Quốc tại vịnh Thái Lan" – ông Quang bổ sung.

Tinh thần dân tộc chủ nghĩa

Hầu hết các bài báo về kênh đào này trên báo chí Việt Nam đều mang tính phản ánh thực tế, thể hiện lời kêu gọi chính thức của nước này về việc cung cấp thông tin và đảm bảo tính minh bạch.

Tuy nhiên, trên mạng xã hội Việt Nam lại có một bức tranh hoàn toàn khác. Vào tháng 5, những người yêu nước đã đưa ra những nhận xét cay nghiệt đối với ông Hun Sen. Rất nhiều bình luận thô lỗ xuất hiện dưới các bài đăng trên TikTok của ông.

“Việt Nam đã hy sinh xương máu của mình vì nền hòa bình Campuchia” - môt người dùng mạng xã hội nói, ám chỉ cuộc xâm lược Campuchia của Việt Nam vào cuối năm 1978 để lật đổ chế độ Khmer Đỏ khét tiếng tàn ác và thành lập một phe ly khai của Đảng Cộng sản Campuchia mà ông Hun Sen là một thành viên.

Quân đội Việt Nam đã ở lại Campuchia trong thập kỷ tiếp theo, chiến đấu với Khmer Đỏ và các lực lượng du kích khác đồng thời bảo vệ nền móng của chính phủ Campuchia cầm quyền từ đó cho đến hôm nay.

“Đừng quên hàng chục ngàn lính tình nguyện Việt Nam đã bị thiệt mạng ở Campuchia” – một bài viết khác trên mạng xã hội cho thấy sự tức giận của người Việt Nam trước cách Hun Sen gạt bỏ những lo ngại của Việt Nam về dự án kênh đào “con cưng” của ông ta.

“Vô ơn”, “con rối của Trung Quốc” và “kẻ phản bội” là những từ mà những người chỉ trích trên mạng xã hội Việt Nam đã dùng để chỉ ông Hun Sen.

Quan hệ giữa Việt Nam và Campuchia có thể trở thành căng thẳng về mặt chính trị, đặc biệt là ở Campuchia, nơi tàn dư của sự oán hận về những bất công và các cuộc chinh phục/xâm lược, ở một số thời điểm, có thể bị đẩy lên thành bạo lực.

Các đảng phái chính trị của Campuchia đều đã và đang sử dụng con bài chống Việt Nam để tăng cường tính tính danh và sự ủng hộ. Các nhà phân tích cho rằng ông Hun Sen đặc biệt dễ bị tổn thương bởi những mưu đồ chính trị như vậy vì ông đi lên từ một chính quyền do Việt Nam dựng lên.

Việt Nam và chính quyền Phnom Penh từng là kẻ thù không đội trời chung với Trung Quốc trong những năm 1980 nhưng điều này giờ đây đã thay đổi hoàn toàn.

Năm 2015, Bộ Ngoại giao Campuchia đã gửi các công hàm ngoại giao cứng rắn, yêu cầu Việt Nam ngừng mọi hành vi xâm lấn tại các khu vực tranh chấp giữa hai nước.

Giờ đây, Hun Sen và Đảng Nhân dân Campuchia cầm quyền của ông ta là đồng minh vững chắc của Trung Quốc và những tranh cãi về con kênh đào đã cho thấy một đường lối cứng rắn đáng ngạc nhiên của nước này đối với Việt Nam.

Trong một lời chỉ trích gần như chưa từng có đối với đồng minh cũ của mình khi đáp lại câu hỏi của Việt Nam về dự án kênh đào, ông Hun Sen nói trong một bài phát biểu vào tháng 4 năm nay rằng Việt Nam đang “xây dựng rất nhiều đập nước để bảo vệ hoa màu của họ và những đập nước này ảnh hưởng đến Campuchia”.

Ông nói rằng Campuchia “không thua kém Việt Nam” và “Campuchia biết cách bảo vệ lợi ích của mình, Việt Nam không cần phải quan tâm”.

Trách nhiệm của Campuchia

Ở phía bên kia bên giới về phía Việt Nam, những người lớn tuổi vẫn nhớ đến cuộc chiến đã gắn bó hai nước láng giềng nằm dọc con sông Mekong – con sông vốn đã và đang ràng buộc số phận của họ với nhau.

“Chúng tôi có chung dòng sông, tất nhiên chúng tôi phải quan tâm” – bác nông dân Lê Văn An, 63 tuổi, ở tỉnh An Giang của Việt Nam nói và thêm rằng: “Campuchia phải có trách nhiệm báo cho chúng tôi biết họ sẽ làm gì”.

Người cựu binh này nói rằng sự suy giảm lượng nước của con sông sẽ là một thảm họa.

“Tôi hy vọng Đảng và chính phủ Việt Nam sẽ ngăn không cho điều này xảy ra” - ông nói.

Ở làng Ba Chúc, một đài tưởng niệm sừng sững đứng đó như là lời nhắc nhở về sự kiện kinh hoàng xảy ra cách đây gần 50 năm khi lực lượng Khmer Đỏ tấn công sâu vào Việt Nam và thảm sát hơn 3.000 người dân vào năm 1978.

Ông An, người đã chiến đấu trong cuộc chiến tranh biên giới Việt Nam-Campuchia được châm ngòi bởi vụ thảm sát, nói rằng ông không hề oán hận người Campuchia.

“Họ cũng giống như chúng tôi thôi” - ông nói nhưng cũng thêm rằng ông không tin tưởng chính phủ Campuchia.

“Đặc biệt là bây giờ khi họ có sự hẫu thuẫn của Trung Quốc”.

Tập đoàn Power Machines của Nga đã thắng kiện Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam (PVN) từ tháng 11 năm ngoái và theo nguồn tin giấu tên trong bài đăng trên Nhật báo RBC (Nga), phía Power Machines đang “đòi” khoản tiền bồi thường khoảng 500 triệu USD. Việc này ảnh hưởng thế nào đến quan hệ Việt - Nga?

Không “quá ghê gớm”

Nhận định về vụ kiện này, thạc sỹ Hoàng Việt, chuyên gia nghiên cứu quốc tế, cho rằng những tập đoàn làm việc với nhau thì phải có đụng chạm. Khi lợi ích bị xung đột thì phải sử dụng biện pháp ra tòa án quốc tế. Theo ông, vụ kiện này cũng không phải là gì “quá ghê gớm”:

"Đây chỉ là mộ t d ự án nhỏ, nó không thể ảnh hưởng đến tổng thể mối quan hệ của hai bên được. Quan hệ của hai bên phải bao gồm chính trị, qu ân sự, ngoại giao, kinh tế chứ không phụ thuộc vào chuyện này."

Cũng theo ông Hoàng Việt, 500 triệu USD không phải là tiền bồi thường mà là số tiền phía tập đoàn Power Machines đã bỏ tiền thi công 70% khối lượng công việc. Nay, dự án không thể tiếp tục thì phía tập đoàn Nga kiện đòi lại số tiền này.

Giáo sư Carl Thayer, nhà nghiên cứu chính trị Việt Nam, từ nước Úc nói rằng theo các phương tiện truyền thông, dù ban đầu, phía Việt Nam phớt lờ các cuộc đàm phán ở cấp chính phủ giữa hai nước, tuy nhiên, tranh chấp giữa Power Machines với PVN cũng sẽ không có tác động tiêu cực quá lớn đến quan hệ Nga-Việt, bởi vì:

"Toàn bộ lực lượng quân sự của Việt Nam phụ thuộc rất nhiều vào Nga và di s ả n hu ấn luyệ n qu ân sự, bán vũ khí và hỗ trợ kỹ thuật từ Nga. Việt Nam không có lợi nếu thực hiện các bước gây tổn hại hoặc làm suy yếu quan hệ song phương.

Tuy nhiên, " mối quan hệ hợp tác không giới hạn" của Nga với Trung Quốc đặt ra những thách thức mới cho Việt Nam. Việt Nam sẽ phải cố gắng giữ quan hệ với Nga đồng thời tì m c á ch h ợp tác vớ i c ác đối tác chiến lược toà n di ện khác là Trung Quốc, Ấn Độ, Hàn Quốc, Hoa Kỳ và Nhật Bản."

Theo tin từ báo Nhà nước, Tập đoàn Power Machines của Nga và Petro Việt Nam (PVN) dính đến vụ kiện qua hợp đồng Kỹ thuật, mua sắm và xây dựng (EPC) vào năm 2014, nhằm xây dựng nhà máy nhiệt điện Long Phú 1 tại tỉnh Sóc Trăng.

Năm 2018, Hoa Kỳ áp đặt các lệnh trừng phạt đối với Power Machines ngăn cản việc xuất khẩu tua-bin General Electric và các thiết bị khác từ Mỹ. Các lệnh trừng phạt của Hoa Kỳ đã khiến Power Machines gặp khó khăn trong việc thực hiện hợp đồng EPC.

Vào tháng 2/2019, sau khi thực hiện được khoảng hơn 70% dự án thì Power Machines đình chỉ hợ p đồng EPC với "lý do bất khả kháng". Điều này đã bị PVN bác bỏ.

Tranh chấp sau đó được đưa ra tại Ủy ban liên Chính phủ Việt-Nga về hợp tác kinh tế, thương mại và khoa học-công nghệ. Tháng 9/2019, Power Machines khởi kiện Petro Việt Nam tại Trung tâm Trọng tài quốc tế (IAC) ở Singapore. IAC đã đưa ra quyết định cuối cùng có lợi cho Power Machines vào tháng 11 năm 2023. Hiện tại, chi tiết của quyết định này vẫn được giữ bí mật.

Tương lai dự án

Theo giáo sư Carl Thayer, sắp tới, chính phủ Nga có thể sẽ nêu vụ việc Power Machines với Chính phủ Việt Nam một cách riêng tư. Quyết định của IAC được đưa ra bởi một tòa án quốc tế có uy tín, và vì vậy, nhiều khả năng Việt Nam sẽ đàm phán gói bồi thường cho Power Machines như đã từng làm với Rosneft vào năm 2020.

Công ty Rosneft có phần lớn vốn của chính phủ Nga, nắm quyền sở hữu hai lô dầu khí 06.1 và 05.3/11, ở mỏ Lan Đỏ ngoài khơi Việt Nam và Rosneft dự kiến dùng các dàn khoan của tập đoàn Anh Noble Corporation để khoan các giếng này. Nhưng theo truyền thông Nga, vào giữa tháng 7/2020, PetroVietnam huỷ bỏ hợp đồng dàn khoan vì sức ép của Trung Quốc.

Nói về số phận của nhà máy nhiệt điện Long Phú 1 trong tương lai, thạc sỹ Hoàng Việt cho rằng Việt Nam sẽ tiếp tục tìm kiếm một nhà thầu khác để hoàn thành dự án. Ông dự đoán đó có thể là nhà một tập đoàn từ Mỹ hoặc Châu Âu và chắc chắn không phải là Trung Quốc:

"Trung Quốc thì Việt Nam không bao giờ chọn cả, không được chọn. Bởi vì thứ nhấ t l à ngườ i d ân phản đối; thứ hai là Việt Nam không tin tưởng Trung Quốc trong các dự án ở trên Biển Đông vì Việt Nam và Trung Quốc có những lợi ích xung đột ở biển Đông."

Theo ông Hoàng Việt, dự án này, nếu muốn tiếp tục phải chờ đến khi vụ kiện tụng tranh chấp được giải quyết một cách rốt ráo:

"Dự án này từ đời Bộ trưởng Công thương trước là ông Trần Tuấn Anh để lại. Ông Nguyễn Hồng Diên, bây giờ là Bộ trưởng Công thương, có lẽ là ông muốn là phải giải quyế t d ứt điểm thì ông ấy mớ i d ám nhảy ra, ch ứ bây giờ mà nhảy ra giữ a ch ừng thì có khi trách nhiệm lại thuộc về ông ấy."

Bài học cho Việt Nam

Giáo sư Carl Thayer cho rằng Việt Nam cần rút ra bài học để tránh các vụ kiện tương tự trong tương lai. Theo ông, yếu tố chính của tranh chấp giữa Power Machines và PVN nảy sinh khi các lệnh trừng phạt của Hoa Kỳ loại bỏ các ngân hàng Nga khỏi hệ thống thanh toán quốc tế SWIFT (Hiệp hội Viễn thông Tài chính Liên ngân hàng Toàn cầu), nhằm ngăn chặn việc giải quyết tài chính giữa Power Machines và PVN. Do đó, GS. Carl Thayer nói tiếp:

"Việt Nam cần phát triển các cơ chế thay thế để chi tiền và o c ác thỏa thuận thương mại trong tương lai vớ i c ác tậ p đoàn Nga. Điều này có thể bao gồ m c ác ngân hàng trung gian ở Trung Quốc và các nước thứ ba khác và/hoặc trao đổi hàng h ó a. "

Qua vụ tranh chấp này, thạc sỹ Hoàng Việt cho rằng Việt Nam cần phải nắm vững luật quốc tế và phải tuân thủ luật quốc tế:

"Không thể bất chấ p ý chí của mình được. Trong trường hợp này, điều đó là "bất khả kháng" mà tại sao l ã nh đạ o Petro Vi ệt Nam, có bao nhiê u c ơ quan tư vấn, đều không cho rằng đó là bất khả kháng và cu ố i cù ng nhất định không trả tiền cho người ta, đến mức phải ra tòa và cu ố i cù ng cũng phải trả, có thoát được đâu."

Hôm 15/12/2023, tờ Khmer Times đưa tin Thủ tướng Campuchia Hun Manet đã nói với Thủ tướng Việt Nam Phạm Minh Chính rằng kênh đào Funan Techo "sẽ chỉ chuyển nước từ sông Bassac, một nhánh của sông Mekong" và do đó, "không tác động đến dòng chảy và gây ảnh hưởng đến môi trường đối với Việt Nam." Nhân dịp này, RFA phỏng vấn Bác sỹ Ngô Thế Vinh, một nhà nghiên cứu độc lập nổi tiếng về Đồng bằng Sông Cửu Long (ĐBSCL) và các vấn đề của sông Mekong.

RFA. Thưa BS. Ngô Thế Vinh, lập luận cho rằng sông Bassac không thuộc hệ thống Mekong và kênh đào Funan không lấy nước từ Mekong có đúng với thực tế không?

BS. Ngô Thế Vinh:

Gần đây Thủ tướng Campuchia Hun Manet cho rằng Kênh đào Funan không lấy nước từ sông Mekong mà chỉ lấy từ sông Bassac, một nhánh của sông Mekong. Đồng thời, phía Campuchia cũng cho biết kênh đào này sẽ được "dùng cho tưới tiêu, nông nghiệp."

Phải nói ngay rằng đây là một câu nói thiếu thành thật. Thiếu kiến thức địa lý sơ đẳng mới có thể nói rằng sông Bassac – một trong hai phân lưu [distributary] lớn của sông Mekong mà không thuộc hệ thống sông Mekong, để từ đó lý luận rằng kênh đào Funan Techo chỉ lấy nước từ sông Bassac mà không lấy nước từ hệ thống sông Mekong.

Nếu hiểu Quatre-Bras [tiếng Khmer là Chamean Mon hay Chaktomuk / dịch sang tiếng Việt là chỉ nơi hội tụ của 4 nhánh sông] là gì, chúng ta có ngay câu trả lời phản bác lý luận nêu trên của Thủ tướng Hun Manet. Quatre Bras tiếng Pháp là 4 cánh tay – là 4 nhánh của hệ thống sông Mekong:

Mekong Thượng [Upper Mekong] là dòng chính sông Mekong chảy từ bắc xuống nam tới Phnom Penh là nhánh thứ nhất.

Con sông Tonle Sap là nhánh thứ hai, từ Biển Hồ chảy xuống kết nối với dòng chính Mekong Thượng; [sông Tonle Sap có đặc tính chảy 2 chiều theo mùa: Mùa Mưa thì dòng chảy ngược vào Biển Hồ và Mùa Khô nước từ Biển Hổ chảy xuôi dòng xuống ĐBSCL].

Tại Quatre Bras, nơi con sông Mekong Thượng chia làm hai phân lưu [distributaries]: Mekong Hạ [Lower Mekong] là nhánh thứ ba, và Sông Bassac là nhánh thứ tư; cả hai phân lưu lớn này khi chảy vào Đồng Bằng Sông Cửu Long của Việt Nam, mang tên khác là Sông Tiền (từ nhánh thứ ba) và Sông Hậu (từ nhánh thứ tư).

Như vậy, khi Con Kênh Funan Techo lấy nước từ con sông Bassac tức là lấy nước từ đầu nguồn của con sông Hậu thì sao lại bảo nguồn nước đó không thuộc hệ thống sông Mekong?

Quatre Bras / Nơi hội tụ 4 nhánh sông: (1) Mekong Thượng, (2) Sông Tonle Sap, (3) Mekong Hạ / có tên Sông Tiền (4) Sông Bassac / có tên là Sông Hậu khi chảy vào Việt Nam. Đường chỉ đỏ nối sông Bassac và tình Kep là sơ đồ của con kênh Funan Techo của Cam Bốt sẽ khởi công vào năm 2024 và hoàn tất năm 2028. [Bản đồ với ghi chú của BS. Ngô Thế Vinh]

RFA. Theo thông tin mới nhất từ phía Campuchia thì kênh đào Phù Nam không chỉ phục vụ giao thông thuỷ mà còn phục vụ tưới tiêu, nông nghiệp. Nếu điều đó xảy ra thì nó có thể ảnh hưởng tới sông Mekong và ĐBSCL ra sao?

BS. Ngô Thế Vinh

Một câu hỏi rất hay vì cùng lúc nêu ra được 2 vấn đề của con kênh đào Funan Techo.

Vấn đề thứ nhất, điều mà Chính phủ Phnom Penh nói ra trong Thông báo gửi Ủy hội Sông Mekong (MRC) 4 nước Mekong; khi nói về mục đích của Dự án Funan Techo chỉ vỏn vẹn có một câu: “Con kênh nội địa có mục đích vận tải và giao thông đường thủy”, với lợi ích rất rõ ràng: chặng đường sông nếu không phải qua ngả Việt Nam mà nay với con kênh Funan Techo khoảng cách được rút ngắn. Như vậy nó sẽ giảm thiểu thời gian di chuyển và bớt nhiên liệu tiêu thụ. Điều đó cũng có nghĩa nó là giảm đáng kể chi phí vận chuyển và quan trọng hơn nữa là tạo được một trục / hub giao thương mới mà không cần phải đi qua khúc sông Mekong của Việt Nam. Tất cả nhằm tăng tính cạnh tranh, thu hút thêm đầu tư, giảm thiểu chậm trễ và giảm chi phí về tiếp vận.

Vấn đề thứ hai, điều mà chính phủ Phnom Penh ban đầu không nói ra, muốn dấu nhẹm trong Thông báo gửi MRC 4 nước Mekong, đó là tính đa năng [multipurpose] của con kênh Funan Techo.

Ngoài mục đích giao thông đường thuỷ, con kênh Funan còn tiềm ẩn nhiều mục đích khác bao gồm: thuỷ lợi [irrigation] chuyển dòng lấy nước [water diversion] từ con kênh Funan giúp cho việc tiêu tưới mở rộng diện tích canh tác [agriculture], tạo những hồ nước nuôi trồng thủy sản [aquaculture], bảo đảm lương thực và cải thiện đời sống các cộng đồng cư dân trong vùng.

Nhìn xa hơn nữa qua các cuộc hội thảo của Diễn đàn Vận Tải và Hậu Cần 2023 [Transport and Logistics Forum 2023], người ta còn bàn tới sự gia tăng giá trị đất đai và bất động sản ven con kênh Funan, khi xây thêm được những giang cảng phụ [subordinate ports], tạo thêm công ăn việc làm, đồng thời với phát triển các khu gia cư, đô thị hoá cùng với nhu cầu cung cấp nguồn nước ngọt cho sinh hoạt.

Như vậy, với con kênh đào 180 km chiều dài ấy đâu có phải chỉ cho mục đích thuỷ vận, mà còn có những mục đích phát triển cả một vùng châu thổ 4 tỉnh từ Kandal, Takeo, Kampot, và Kep trước khi đổ ra Vịnh Thái Lan.

Và như vậy thì lưu lượng nước lấy từ hệ thống sông Mekong, nhất là từ con sông Bassac -- khúc đầu nguồn của con sông Hậu, thì chắc chắn không phải chỉ 113 triệu mét khối mỗi năm mà sẽ nhiều lần lớn hơn và hậu quả thiếu nước nơi ĐBSCL phía dưới nguồn -- nhất là vào mùa khô không thể nào lường trước được.

RFA. ĐBSCL đứng trước thực trạng biến đổi khí hậu, nước biển dâng (năm 2022, nước mặn vào tới khu vực thị xã Bến Tre), và dòng sông Cửu Long nghẽn mạch. Việc sông Mekong nghẽn mạch rõ ràng càng lúc càng khó giải quyết. Một mặt, Việt Nam cần thực thi những chiến lược ngắn hạn để điều hướng các bước đi của Trung Quốc và Cam Bốt sao cho nó công bằng hơn với ĐBSCL, nhưng mặt khác, theo ông Việt Nam có cần chuyển hướng chiến lược phát triển cho ĐBSCL hay không?

BS. Ngô Thế Vinh

Hâm nóng toàn cầu và biến đổi khí hậu là một thực trạng đã và đang ảnh hưởng trên toàn hệ sinh thái của khắp hành tinh này. Đặc biệt, các vùng châu thổ Deltas / trong đó có ĐBSCL là đang chịu ảnh hưởng nặng nề nhất:

Nước biển dâng khiến nạn ngập mặn càng ngày càng lấn sâu vào vùng châu thổ -- không phải chỉ có ở các tỉnh ven duyên hải, mà là các tỉnh trong đất liền rất xa biển, do lượng mưa thấp ở thượng nguồn và ngay cả nơi ĐBSCL.

Nạn đất lún do khai thác quá mức các tầng nước ngầm đến [aquifers] mức cạn kiệt, với hơn một triệu giếng bơm hoạt động ngày đêm, lấy nước ngọt, không chỉ phục vụ tiện dụng gia cư mà cả cho nhu cầu sản xuất nông nghiệp và kỹ nghệ, khiến vận tốc đất lún có nơi còn nhanh hơn mực nước biển dâng.

Với những con đập thuỷ điện khổng lồ bậc thềm [Mekong cascades] Vân Nam, và với chuỗi những con đập dòng chính ở Lào, do nguồn phù sa bị giữ lại trong các hồ chứa, nguồn nước ngọt đổ về ĐBSCL là nguồn nước đói [hungry water]. Điều đó dẫn đến thay vì ĐBSCL tiếp tục được phù sa bồi đắp như trước kia, thì nay bị sói mòn [erosion], tạo nên một tiến trình đảo ngược khiến cả một vùng châu thổ, về lâu về dài đang trên một tiến trình tan rã.

Do vận hành giữ nước của chuỗi đập thuỷ điện thượng nguồn, không có lực đẩy của nguồn nước ngọt đổ về, nạn ngập mặn có thể vào sâu tới 60km với nồng độ mặn cao tới tới 4⁰/₀₀ [bốn phần ngàn], có nơi còn cao hơn. Cùng một lúc phải ứng phó với thiếu nước ngọt, và canh tác trong tình trạng "chạy mặn", khả năng thích nghi của người nông dân nơi ĐBSCL phải nói là rất cao, đây chính là yếu tố tích cực cho sự chuyển hướng phát triển của ĐBSCL.

Trước tình trạng Cửu Long ngày thêm Cạn Dòng, thiếu “nước ngọt”, thừa “nước mặn” – một vùng châu thổ bấy lâu được thiên nhiên ưu đãi đã không còn nữa. Việc chuyển hướng phát triển nơi ĐBSCL – không phải chỉ có thuần nông nghiệp, mà còn nhiều lãnh vực khác như nuôi trồng thuỷ sản, cả trên nhưng vùng nước lợ với hỗ trợ của công nghệ cao.

Đồng Bằng Sông Cửu Long đang trở thành một địa bàn đầy thách đố, lối làm ăn cũ manh mún chỉ có tập trung vào cây lúa [nông dân lam lũ này đêm mà vẫn không đủ ăn] không còn hợp thời nữa và nhu cầu một chuyển hướng phát triển phải là một mệnh lệnh của thời đại.

Và để trả lời “câu hỏi lớn” như vậy, tôi đề nghị RFA lập ra một Diễn đàn Mở [Open Forum] quy tụ nhiều tiếng nói của nhiều nguồn chất xám từ trong nước ra tới hải ngoại, và ban điều hợp Diễn Đàn ấy sẽ là nhóm Ký giả Môi Sinh của Đài RFA.

RFA xin cảm ơn BS. Ngô Thế Vinh đã giành cho chúng tôi cuộc phỏng vấn này.

BS Ngô Thế Vinh là tác giả 2 cuốn sách “Cửu Long Cạn Dòng, Biển Đông Dậy Sóng” [2000], và ký sự “Mekong Dòng Sông Nghẽn Mạch” [2007], liên quan tới vấn đề môi sinh và phát triển Lưu vực sông Mekong và Đồng Bằng Sông Cửu Long.

Dự án kênh đào “Funan Techo Canal” (“Kênh đào Đế chế Phù Nam”) của Campuchia đang nhận được sự quan tâm rộng rãi từ giới chuyên gia về sông Mekong nói chung và Đồng bằng Sông Cửu Long (ĐBSCL) ở Việt Nam nói riêng.

Tiếp theo bài phỏng vấn TS. Brian Eyler ở Stimson Center, RFA xin giới thiệu những phân tích của Kỹ sư Phạm Phan Long, Chủ tịch Viet Ecology Foundation- một Tổ chức Phi chính phủ (NGO) ở Hoa Kỳ, về đại dự án trên.

Dựa trên cơ sở phân tích các thông số kỹ thuật và thiết kế của đại dự án kênh đào này, ông Phạm Phan Long cho rằng đây là một bước đi chiến lược của Trung Quốc để đánh vào hạ lưu sông Mekong. Ông nhấn mạnh, do đó hai quốc gia Campuchia và Việt Nam cần hợp tác thay vì chia rẽ nhau để cùng bảo vệ môi trường sống cho chính mình.

RFA: Theo ông, dự án này có ý nghĩa gì với Campuchia? Trung Quốc liên quan như thế nào? Việt Nam có liên quan đến các thủ tục duyệt xét dự án này hay không?

Phạm Phan Long: Ủy ban sông Mekong quốc gia Campuchia đã công bố bản thông báo về kế hoạch đào kênh Phù Nam dưới tên Funan Techo Canal, dài 180 km, rộng 80 m tới 100 m, mực nước 4,7 m.

Kênh đào này bắt đầu từ sông Mekong, nối sang sông Bassac và hướng ra vịnh Thái Lan. Song song hai bên kênh sẽ có 200 km đường cao tốc kết nối các thị trấn. Khi có hạ tầng cơ sở, phương tiện giao thông và nguồn cung cấp nước, tiềm năng phát triển kinh tế đồng bằng Tây Nam của Campuchia sẽ vực dậy. Kênh Phù Nam đã được chính quyền Campuchia đánh giá có khả thi kinh tế rất cao.

Công ty quốc doanh China Communication Construction của Trung Quốc đã bí mật thực hiện nghiên cứu khả thi dự án này từ 2021. Công trình này sẽ được tài trợ bởi chương trình Vành đai Con đường (BRI) của Trung Quốc với kinh phí 1,7 tỉ Mỹ kim.

Vào Thế kỷ 13, Trung Quốc đã đào Đại Vận Hà dài 1.800 km cho dân tộc họ, đến nay vẫn là con kênh dài nhất thế giới, kênh Phù Nam có thể xem là một Đại Vận Hà của Vương Quốc Cam Bốt và dân tộc Khmer.

Hình 1. Kênh Phù Nam, Funan Techo Canal. Nguồn: Mekong River Commission. (Ảnh và chú thích: Kỹ sư Phạm Phan Long.)

Theo quy định "Thủ tục thông báo, tham vấn trước và thỏa hiệp" (Procedures for Notification, Prior Consultation, and Agreement, viết tắt là PNPCA) của Ủy hội Sông Mekong (Mekong River Commission, MRC) và Hiệp Định Mekong 1995, thì Campuchia có trách nhiệm cung cấp báo cáo khảo sát kỹ thuật (Technical Review Report, TRR) với đánh giá tác động môi trường xuyên biên giới (TbEIA/ Environmental Impact Assessment) đối với kênh đào Phù Nam của họ.

Thủ tục PNCPA của MRC gồm ba giai đoạn: Thông báo-Tham Vấn và Thỏa hiệp. Việt Nam không có trách nhiệm soạn thảo TRR/EIA và nộp cho Campuchia như họ gởi văn thư yêu cầu. Việt Nam cũng không thể tự làm được vì không nắm được thiết kế, thông số và quy trình vận hành. Do đó không ai có thể đánh giá dự án này theo khoa học được nếu chỉ có bản Thông báo, một “Prior Notification” rất sơ lược.

RFA: Ông có nhận xét, trao đổi gì với các chuyên gia khác về tác động môi trường, kinh tế, xã hội của đại dự án giao thông thủy này của Campuchia tới bản thân Campuchia và Việt Nam?

Phạm Phan Long: TS. Brian Eyler, Stimson Center (Mỹ), được Radio Free Asia phỏng vấn đã phát biểu rằng: Dự án kênh đào nhân tạo này có thể là chiếc đinh cuối cùng đóng vào quan tài (Đồng bằng sông Cửu Long), và do đó, cần có nhiều nghiên cứu hơn để hiểu rõ ảnh hưởng của nó. Ông cho rằng kênh đào này cần ít nhất 77 triệu mét khối nước để lấp đầy kênh khi nó hoàn thành. Như vậy, nó sẽ hạ thấp mực nước sông Mekong ở khu vực Phnomphenh và ĐBSCL ở Việt Nam. Nó cũng sẽ tác động nguy hại đến dòng chảy ngược vào Hồ Tonle Sap, một quá trình tự nhiên hiện đang giúp duy trì chủ yếu ngành ngư nghiệp nội địa của Campuchia và nông nghiệp ở ĐBSCL ở Việt Nam.

Trao đổi với chúng tôi và các nhà nghiên cứu khác, Kỹ sư Thuỷ học Đỗ Văn Tùng, P.Eng, từng là kỹ sư tham vấn cho nhiều công ty Mỹ và Canada, cho rằng:

“Nếu con kênh này bắt đầu từ Prek Takeo nối dòng chính sông Mekong và sẽ gặp sông Bassac ở hạ lưu. Sau khi hoàn thành, con kênh dài 180 km này sẽ cần khoảng 80 triệu mét khối nước để thông thương. Sau đó lưu lượng dòng chảy trong kênh sẽ tùy thuộc vào chênh lệch cao độ giữa đầu và cuối con kênh, cùng với ảnh hưởng của thủy triều. Lưu lượng nước này sẽ lấy từ sông Mekong và Bassac. Ảnh hưởng như thế nào ở mỗi mùa đối với Biển Hồ Tonle Sap và Đồng bằng Sông Cửu Long (ĐBSCL) vẫn chưa rõ. Cần phải có một mô hình điện toán về thủy lực [Hydraulic modeling] mới tính được chính xác. Nhưng có một điều chắc chắn là trong mùa khô nước ở ĐBSCL sẽ ít hơn làm vấn đề nhiễm mặn trầm trọng hơn.”

Theo tôi, ngoài những tác động như trên, Kênh đào Phù Nam còn có khả năng tác động tới ĐBSCL ở những khía cạnh khác nữa.

Ngoài dung tích 77 triệu mét khối dung tích cần có ban đầu, phải tính thêm lượng nước hàng năm các âu tàu phải xả ra là 113 triệu mét khối. Đáng quan tâm hơn nữa là về sau khi có con kênh này rồi, Campuchia có thể đơn phương bơm nước từ kênh này ra tưới khắp châu thổ vùng Takeo suốt lộ trình 180 km cho tới vịnh Thái Lan. Khi đó Campuchia không phải chỉ cắt 113 triệu mét khối mỗi năm không cho về châu thổ Cửu Long như họ thông báo, mà sẽ nhiều lần hơn thế, không thể nào lường được, lúc đó Việt Nam có lẽ sẽ bó tay.

Kênh Phù Nam sẽ gây tác động nhất định lên Biển Hồ Tonle Sap. Chính bản thân Campuchia phải rất quan tâm vì nhiều năm rồi Biển Hồ đã bị mất dần nhịp lũ. Khi thêm kênh Phù Nam cùng chảy với sông Tiền và Hậu ra biển Đông thì liệu nhịp lũ cho Biển Hồ còn tồn tại được không?

Thật vậy, nhóm nghiên cứu của TS. Samuel De Xun Chua, Department of Geography, National University of Singapore, đã khảo sát nhịp lũ suốt 60 năm tại Biển Hồ và công bố tình trạng suy thoái như sau:

"Chúng tôi thấy rằng thời gian mùa lũ đã giảm khoảng 26 ngày (Kampong Cham) và 40 ngày (Chaktomuk), mùa lũ bắt đầu muộn hơn và kết thúc sớm hơn nhiều. Dọc sông Tonle Sap, dòng chảy ngược trung bình hàng năm từ sông Mê Kông đến hồ Tonle Sap đã giảm 56,5 %, từ 48,7 km3 năm 1962–1972 xuống còn 31,7 km3 năm 2010–2018. Kết quả là mực nước mùa mưa tại hồ Tonle Sap giảm 1,05 m trong năm 2010–2019 so với năm 1996–2009, tương ứng với diện tích hồ giảm 20,6 %." (Xem trên tạp chí " Hydrology and Earth System Sciences" của Liên minh khoa học địa chất châu Âu.)

Với những nguy cơ to lớn mà dự án kênh đào Phù Nam có thể gây ra, “Báo cáo đánh giá tác động môi trường xuyên biên giới” của dự án này cần phải xét tác động tích hợp của kênh đào này cùng với hoạt động của các đập thủy điện trong toàn lưu vực, qua các tình huống mưa nhiều cũng như khô hạn. Vận chuyển trên kênh phải tùy vào mực nước ấy.

Bên cạnh đó, phạm vi nghiên cứu đánh giá tác động môi trường cần phải có Biển Hồ, lưu vực Tonle Sap ở Campuchia và ĐBSCL ở Việt Nam, từ Nam Vang theo các dòng nước ra biển Đông, vì đó là một hệ sinh thái không thể tách riêng khi khảo sát ảnh hưởng tác động môi trường.

RFA: Theo ông, Việt Nam nên hợp tác và thương lượng với Campuchia ra sao để bảo vệ lợi ích của mình và giảm thiểu những nguy hại tiềm năng mà dự án này có thể gây ra?

Phạm Phan Long: Việt Nam có khá nhiều phương cách ràng buộc Campuchia tuân theo các thủ tục của MRC để kiểm soát kênh Phù Nam. Giới hạn trọng tải tàu thuyền trên kênh Phù Nam theo đúng công bố của Campuchia là 1000 DWT. Nam Vang sẵn có hai thương cảng, có khả năng cho tàu 2000 DWT và 5000 DWT ra vào nên Campuchia sẽ vẫn cần vận chuyển tàu bằng sông Tiền và có thể cả sông Hậu. Do đó Việt Nam có tư thế thảo luận với Campuchia với tiếng nói trọng lượng.

Về chiến lược, đối với Mekong River Commission (MRC), Việt Nam và Campuchia đều không có chiến lược lớn, nên chưa hề ngăn được một con đập nào mà đã mất nhịp lũ, phù sa và nông ngư sản. Thậm chí, cả hai còn bị hạn hán giữa mùa mưa, xâm mặn ngày càng sâu. MRC đã trở thành cao tốc thông thoáng cho các đập Xayaburi, Don Sa Hong, Pak Lay, Pak Beng, Sanakham và Luang Prabang của Lào. Các đập này lần lượt được MRC thông qua, có Trung Quốc và Thái Lan sẵn sàng tài trợ và cố vấn.

Với kênh Phù Nam, Việt Nam có thể đặt Campuchia trước trách nhiệm bảo vệ lưu vực, đúng theo 5 Thủ tục và Hướng dẫn MRC đã thông qua, đặc biệt nhất là cho dòng chính với “Quy trình duy trì dòng chảy trên dòng chính” (“Procedures for the Maintenance of Flows on the Mainstream”):

Hình 2. Đường màu đỏ là mức nước dòng chính cần phải bảo vệ theo PMFM. Nguồn

MRC

.

Nếu Campuchia tuân theo những hướng dẫn ở trên, nhất là PMFM cho Châu Đốc, Tân Châu và Biển Hồ, cùng với các tác động môi sinh có biện pháp giảm thiểu được, thì cơ hội hợp tác hai nước ở dự án kênh Phù Nam này không phải là không thể trở thành sự thật.

RFA: Việt Nam và Campuchia có cần hay không một cơ chế rộng hơn Ủy hội Sông Mekong để phát triển khả năng hợp tác nhằm bảo vệ lợi ích của cả hai nước?

Phạm Phan Long: Từ 1995, Trung Quốc đã kích động sự chia rẽ giữa hai dân tộc Campuchia - Việt Nam, khiến họ không hậu thuẫn cho nhau để Trung Quốc và Lào khai thác thủy điện trên dòng Mekong. Trung Quốc dẫn dắt Lào, biến họ trở thành bình điện của Đông Nam Á. Kết quả trước mắt là Campuchia và Việt Nam hưởng ít lợi nhất, nhưng gánh tất cả thiệt thòi.

Tình trạng bất công nói trên vi phạm tôn chỉ của Công ước Liên Hiệp quốc 1997 cho các dòng sông quốc tế. Nguyên tắc không gây nguy hại (Do no harm) và chia sẻ công bằng hợp lý (Equitable and Reasonable Utilization ) giữa các nước không được thực hiện, mà tổ chức MRC nghiễm nhiên đi ngược với tôn chỉ của Hiệp định 1995 lập ra tổ chức này.

Kênh Phù Nam có thể là cái đinh cuối cùng đóng trên nắp quan tài ĐBSCL theo quan sát của TS. Brian Eyler. Trung Quốc đã đem quan tài này để Campuchia và Việt Nam xô đẩy nhau ngã vào. Kênh Phù Nam với quyết tâm của Campuchia có lẽ sẽ tiến hành, Việt Nam có thể phản đối, như từng phản đối các dự án của Lào. Nhưng có lẽ cả hai sẽ cùng đạt được lợi ích chung, nếu Việt Nam thỏa hiệp được với Campuchia, để cả hai cùng nhau bảo vệ Biển Hồ và ĐBSCL, dựa vào các thủ tục và quy định của MRC nói trên.

Trước dự án kênh Phù Nam, Campuchia và Việt Nam cần tìm cách hợp tác và tránh gây tranh chấp. Hai nước không nên để cho Trung Quốc khai thác cơ hội biến Phù Nam thành biểu tượng xung đột giữa hai dân tộc. Campuchia và Việt Nam đều phải nhận thấy âm mưu thâm độc của Trung Quốc và nhảy ra khỏi cỗ quan tài “Made-in-China” bằng một liên minh chiến lược toàn diện, bảo vệ quyền lợi một lưu vực chung cho cả hai nước Campuchia - Việt Nam.

Mục đích hợp tác chiến lược ở mức cấp cao nhất cho hai nước là cùng làm bản tuyên ngôn chung "Không chấp nhận cho thêm con đập nào nữa", và "Yêu cầu giới hạn hoạt động các đập thượng nguồn, để bảo vệ và phục hồi nhịp lũ cho môi sinh Biển Hồ, vựa cá của dân tộc Campuchia và ĐBSCL, vựa thóc của dân tộc Việt Nam."

Trong tương lai xa, hai nước cần nhắm tới một hiệp ước toàn lưu vực, đầy đủ và chặt chẽ hơn Hiệp định 1995. Những mô hình mà hai nước có thể tham khảo là "Sáng kiến Lan Thương-Mekong" (" Lancang-Mekong Initiative") hay một "Hiệp ước sông Mekong" ("River Treaty") theo Công ước 1997 của Liên Hiệp quốc. Ngoài ra, hai nước nên thành lập "Quỹ Lan Thương - Mekong" ("Lancang-Mekong Fund") để trợ giúp dân cư khắp lưu vực, nhằm chia sẻ lợi ích và đền bù thiệt hại công bằng cho họ.

RFA: xin cảm ơn Kỹ sư Phạm Phan Long đã dành cho chúng tôi cuộc phỏng vấn này.

Theo ông Lê Thân, Chủ nhiệm CLB Lê Hiếu Đằng, nên để ngỏ khả năng nhà nước ta sẽ kiện Trung Quốc ra Tòa trọng tài quốc tế. Tất nhiên, chúng ta chỉ có thể kiện Trung Quốc về những hành vi chống lại luật pháp quốc tế (LPQT), không tuân thủ các phán quyết trước đây của Toà trọng tại quốc tế (CPA). Bởi vì Tòa này sẽ không chấp nhận khiếu nại về các tuyên bố liên quan đến chủ quyền trên biển đảo của các quốc gia.

_________

"Phản đối Trung Quốc vi phạm chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán của Việt Nam trên Biển Đông" là tuyên bố mới nhất phát ra ngày 2/5/2023 của tám Tổ chức Xã hội Dân sự ở trong nước ( 1). Tuyên bố này xuất hiện trên truyền thông quốc tế rất kịp thời, chỉ một ngày sau khi lệnh cấm đánh cá đơn phương mùa hè năm nay của Trung Quốc được đơn phương cho là có hiệu lực trên Biển Đông, tính từ 1/5/2023. Lệnh cấm đánh bắt cá năm nay sẽ tiếp tục ảnh hưởng trực tiếp đến sinh kế hàng ngàn ngư dân Việt Nam tại vùng biển phía bắc vĩ độ 12 trở lên, từ ngày 01/05/2023 đến 16/08/203. Chưa rõ ở đây có sự phối kết hợp nào không, nhưng giới quan sát quốc tế và Việt Nam phát hiện ra một điều thật đáng hoan nghênh là, Trung Quốc năm nay phải đối mặt cùng lúc với cả hai làn sóng phản đối, từ cả của nhà nước Việt Nam lẫn của các Tổ chức xã hội dân sự (CSO) ở khắp ba miền đất nước. Sức thu hút của Tuyên bố này thể hiện, mới trong một buổi, mà đã có khá đông các cá nhân hưởng ứng, từ người dân cho đến các tầng lớp lao động khác nhau, trong đó có cả cựu Thứ trưởng thứ nhất Bộ Ngoại giao Nguyễn Đình Bin.

Điểm nổi bật của “Tuyên bố 2/5”

Trong năm nội dung mà các Tổ chức Xã hội Dân sự (CSO) đã tố cáo và lên tiếng đòi Trung Quốc phải tuân thủ, thì nội dung thứ năm là tuyên bố nổi bật nhất. Điều này hoàn toàn không có nghĩa là bốn nội dung trước đó không có tầm quan trọng riêng. "Cực lực phản đối hành vi đơn phương áp đặt chủ quyền bất hợp pháp của Trung Quốc thông qua lệnh cấm biển trước nhân dân trong nước và nhân dân toàn thế giới" đúng là một nội dung nổi bật! Nổi bật, là vì tuyên bố đã điểm đúng huyệt yếu nhất của Bắc Kinh, đồng thời cũng vạch trần âm mưu thâm độc của nhà cầm quyền Trung Quốc. Huyệt yếu nhất của Bắc Kinh nằm ở đâu? Đó là, phán quyết của Tòa trọng tài thường trực (PCA) đã bác những yêu sách bất hợp pháp của Trung Quốc về cái gọi là "quyền lịch sử" dù là ở vùng biển trong phạm vi "đường 9 đoạn" (đường lưỡi bò), hay các yêu sách về những nguồn tài nguyên sinh vật hoặc phi sinh vật trong khu vực đó, nói một cách khác là bác bỏ hầu hết các đòi hỏi phi pháp của Bắc Kinh trên Biển Đông. Tòa PCA khẳng định rằng, những yêu sách chủ quyền của Bắc Kinh không có bất kỳ cơ sở pháp lý nào. Liên quan đến quy chế của các đảo và đá, phán quyết cũng cho rằng, trong khu vực biển theo đơn kiện của Philippines có những thực thể không thể coi là "đảo" theo luật pháp quốc tế mà chỉ được coi đơn thuần là "đá". ( 2)

Như vậy thì những đảo đá Trung Quốc cưỡng chiếm từ Việt Nam và một số nước ASEAN từ trước đến nay làm gì có quy chế vùng lãnh hải 12 hải lý hay vùng đặc quyền kinh tế 200 hải lý, tính từ đường cơ sở, mà lại ra mặt cấm chỉ các hoạt động đối với tàu cá của các quốc gia khác. Những năm sau phán quyết của Tòa PCA, không đấu lại nổi các cơ sở pháp lý vững chắc nói trên, Bắc Kinh ý thế sức mạnh "cơ bắp", liền áp dụng "chiêu" mới, hàng năm vẫn đơn phương áp đặt cái gọi là "chủ quyển của Trung Quốc" trên Biển Đông. Không những đơn phương tuyên bố – bất chấp mọi phán quyết của CPA – Trung Quốc còn đơn phương áp đặt chủ quyền của mình bằng lệnh cấm đánh bắt cá! Âm mưu thâm độc ở đây là, nếu Việt Nam và các nước trong khu vực, vì những lý do này khác, không có hành vi phản đối lại các tuyên bố phi pháp của Bắc Kinh, thì đồng nghĩa với việc, coi các tuyên bố ấy là hợp pháp. Vì vậy, cái mới nổi bật nhất trong "Tuyên bố 2/5" là các CSO đã "cực lực phản đối hành vi đơn phương áp đặt chủ quyền bất hợp pháp của Trung Quốc thông qua lệnh cấm biển…" Tỏ rõ lập trường như vậy là cách thức hữu hiệu nhất hiện nay để vạch trần âm mưu "lập lờ đánh lận con đen" của chính quyền Trung Quốc.

Chủ trương cấm đánh cá đơn phương nói trên của Trung Quốc trên thực tế đã đặt Việt Nam và các nước liên quan vào thế tương đối khá gay cấn. Nếu Việt Nam và các nước liên quan phản đối và không tuân theo lệnh cấm đánh cá của Trung Quốc thì có thể bị rêu rao trước dư luận quốc tế rằng, Việt Nam và các nước này không hợp tác và quan tâm đến việc khai thác bền vững thủy sản, đặt lợi ích quốc gia lên trên tính bền vững của môi trường sinh thái. Vì điều 123 của UNCLOS đòi hỏi các nước ven bờ một biển kín hay nửa kín phải hợp tác với nhau để quản lý nguồn tài nguyên sinh vật biển và bảo vệ môi trường biển. Ngoài ra, với lệnh cấm đánh bắt như vậy, ngư dân Việt Nam và ASEAN cũng bị đặt trong tình trạng luôn luôn có nguy cơ bị lực lượng chấp pháp của Trung Quốc xâm hại, cũng như nguy cơ đối đầu giữa lực lượng chấp pháp của Việt Nam và các nước liên quan với các tàu chấp pháp của Bắc Kinh ( 3).

Đến hẹn lại lên, năm nay, sau khi có tin Trung Quốc cấm bắt đánh cá, tại cuộc họp báo thường kỳ của Bộ Ngoại giao chiều 20/4, trả lời yêu cầu cho biết phản ứng của Việt Nam, phó phát ngôn Bộ Ngoại giao Đoàn Khắc Việt cho biết, lập trường của Việt Nam "đối với lệnh cấm đánh bắt cá mà Trung Quốc đơn phương ban hành trái phép" là nhất quán và đã được nhiều lần khẳng định rõ trong các năm qua. "Lệnh cấm đánh bắt cá này đã xâm phạm chủ quyền của Việt Nam đối với quần đảo Hoàng Sa, xâm phạm quyền chủ quyền và quyền tài phán của Việt Nam đối với các vùng biển, vùng đặc quyền kinh tế được xác lập theo UNCLOS 1982", ông Việt nhấn mạnh. Việt Nam yêu cầu Trung Quốc tôn trọng chủ quyền của Việt Nam đối với quần đảo Hoàng Sa, quyền chủ quyền, quyền tài phán đối với các vùng biển của Việt Nam và không làm phức tạp thêm tình hình, đóng góp vào duy trì hòa bình, ổn định ở Biển Đông ( 4).

Kiện Trung Quốc thì kiện cái gì?

Khi được hỏi về các nội dung trong “Tuyên bố 2/5” có hàm ý gì đối với vấn đề nay mai Việt Nam sẽ kiện hay không kiện Trung Quốc ra Tòa án quốc tế, cựu tù nhân Côn Đảo Lê Thân đã nói với người viết bài này rằng, đây là một khả năng chính quyền Việt Nam nên để ngỏ. Chủ nhiệm một trong những CSO lâu năm là Câu lạc bộ Lê Hiếu Đằng, ông Lê Thân cho rằng, nhà nước nên tạo các điều kiện thuận lợi hơn nữa để các CSO có tiếng nói đối với những vấn đề liên quan đến lợi ích quốc gia như vấn đề đấu tranh trên phương diện pháp lý đối với chủ quyền biển đảo. Năm nay ông Thân cũng ghi nhận Nhà nước đã có phản ứng khá kịp thời thông qua người phát ngôn Bộ Ngoại giao, nhưng theo ông, đáng ra chính quyền nên có Tuyên bố chính thức để dư luận rộng rãi trong mọi tầng lớp dân cư, đặc biệt là các cán bộ đảng viên ý thức được quyền lợi và nghĩa vụ của người dân đối với những vấn nạn mất còn của dân tộc.

Điều ông Lê Thân khuyến cáo cũng phù hợp với đề nghị của Hội nghề cá Việt Nam đối với các cơ quan chức năng phải có biện pháp quyết liệt hơn để "bảo vệ an toàn cho ngư dân Việt Nam khi sản xuất trên vùng biển thuộc chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán quốc gia". Bởi vì trên thực tế, đã xảy ra quá nhiều vụ việc ngư dân cáo buộc lực lượng kiểm ngư Trung Quốc đập phá tàu thuyền và ngư cụ của họ trên biển, tả tơi đẩy về bờ ( 5). Lệnh cấm đánh bắt cá trên đây của nhà cầm quyền Bắc Kinh "là một ví dụ nữa cho thấy Trung Quốc đang cố bình thường hóa (hay hợp pháp hóa) ý đồ kiểm soát Biển Đông, và điều này đã buộc Việt Nam và Philippines công khai phản đối lệnh cấm này mỗi năm nhằm cho thấy quyết tâm không công nhận sự áp đặt của Trung Quốc", Gregory B. Poling, nhà nghiên cứu cấp cao từ Center for Strategic and International Studies (CSIS) đã nói với truyền thông quốc tế.

Trung Quốc ngày càng nâng cao năng lực hàng hải của mình, điều này tạo nên rủi ro về những hành động trấn áp ngày càng mạnh tay hơn nữa nhằm vào ngư dân Việt Nam trên Biển Đông trong thời gian tới. "Điều đáng lo ngại là trong những năm gần đây, năng lực hàng hải của Trung Quốc được cải thiện đáng kể, khiến họ có khả năng thực thi lệnh cấm này quyết liệt hơn trước rất nhiều. Điều này đòi hỏi Việt Nam phải nâng cao năng lực hàng hải tương ứng, hỗ trợ và bảo vệ ngư dân đủ khả năng thực hiện hoạt động kinh tế chính đáng của mình trên Biển Đông, qua đó gián tiếp khẳng định chủ quyền của Việt Nam", TS. Nguyễn Khắc Giang cho biết trong phân tích mới đây ( 6). Do đó, vẫn theo ông Lê Thân, Chủ nhiệm CLB Lê Hiếu Đằng, nên để ngỏ khả năng nhà nước ta sẽ kiện Trung Quốc ra Tòa trọng tài quốc tế. Tuy nhiên, chúng ta chỉ có thể kiện Trung Quốc về những hành vi chống lại LPQT, không tuân thủ các phán quyết trước đây của CPA. Phải xây dựng hồ sơ công phu về việc Trung Quốc vi phạm chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán của Việt Nam trên Biển Đông. Bởi vì Tòa CPA sẽ không chấp nhận khiếu nại về Tuyên bố liên quan đến chủ quyền trên biển đảo của các quốc gia.

_____________

Tham khảo:

1. https://baotiengdan.com/2023/04/30/lenh-cam-danh-ca-cua-tau-cong/

2. https://kinhtedothi.vn/sau-5-nam-phan-quyet-pca-trung-quoc-van-lo-cac-quy-dinh-quoc-te-ve-bien-dong.html

3. https://www.bbc.com/vietnamese/articles/ckk43419g39o

4. https://danviet.vn/bo-ngoai-giao-viet-nam-phan-ung-lenh-cam-danh-bat-ca-don-phuong-cua-trung-quoc-2023042016360844.htm

5. https://tongcucthuysan.gov.vn/vi-vn/tin-t%E1%BB%A9c/-tin-v%E1%BA%AFn/doc-tin/019003/2023-04-27/hoi-nghe-ca-viet-nam-phan-doi-trung-quoc-cam-danh-bat-ca-o-bien-dong

6. Biển Đông: Trung Quốc lại cấm đánh bắt cá đơn phương, Việt Nam nên làm gì? - BBC News Tiếng Việt

* Bài viết không thể hiện quan điểm của Đài Á Châu Tự Do

Năm 2022, Tự do tôn giáo Việt Nam bị đánh giá là tồi tệ hơn khi hàng loạt các tôn giáo, cơ sở sinh hoạt tôn giáo độc lập bị Chính quyền Hà Nội dùng mọi phương cách, từ vận động, ngăn chặn, tấn công, cho tới bỏ tù… hòng xoá bỏ bất kỳ nhóm tôn giáo nào không đi theo khuôn khổ của Nhà nước.

Việt Nam bị Hoa Kỳ giám sát đặc biệt về Tự do t ôn giáo

"Tình hình n ó i chung tệ đi. Tuy nhiên là nó lộ liễu nhiều hơn, tức là trước đây họ (chính quyền VN - PV) cũng có những biện pháp trấn áp nhưng không lộ liễu bằng trong vòng 12 tháng vừ a qua . Không hiểu vì lý do g ì mà phía Việt Nam không còn giấu giếm nữa. Trước đây họ kín đá o h ơn." - Tiến sỹ Nguyễn Đình Thắng, chủ tịch BPSOS - một tổ chức chuyên vận động cho quyền Tự do tôn giáo nhận định chung về tình hình tự do tôn giáo ở Việt Nam trong năm 2022.

Hồi tháng 4/2022, Uỷ Ban Tự do tôn giáo Hoa Kỳ (USCIRF) công bố Báo cáo về Tự do Tôn giáo năm 2022. Theo đó, tổ chức này đề nghị Chính phủ Mỹ đưa Việt Nam vào danh sách các nước cần quan tâm đặc biệt về tự do tôn giáo (CPC) vì những vi phạm một cách có hệ thống, liên tục và nghiêm trọng đối với tự do tôn giáo.

Đầu tháng 6/2022, Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ đã công bố bản Báo cáo Tự do Tôn giáo Quốc tế năm 2021, trong đó có tình hình ở Việt Nam. Nội dung báo cáo lên án Việt Nam sách nhiễu tín đồ tôn giáo thuộc các nhóm không đăng ký.

Ngày 2/12, Ngoại trưởng Hoa Kỳ Antony Blinken tuyên bố Việt Nam nằm trong nhóm các nước thuộc Danh sách Giám sát Đặc biệt (Special Watch List) của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ về tự do tôn giáo. Các nước bị đưa vào danh sách này vì đã can dự vào hay dung thứ cho những vi phạm nghiêm trọng quyền tự do tôn giáo.

Vào chiều ngày 15/12, Bộ Ngoại giao Việt Nam khẳng định việc Mỹ đưa Việt Nam vào "Danh sách theo dõi đặc biệt về tự do tôn giáo" dựa trên thông tin không chính xác về tự do tôn giáo, tín ngưỡng tại Việt Nam; đồng thời khẳng định chính sách nhất quán của Việt Nam là bảo đảm quyền con người và tự do tín ngưỡng, tôn giáo của người dân.

Siết chặt quản lý tôn giáo

Trong năm qua, hai bản dự thảo liên quan đến tín ngưỡng, tôn giáo ở Việt Nam, được tổ chức lấy ý kiến để đưa ra Quốc hội thông qua.

Dự thảo thứ nhất là Dự thảo thay thế Nghị định số 162/2017 - quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật tín ngưỡng - tôn giáo. Và Dự thảo Nghị định quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tín ngưỡng - tôn giáo.

Tiến sỹ Nguyễn Đình Thắng nhận định với RFA hồi tháng 7/2022 rằng nếu được thông qua thì đây sẽ là một bước lùi rất đáng quan ngại về chính sách đối với các tôn giáo.

Dự thảo Nghị định thay thế Nghị định 162 bổ sung những quy định và biện pháp quản lý đối với hình thức sinh hoạt tôn giáo trực tuyến, nâng cao vai trò của Nhà nước trong việc “đảm bảo quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo cho mọi người”. Yêu cầu này được đưa ra vì hình thức sinh hoạt tôn giáo trực tuyến nở rộ trong suốt hai năm dịch COVID.

Đối với Nghị định quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tín ngưỡng - tôn giáo, nếu thành luật sẽ là công cụ bóp nghẹt tự do tôn giáo ở Việt Nam, với các điều khoản như:

• Phạt 10 triệu đến 20 triệu đồng nếu không tổ chức giảng dạy môn học lịch sử Việt Nam, pháp luật Việt Nam trong chương trình đào tạo của cơ sở đào tạo tôn giáo.
• Cảnh cáo nếu không thông báo danh mục hoạt động tôn giáo diễn ra hàng năm đến cơ quan nhà nước có thẩm quyền; phạt từ mười đến 20 triệu đồng đối các tổ chức không được Nhà nước cấp phép hoạt động, và buộc phải chấm dứt các hoạt động tôn giáo.
• Phạt năm đến 10 triệu nếu không hủy kết quả phong phẩm hoặc suy cử người làm chức sắc theo yêu cầu của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
• Nếu tổ chức hội nghị liên tôn giáo, hội nghị có yếu tố nước ngoài khi không được cơ quan Nhà nước chấp thuận sẽ bị phạt tiền từ 10 đến 20 triệu đồng.

Để siết chặt sự quản lý của Nhà nước đối với các sinh hoạt tôn giáo, Chính quyền bổ nhiệm một đại tá công an làm Trưởng ban tôn giáo Chính phủ; đồng thời thành lập phòng ban mới phụ trách về các “tôn giáo lạ”, đẩy mạnh công tác tập huấn cán bộ về tôn giáo - tín ngưỡng.

Vào tháng 1/2022, ông Vũ Hoài Bắc được bổ nhiệm làm Trưởng ban tôn giáo Chính phủ. Ông này từng giữ chức vụ Giám đốc Công an tỉnh Trà Vinh và Cục trưởng Cục An ninh điều tra.

Tháng 9/2022, Ban Tôn giáo thành phố Hà Nội công bố quyết định thành lập Phòng Tín ngưỡng và Hiện tượng tôn giáo mới với nhiệm vụ tham mưu, giải quyết hồ sơ của tổ chức, cá nhân liên quan đến hoạt động tín ngưỡng và hiện tượng tôn giáo mới.

Cũng trong tháng Chín, lãnh đạo Công an tỉnh Cao Bằng tổ chức tập huấn trực tuyến cho hơn 3000 cán bộ về chuyên đề tôn giáo, được nói là để trao đổi kinh nghiệm đấu tranh với hoạt động lợi dụng tôn giáo chống phá Việt Nam, phản bác hoạt động xuyên tạc, tuyên truyền, kích động chống phá Đảng, Nhà nước trên lĩnh vực dân chủ, nhân quyền trên không gian mạng.

Xoá đạo Dương Văn Mình vào năm 2023

Trong năm qua, những tín đồ theo đạo Dương Văn Mình phải đối mặt với các đợt trấn áp, tấn công mạnh mẽ từ Chính quyền các tỉnh trung du miền núi phía Bắc, đặc biệt là từ sau khi ông Dương Văn Mình qua đời vào tháng 12/2021.

Đạo Dương Văn Mình bị Nhà nước Việt Nam liệt vào danh sách "tổ chức bất hợp pháp", núp bóng tín ngưỡng, tôn giáo để tuyên truyền, tập hợp lực lượng quần chúng, lôi kéo đồng bào dân tộc Mông, âm mưu thành lập "Nhà nước Mông", có ý đồ "li khai, tự trị"… Do đó, cần phải bị xoá bỏ.

Chính phủ ban hành Đề án số 78 năm 2021, với mục tiêu ngăn chặn, tiến tới triệt tiêu đạo Dương Văn Mình vào năm 2023.

Hôm 18/5, toà án tỉnh Tuyên Quang tuyên phạt 12 người H'mong, là tín đồ của đạo Dương Văn Mình, các mức án từ hai năm đến bốn năm tù giam. Báo chí Nhà nước không đưa tin về phiên tòa này. Những người này bị bắt hồi tháng 12/2021, trong cuộc bố ráp của lực lượng công an vào đám tang của ông Dương Văn Mình, người sáng lập ra đạo. Cả 12 người bị cáo buộc dưới tội danh "Chống người thi hành công vụ".

Vào rạng sáng ngày 2/8, tám điểm nhóm của đạo này trên địa bàn huyện Bảo Lâm, tỉnh Cao Bằng đã bị công an bố ráp đồng loạt.

Tháng 9/2022, Chính quyền huyện Hà Quảng, tỉnh Cao Bằng tổng kết đợt cao điểm 100 ngày "tuyên truyền, đấu tranh" với những người theo đạo Dương Văn Mình. Kêt quả là có 49 hộ/312 nhân khẩu ký cam kết từ bỏ đạo, xóa xong 6/6 nhà đòn, tháo dỡ 66/66 tấm phông trắng.

Cấm đoán người H’mong theo đạo Tin lành

Tiến sỹ Nguyễn Đình Thắng nhận định, trong năm qua, nhiều trường hợp đồng bào người H’Mong theo đạo Tin Lành ở miền Bắc và một số trường hợp ở Nghệ An báo cáo bị Chính quyền dùng nhiều phương cách để ngăn cấm họ theo đạo Tin Lành:

"Chẳng hạn như ở huyện Kỳ Sơn tỉnh Nghệ An có hàng loạt các vụ phải bỏ đạo, nếu không thì sẽ bị trục xuất khỏi làng. Có những phụ nữ bị đuổi ra khỏi bản làng và không được gặp con của mình nữa, ch ỉ được quyền quay về gặp con sau khi đã bỏ đạ o Tin L ành."

Ông Thắng còn nêu thêm trường hợp hai vợ chồng người H’Mong theo đạo tin lành. Người chồng là công dân Mỹ đang làm hồ sơ bảo lãnh vợ cùng với bốn con ở Việt Nam. Khi Chính quyền địa phương biết gia đình này theo đạo Tin Lành, ông Thắng nói, lực lượng chức năng đã đến đe doạ sẽ phá nhà cửa, đuổi ra khỏi làng. Đồng thời, cán bộ địa phương cũng tịch thu giấy khai sinh của các con, gây cản trở cho người cha trong việc bảo lãnh gia đình sang Mỹ.

Một trường hợp khác ở Nghệ An, Ông Xồng Bá Thông, là người sắc tộc H'Mong cho biết vào ngày 4/6, chính quyền huyện Kỳ Sơn, xã Na Ngoi, cả tỉnh Nghệ An tổ chức một cuộc bỏ phiếu để trục xuất gia đình ông Thông với 13 thành viên ra khỏi địa phương vì lý do tôn giáo. Và theo ông Thông thì người dân không ai dám bỏ phiếu chống lại quyết định trên.

Quấy rối các nhóm Tin Lành ở Tây Nguyên

Ông Y Cơi - một tín đồ theo đạo Tin Lành đấng Christ ở thành phố Buôn Ma Thuột (Dak Lak) cho biết tình hình đàn áp năm nay căng thẳng hơn trước. Công an địa phương thường xuyên vào phá các buổi lễ cầu nguyện của các tín đồ vào mỗi chủ nhật hàng tuần:

"Hiện nay, bên Chính quyề n Vi ệt Nam đang là m c ăng hơn, nhất là đến ngà y l àm lễ thờ phượng Chúa vào Chúa nhật. Lần nà o h ọ cũng đến sách nhiễu. Họ muốn Hội Thánh Tin Lành đấng christ Tây Nguyê n tan r ã .

Trước đây tô i c ũng đã làm đơn yê u c ầu họ hướng dẫn sinh hoạt tôn giáo nhưng mà họ không trả lời cho tôi và cho các hội thánh tư gia khác."

Hôm 5/7, Công an đã ngăn chặn buổi cầu nguyện tại tư gia của hơn 40 tín đồ theo một hội thánh Tin lành độc lập, tại nhà ông Y Tlup Adrơng, tại buôn K'mrơng Prong B, xã Ea Tu, Thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk.

Vào đầu tháng 11, nhiều tín đồ thuộc Hội thánh Tin lành Đấng Christ ở tỉnh Đắk Lắk tố cáo công an thành phố Buôn Mê Thuột đã liên tục theo dõi, phá rối các buổi thực hành nghi lễ thờ phượng Chúa của họ trong gần một tháng qua.

Điển hình là sự việc xảy ra tại Hội thánh tư gia nhà ông Y Nguyệt Bkrông và nhà ông Y Lui Byă, ở Buôn Kdun xã Cư Êbur, thành phố Buôn Ma Thuột vào sáng 30/10. Những tín đồ này cho biết liên tục bị canh gác và bị mời làm việc trong suốt tháng 10/2022.

Cựu tù nhân lương tâm Nay Y Blang, 46 tuổi, một người Thượng theo đạo Tin lành ở buôn Bưng Bê, xã Ea Lâm, huyện Sông Hinh, tỉnh Phú Yên cho RFA biết ông và gia đình liên tục bị sách nhiễu bởi chính quyền địa phương sau khi ông có cuộc gặp với viên chức ngoại giao ở Tổng Lãnh sự quán Hoa Kỳ tại TPHCM vào tháng tám năm nay để báo cáo tình hình liên quan. Ngày 30/9, ông có lịch hẹn gặp với phái đoàn phụ trách tôn giáo từ Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ nhưng bị lực lượng an ninh địa phương câu lưu khi trên đường đi đến buổi gặp mặt.

Chính quyền Việt Nam đã rất nhiều lần cáo buộc Hội thánh Tin lành của các tín đồ tôn giáo ở Tây Nguyên là một tổ chức phản động, lợi dụng tôn giáo để chống phá Nhà nước.

Vào tháng 1/2022, trang web báo Công an nhân dân có bài viết cáo buộc hội thánh Tin lành Đấng Christquy tụ các chức sắc, tín đồ người dân tộc thiểu số ở Tây Nguyên và ở Mỹ để "tập hợp lực lượng, đấu tranh đòi tự do tôn giáo, dân chủ nhân quyền, tiến tới thành lập Tôn giáo riêng, Nhà nước riêng của người các dân tộc thiểu số ở Tây Nguyên.

Cáo buộc này bị các tín đồ Tin lành độc lập bác bỏ. Họ nói chỉ có mong muốn được tự do thờ phượng Chúa mà không theo sự chỉ đạo của bất kỳ ai.

Tổng kết 30 năm chủ trương kiểm soát đạo Cao Đài

Trong tháng 3 năm nay, Đoàn kiểm tra của Ban Chỉ đạo Đề án Trung ương làm việc với một loạt các tỉnh thành, bao gồm Đà Nẵng, Bến Tre, Tây Ninh, Tiền Giang… để tổng kết 30 năm thực hiện Thông báo số 34-TB/TW ngày 14/11/1992 của Ban Bí thư về chủ trương công tác đối với đạo Cao Đài.

Thông báo số 34 được đóng dấu mật, có một số nội dung đáng chú ý như: Không khuyến khích phát triển các tôn giáo, trong đó có đạo Cao Đài; Không cho phép các hệ phái Cao Đài lập bộ máy hành chính nhà nước và không cho thống nhất các hệ phái Cao Đài toàn quốc dưới bất kỳ hình thức nào; Ngăn chặn, làm thất bại những hoạt động của bọn phản động, ngoài nước lợi dụng đạo Cao Đài để chống phá nhà nước…

Lãnh đạo tỉnh Tây Ninh, nơi tập trung phần đông người theo đạo Cao Đài, cho biết trong 30 năm qua, Chính quyền địa phương đã hướng dẫn tín đồ, chức sắc, chức việc chấp hành tốt những chủ trương, đường lối của Đảng, Nhà nước. Công an tỉnh Tây Ninh cũng triển khai các biện pháp nghiệp vụ để ngăn chặn những đối tượng chống phá, phá hoại để giữ ổn định an ninh trong tôn giáo…

Theo ghi nhận của RFA, Bà Nguyễn Xuân Mai, một tín đồ Cao Đài Chơn Truyền 1926, bị công an Việt Nam câu lưu, tra hỏi sau chuyến đi đến thủ đô Washington (Hoa Kỳ) để tham dự Hội nghị Tự do Tôn giáo Quốc tế 2022, diễn ra từ ngày 28 đến 30/6, cũng như gặp nhiều tổ chức quốc tế để vận động cho tự do tôn giáo của Việt Nam.

Học viên Pháp luân công một số tỉnh thành bị can nhiễu

Một học viên Pháp Luân Công, tên viết tắt là HQ nhận xét với RFA rằng việc tu luyện, thực hành Pháp luân công cơ bản là không bị ngăn cản ở Việt Nam. Tuy nhiên, nhiều người luyện Pháp luân công bị đàn áp ở một số địa phương như Đà Lạt, Bình Dương, Bến Tre…

"Chính phủ của mình không cấm Pháp luân công cho nên học viên hầu hế t l à được tự do tu luyện, ch ỉ có một số nơi không hiểu vì lý do g ì mà công an can nhiễu, đánh đậ p h ọc viên. Còn những người học viên như mình thì chỉ thực hành pháp, tu luyện, không làm điều xấu, không tham gia chính trị, không vi phạm pháp luậ t qu ốc gia."

Tình trạng học viên Pháp luân công ở Lâm Đồng bị sách nhiễu đã diễn ra cả năm nay. Họ bị quấy rối, ngăn cản, xịt hơi cay vào mặt, hay thậm chí là bị trẻ em đổ chất bẩn vào đầu. Một số công an địa phương bị nhận diện là người tiếp tay hoặc thậm chí là trực tiếp ra tay. Hồi tháng 4/2022, các học viên đã gởi đơn tố cáo về hành vi tấn công, đe doạ của một nhóm côn đồ nhắm vào các học viên Pháp luân công, nhưng không được hồi đáp.

Ngày 15/2, Công an huyện Cư M'gar, tỉnh Đắk Lắk xử phạt đối với bốn học viên Pháp luân công vì đã phát các tài liệu liên quan đến việc tu luyện Pháp luân công.

Tương tự, Phòng An ninh đối nội, Công an tỉnh Bến Tre hồi tháng 8/2022 phạt một người phụ nữ giữ 67 ấn phẩm được cho là không rõ nguồn gốc có liên quan đến Pháp Luân Công.

Ngoài ra, trên trang web chính thức của Giáo hội Phật giáo Việt Namtheo Nhà nước đăng bài chỉ trích Pháp luân công. Bài viết "Nhận diện thủ đoạn tẩy não dân chúng của Lý Hồng Chí và Pháp Luân Công" nói rằng những người truyền bá Pháp luân công là lừa đảo, tâm thần, hoang tưởng cực độ.

Vụ án Tịnh thất Bồng Lai

Toà án Tòa án Nhân dân huyện Đức Hòa, tỉnh Long An, vào hôm 3/11, tuyên y án tổng cộng 23 năm tù giam đối với sáu thành viên ở Tịnh thất Bồng Lai, nay đổi tên là Thiềm am bên bờ Vũ trụ.

Cả sáu người đều bị cáo buộc tội “lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân” theo điều 331 BLHS.

Ủy ban Tự do Tôn giáo Quốc tế của Hoa Kỳ đã đưa sáu thành viên tịnh thất vào danh sách các nạn nhân của việc đàn áp tự do tôn giáo và tín ngưỡng trên toàn thế giới.

Tịnh thất Bồng Lai là một tư gia thờ Phật, không đăng ký sinh hoạt tôn giáo với chính quyền. Nơi này nhiều lần bị Giáo hội Phật giáo Việt Nam đề nghị chính quyền địa phương xoá bỏ.

Tiến sỹ Nguyễn Đình Thắng, bình luận về vụ án Tịnh thất, cho biết việc bắt bỏ tù những người này cho thấy Việt Nam đang vi phạm điều 18 Công ước Quốc tế về quyền dân sự và chính trị:

"Nó lạ i c òn vi phạm Điều 18 của điều khoản mà Việt Nam đã ký kết với Liên Hiệp Quốc trong Công ước Quốc tế về quyề n d ân sự và chính trị, là không được quyền độc quyền về niềm tin hoặc tôn giáo, không được quyền é p người khác phải theo tôn giá o c ủa mì nh...

Thành ra đâ y l à một vi phạm hết sức trắng trợn, lộ liễu, ảnh hưởng đến quyền tự do t ôn giá o c ủa một nh ó m người."

Hiện, những người trong Tịnh Thất Bồng Lai đã bị khởi tố thêm tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản”.

Sáng ngày 16/12, Toà án huyện Đức Hoà, Long An đã ký quyết định thi hành bản án hình sự năm năm tù giam với ông Lê Tùng Vân, người bị cho là chủ mưu trong vụ án, năm nay đã 90 tuổi và đang trong tình trạng sức khoẻ yếu.

Giáo Hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất có lãnh đạo mới

Hôm 1/9, Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống Nhất - giáo hội không được chính quyền Việt Nam thừa nhận - có một Hội đồng trưởng lão mới và Hoà thượng Thích Tuệ Sỹ được suy tôn làm Chánh Thư Ký Xử lý thường vụ Viện Tăng Thống, chức vụ cao nhất của Giáo hội vào lúc này. Theo Di chúc của Hoà thượng Thích Quảng Độ, việc điều hành Viện Tăng Thống đã được uỷ thác cho Hoà thượng Thích Tuệ Sỹ, sau khi ông qua đời vào ngày 22/2/2020.

Trong khi đó, Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống Nhất tiếp tục bị Chính quyền một số địa phương sách nhiễu.

Vào tháng 9/2022, Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống Nhất ra thông cáo lên án công an thành phố Biên Hoà, tỉnh Đồng Nai đã sách nhiễu hai thành viên của giáo hội. Theo thông cáo, hai huynh trưởng của Giáo hội đã đến chùa Ba La Mật, tỉnh Đồng Nai để thăm Hòa thượng Thích Nhật Ban. Tuy nhiên, công an đã bao vây chùa, kiểm tra hành chính, giấy tờ tuỳ thân và yêu cầu hai người này phải rời đi.

Sáng ngày 10/12, một đoàn cán bộ của UBND xã Hoà Bình (huyện Xuyên Mộc, tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu) kéo xuống lập biên bản, ngăn chặn chùa Thiên Quang làm cổng tạm bằng cây trụ tiêu. Đúng một tháng trước, chính quyền huyện Xuyên Mộc cũng đã cho người đến tháo dỡ công trình nhà khách đang xây dựng dở dang của cơ sở tôn giáo này.

Ngày 13/12, chính quyền thị trấn Plei Kần và huyện Ngọc Hồi (tỉnh Kon Tum) đưa nhiều công an và hàng chục người đến cưỡng chế Sơn Linh Tự, một cơ sở tu hành thuộc Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất. Việc cưỡng chế được thực hiện trong đầu giờ sáng và đến khoảng 11 giờ thì hoàn tất việc phá huỷ Sơn Linh Tự của Đại đức Thích Nhật Phước khi vị tu hành này không có mặt tại hiện trường.

Phật giáo Hoà Hảo “dễ thở” hơn chút ít

Đối với đạo Phật giáo Hoà Hảo thuần tuý, ông Nguyễn Ngọc Tân, hiện là đại diện truyền thông của Phật giáo Hoà Hảo thuần tuý, nói với RFA rằng tình hình hiện nay có dễ thở hơn thời gian trước.

Trong năm qua, ông Tân cho biết không có trường hợp nào bị tấn công gây thương tích nặng, cũng như không có ai bị bắt bỏ tù. Tuy nhiên, các ngày lễ lớn của Phật giáo Hoà Hảo đều bị Chính quyền địa phương tổ chức canh gác tại các điểm lễ, ngăn chặn tín đồ đến tham dự:

"Gần đây thì tương đố i d ễ thở hơn nhưng cũng còn nhiều khó khăn trong Vấn đề đi lạ i c ủa những người chức sắc trong Giá o h ội Phật giáo Hòa Hảo thuần túy. Những ngày nhạy cảm thì thường an ninh sẽ theo d õ i"

Ngày 26/3, Ban Trị Sự Trung Ương Giáo hội Phật giáo Hoà Hảo thuần tuý tổ chức ngày lễ kỷ niệm lần thứ 75 năm Đức Huỳnh Giáo Chủ vắng mặt. Lực lượng an ninh tỉnh An Giang được điều động xuống đóng chốt ở hai đầu điểm lễ chính của tại xã Long Giang, An Giang, nhằm ngăn cản tín đồ về dự lễ.

Sáng ngày 16/12, trước lễ kỷ niệm ngày Đản Sanh của Đức Huỳnh Giáo Chủ lần thứ 103, công an và an ninh tỉnh An Giang cũng đã rải quân và đóng chốt ở hai đầu điểm lễ, các bến phà để ngăn chặn không cho tín đồ và trị sự viên của Giáo Hội từ nơi khác đến.

Ráo riết ngăn chặn truyền đạo mới

Theo ông Phạm Tiến Dũng, Trưởng ban Tôn giáo thành phố Hà Nội cho rằng từ năm 2000 đến 2020, hiện tượng các tôn giáo mới, tôn giáo lạ xuất hiện và phát triển mạnh ở vùng Tây Nguyên và vùng núi phía Bắc.

Thống kê của cơ quan chức năng nói trong giai đoạn này có 15 hiện tượng tôn giáo mới. Trong đó, một số tôn giáo bị Chính quyền dán nhãn là tà đạo, quyết tâm triệt phá, bao gồm đạo Giê Sùa, Bà Cô Dợ, Dương Văn Mình, Pháp Luân Công, Hội Thánh đức Chúa Trời, Hà Mòn, Giáo hội Tin lành đấng Christ Việt Nam…

Công an tỉnh Kon Tum hồi tháng 5/2022 công bố sau 13 năm triển khai quyết liệt, đã xoá bỏ hoàn toàn đạo Hà Mòn trên địa bản tỉnh này.

Báo Công an nhân dân hồi đầu năm cáo buộc "Pháp môn Diệu âm" có mục đích trục lợi về kinh tế, có màu sắc chính trị, chia rẽ tôn giáo, dân tộc. Hiện nay đã có nhiều tín đồ trên cả nước như: Hà Nội, Lào Cai, Bạc Liêu, Thanh Hóa, cần Thơ, Bình Thuận, Đà Nẵng, Lai Châu, Cà Mau, Hà Giang, Vĩnh Long, Vĩnh Phúc, Bắc Giang, Tuyên Quang, Đồng Nai…

Tháng 5/2022, Công an xã Phú Mỹ, huyện Phú Vang (Thừa Thiên-Huế) tạm giữ, lấy lời khai của một nhóm tám người sinh hoạt "Nhất quán đạo", đồng thời thu giữ toàn bộ kinh sách, tài liệu…

"Đạo Trời Thái Bình", một tôn giáo mới vừa xuất hiện ở tỉnh Bình Phước cũng bị xếp vào nhóm tà đạo. Ngày 5/10, Công an Bình Phước đã ngăn chặn, thu giữ tài liệu của hai người bị cáo buộc là có hành vi tuyên truyền, lôi kéo người tham gia.

Ngày 3/12, một nhóm gồm 16 người tại tổ 33, phường Hòa Hải, quận Ngũ Hành Sơn, Thành phố Đà Nẵng tổ chức sinh hoạt “Hội Thánh Đức Chúa Trời”; lực lượng chức năng đột nhập vào nơi sinh hoạt giải tán nhóm và buộc cam kết không được sinh hoạt và truyền giảng về giáo phái này.

Nửa tháng nay, thông tin về biểu tình khắp Trung Quốc (1) ít nhiều đã tới được với người dân Việt Nam, dù chỉ có lác đác vài báo quốc doanh đưa tin rồi vội vã rút xuống và ngưng hẳn từ 28/11/2022.

Nhưng đến lượt Mông Cổ kế bên, đất nước từng là bạn bè XHCN với VN, mới xảy ra biểu tình lớn có phần còn nghiêm trọng hơn, xô xát với cảnh sát, xông cả vào tòa nhà Chính phủ, thì lại được các báo đưa tin nhanh chóng, rất chi tiết (2).

Chủ tịch “sẩy miệng”?

Từ đó, chợt nhớ tới … cựu Chủ tịch nước Trần Đại Quang.

Khi còn đang trong tù, tháng 7/2018, đọc báo ở nhà gửi vào, tôi hơi giật mình thấy tin báo Tuổi trẻ Online bị đình bản ba tháng, phạt 220 triệu đồng (3). Nhưng giật mình không đơn giản là chuyện kiểu tai nạn nghề nghiệp đó, mà là bởi có liền mấy điều khác thường trong nội dung bản tin.

Thứ nhất, Chủ tịch nước Trần Đại Quang lại có câu nói "lạ" với cử tri là ông "đồng tình với kiến nghị cử tri cần có luật Biểu tình và hứa báo cáo Quốc hội về nội dung này". Trong ròng rã ruốt mấy năm trước đó, có vẻ như các cấp cao nhất của Đảng, Nhà nước Việt Nam đã thống nhất "lùi vô thời hạn" việc trình Quốc hội thông qua dự Luật Biểu tình rồi cơ mà.

Thứ hai, sao báo đưa tin như vậy mà lại bị phạt vạ. Vì tôi rất biết, với một vấn đề hết sức quan trọng đó, với một nguyên thủ quốc gia, thì mỗi phát ngôn đều phải được báo nắm chắc, phóng viên đưa tin đều phải có ghi âm, thậm chí ghi hình, làm sao có chuyện bịa đặt, nhầm lẫn được.

Thứ ba, khi mổ xẻ hình phạt, thấy rõ vụ “bịa đặt” lời Chủ tịch nước có vẻ “tày đình” mà chỉ bị phạt có 50 triệu đồng thôi, còn 170 triệu đồng và đình bản ba tháng là hình phạt cho một “tội” khác. Từ đây, càng dễ nảy sinh câu hỏi, phải chăng Tuổi trẻ chỉ có cái “tội” là nhanh nhảu đưa tin “lạ” mà không biết bẩm báo xin ý kiến chỉ đạo của các cơ quan chức năng?

Đồng thời, có một dấu hỏi nữa. Trước đó, theo dõi báo chí, truyền hình, tôi đã phỏng đoán ông Chủ tịch nước đang có vấn đề về sức khỏe. Như vậy, rất có thể khi tiếp xúc cử tri, ông bị nhầm lẫn nào đó, bị quên là vấn đề này đã thống nhất “đình lại” từ cấp rất cao rồi. Hoặc, biết là mình bệnh trọng, sẽ không qua khỏi, nên ông muốn để lại cái gì đó đẹp đẽ về mình trong mắt hậu thế.

Gian nan, bí ẩn dự luật

Suốt nhiều năm trước, khi điều hành trang Ba Sàm (cũ), tôi vẫn theo dõi và đưa tin thường xuyên về tiến trình dự thảo, rồi chuẩn bị đưa trình Quốc hội thông qua Luật Biểu tình. Số phận của nó hẩm hiu không khác mấy với dự thảo Luật về Hội.

Nhìn ngược lên tới Hiến pháp nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, rồi sang Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam, lần nào ra phiên bản mới cũng đều khẳng định biểu tình là một trong những quyền sơ đẳng của người dân, gần nhất là Hiến pháp 2013.

Còn ngược thời gian thì đều thấy bao năm tranh đấu với thực dân Pháp, Đảng Lao động Việt Nam (tiền thân của Đảng Cộng sản Việt Nam) đều tố cáo thực dân phong kiến không cho người dân được hưởng những quyền tự do như biểu tình, báo chí, lập hội, … Thế thì hà cớ gì mà họ lại cản dân mình một khi đã có chính quyền vững mạnh trong tay.

Còn về luật, không những báo chí, mà nhiều vị lãnh đạo rất cao của Đảng, Nhà nước đều tỏ ra sốt ruột muốn Quốc hội sớm thông qua dự luật Biểu tình.

Tạm bắt đầu từ giữa năm 2014, báo chí đưa tin hồ hởi, rằng Cuối năm 2015 thông qua Luật biểu tình (4). Nhưng đến cuối năm 2014, lại đã thấy tin Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng Yêu cầu không được rút dự luật biểu tình (5). Vậy thì ai muốn "rút"? Đó là "Bộ Công an xin rút dự án luật Biểu tình khỏi chương trình làm luật năm 2015 do "nhạy cảm, phức tạp" nhưng Thủ tướng yêu cầu phải có đủ cơ sở, lý lẽ thuyết phục ". Thế rồi có lẽ Chính phủ đã được Bộ Công an "thuyết phục", nên tới tháng 2 năm 2016, Chủ tịch Quốc hội lại phải nghiêm khắc nhắc nhở Chính phủ, rằng xin lùi Luật Biểu tình là thiếu nghiêm túc (6). Nhưng chỉ dăm tháng sau, đã có tin Lại lùi vô thời hạn... Luật Biểu tình (7). Không chỉ cái tựa, mà mở đầu bài báo cũng thêm câu đau đớn "Khó có thể tính được cho đến nay dự án Luật Biểu tình đã được lùi, hoãn, giãn bao nhiêu lần".

Như thế để thấy cái tin Chủ tịch nước Trần Đại Quang phát ngôn như ở trên là “lạ” đến thế nào.

Vẫn chưa hết gian nan, hai năm sau phát ngôn của Chủ tịch nước, 18 tháng sau khi ông qua đời, Bộ Công an vẫn đề nghị " lùi thời gian trình sự thảo Luật Biểu tình" (8).

“Xa xỉ” hơn Trung Quốc

Phải nói vậy đối với hai chữ "biểu tình", bởi vì theo dõi diễn biến những ngày qua, người dân Trung Quốc trên hàng chục tỉnh thành đã biểu tình rầm rộ phản đối chính sách Zero COVID. Kết cục là chính quyền TQ đã bắt đầu có chỉ đạo nới lỏng chế độ kiểm soát dịch, nghĩa là nhân nhượng với người biểu tình (9). Trong khi đó thì ở VN, duy chỉ việc đưa tin đó thôi mà báo chí quốc doanh cũng không được, không dám. Đến khi TQ nới lỏng chính sách, báo VN cũng phải lặp lại cách lý giải của TQ, còn không dám nhắc đến chữ "biểu tình", mà gọi nó là "những căng thẳng trong nước". Thật đại xa xỉ cho hai chữ "biểu tình" chứ còn gì nữa.

Đã có những bình luận phán đoán về hiện tượng trên, dường như gồm hai lý do chính: lo ngại hiệu ứng domino lan truyền tới VN và không muốn làm mếch lòng "bạn vàng", nhất là đúng ngay sau khi TBT Trọng mới sang đó nhận Huân chương Hữu nghị.

Nay lại mới có biểu tình lớn ở Mông Cổ, việc báo chí được đưa tin thoải mái cũng góp phần lý giải thêm hai lý do đó. Dễ hiểu, đâu phải sợ “mếch lòng” người bạn XHCN cũ nhỏ bé. Và cũng dễ hiểu thêm, rằng họ đâu còn là xứ cộng sản nữa, mà biểu tình ở những xứ theo “tư bản giãy chết” thì tội gì không đưa tin; nó còn góp thêm niềm tin cho dân chúng Việt là cứ lìa bỏ cộng sản thì ắt “đại loạn” thôi.

____________

Tham khảo:

(1) 3714. "Cách mạng giấy trắng": Trung Quốc mộng của Tập đang biến thành ác mộng

(2) Hàng nghìn người Mông Cổ biểu tình để phản đối lạm phát và nạn hối lộ

(3) Tuổi Trẻ Online bị đình bản 3 tháng, phạt 220 triệu đồng

(4) Cuối năm 2015 thông qua Luật biểu tình

(5) Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng: Yêu cầu không được rút dự luật biểu tình

(6) Chủ tịch Quốc hội: Xin lùi Luật Biểu tình là thiếu nghiêm túc

(7) Lại lùi vô thời hạn... Luật Biểu tình

(8) Bộ Công an nói về Luật Biểu tình, người Trung Quốc 'lập xóm'

(9) Trung Quốc phát tín hiệu điều chỉnh chiến lược Zero Covid

* Bài viết không thể hiện quan điểm của Đài Á Châu Tự Do

Đây là bài tiếp theo bài Bác sĩ mới ra trường là bánh trôi nước. Bài trước chúng tôi trình bày về những cánh cửa (cao ngất, đóng kín, treo lủng lẳng bốn, năm ổ khóa) mà bác sĩ đa khoa mới ra trường ở Việt Nam phải tìm cách trèo vào. Mở ra. Vượt qua. Để tìm được một nơi nhận em vào làm việc, để em được thực hành những kiến thức em đã học ở trường Y.

Thế rồi cái gì cũng qua. Chạy ba bốn trăm triệu, cắn răng làm không lương suốt vài năm, chịu sai vặt, chịu khinh thị… cùng lắm không thể tìm được việc ở gần cha mẹ thì em Nam tiến. Không như miền Bắc thường phải đút lót vài trăm triệu mới được nhận, miền Nam nhận em vào làm việc không cần chạy tiền, nhưng em phải làm cật lực mới đủ ăn. Nhưng cho dù trầy vi tróc vẩy, trượt đầu gối, thương tích đầy mình… bao nhiêu đi nữa, em cũng phải gồng mình trèo qua cánh cổng. Cuối cùng em cũng tìm được một bệnh viện tuyến huyện vùng sâu vùng xa. Họ đang thiếu nhân lực trầm trọng nên sẵn sàng nhận bác sĩ đa khoa mới ra trường, chưa có chứng chỉ hành nghề (đây là điều kiện bắt buộc để bác sĩ được đứng tên khám chữa bệnh).

Em được đi làm rồi mọi người ơi!

Ấy thế mà vào được bệnh viện, thậm chí có chứng chỉ hành nghề, có chuyên khoa I rồi, em vẫn chưa chắc thoát kiếp bánh trôi nước.

Nếu may mắn, công việc đầu tiên em sẽ làm là thợ trực

Nghĩa là em nhận trực đêm thay cho các đàn anh, đàn chị trong bệnh viện. Hầu hết họ đều đã có phòng khám riêng, có khách hàng. Nên hết giờ làm ở bệnh viện, anh chị phải tức tốc chạy về phòng khám. Tháng vài buổi trực ở bệnh viện thì lấy ai ở nhà “câu cá?”. Thành ra họ thuê em trực thay, dưới tên họ. Thù lao buổi trực, em nhận. Khoảng 65.000 đ/người/phiên trực, theo quy định của Nhà nước. Ít nhưng còn hơn không có. Cả hai đều có thêm tiền sinh sống. Ai cũng bằng lòng.

Trực đêm thường cũng nhàn nhã. Em đi một vòng chăm sóc người bệnh, thuốc thang thì đàn anh đã kê toa đầy đủ, có điều dưỡng lo cho bệnh nhân uống thuốc, em chỉ việc theo dõi tình trạng của họ. Họ có yêu cầu thông thường gì thì em cố gắng xử lý. Nếu liên quan đến điều trị, vượt khỏi khả năng xử lý của em, em liên lạc gọi điện thoại, đàn anh chỉ dẫn cho em làm theo. Nếu có sự cố lớn hơn nữa, cấp bách, em lập tức gọi điện cho đàn anh vào ngay bệnh viện.

Cũng có những sự cố bất khả kháng mà khi đàn anh rời phòng khám vào được bệnh viện thì hậu quả đã xảy ra rồi, bệnh nhân không kịp cấp cứu. Nhưng đấy là câu chuyện khác. Trong phạm vi bài này chúng mình chỉ nói đến thu nhập và việc làm của em.

Làm thợ trực nghĩa là mỗi tuần em có ít nhất hai đêm trong bệnh viện. Em làm ban ngày, đêm em trực. Em trực phần của em, rồi em trực thay cho một hoặc vài anh chị nữa. Theo quy định, kết thúc một phiên trực đêm thì em được nghỉ 8 tiếng, 12 tiếng hoặc 24 tiếng tùy theo ca làm việc ban ngày, quy mô và nhân lực bệnh viện. Bạn bè khá giả hơn có thể dành thời gian đó để về nhà ngủ, nghỉ ngơi hoặc học thêm, làm thêm. Nhưng do em là “thợ trực” nên công việc của em sẽ liên miên mãi không dứt. Em sẽ không còn đủ sức khỏe, hoặc mặc kệ mẹ bệnh nhân, cứ đêm đến, bệnh nhân uống thuốc xong thì em ngủ, có sự cố thì điều dưỡng sẽ gọi em dậy. Người chứ có phải trâu đâu!

Nhưng, em sẽ không có thời gian và sức lực để học thêm, nghiên cứu, thực hành y khoa thêm. Em cũng sẽ không còn thời gian - mà em cũng chẳng có tiền - để duy trì các mối quan hệ cũ, tìm thêm các mối quan hệ mới. Em sẽ hầu như chỉ có bạn bè là bạn học phổ thông hoặc cùng đại học để chat trên mạng xã hội cho đỡ buồn, chia sẻ tâm sự và giúp nhau tìm cơ hội mới. Em trở thành một cái máy, nghiến răng lại mà sống. Vài năm như thế, em cùn mòn kiến thức và cả niềm say mê cuộc sống.

Bạn bè em cũng thế:

- Em tốt nghiệp năm 2021, làm một năm, bệnh viện tuyến tỉnh. Hiện lương của em là 1.980.000 đ/tháng (85% của hệ số 2,34, bậc viên chức trình độ đại học bậc 1, theo thang bảng lương Nhà nước). Tuần này em trực thứ tư, làm sáng trưa chiều tối. Qua hôm nay thứ năm em làm từ sáng tới trưa được nghỉ 20 phút ăn cơm, xong làm tiếp tới 5 giờ chiều. Một tuần em trực hai-ba ngày, chế độ trực là 0 đồng/đêm trực. Thời gian trực 24 tiếng nhưng em chỉ được trả công cho tám tiếng làm ban ngày. Đến giao ban, em xin Khoa cho em chế độ là em đã trực 24 giờ/ngày thì được ra trực vào hôm sau. Thì kết quả là trong buổi giao ban, Trưởng khoa nói em không có tinh thần học tập, em phải học từ cô lao công bệnh viện trước cầm từng cái giẻ lau nhà. “Em làm được thì làm, không thì tôi xin trả em về Phòng tổ chức” - người ta nói vậy đó.

- Mình làm tuyến huyện, khoa Chẩn đoán hình ảnh, lương 2,34 x 1.490 + 40% độc hại ngành. Ngày siêu âm cỡ 50-60 bệnh nhân. Trực mỗi tuần hai đến ba buổi, ngoài ra trực thường trú đọc film CT nguyên tuần. Xin nghỉ trực đúng chế độ thì bị bảo là không có tinh thần cống hiến! Chưa kể trực thứ bảy, chủ nhật còn một mình làm từ A-Z, đọc hình ảnh, siêu âm. Nếu mọi người đều làm việc như mình thì mình cũng bằng lòng thôi. Nhưng lại có người làm ít nhưng lương vẫn như mình. Khi mình nói thì bảo do em học nhiều hơn nên phải làm nhiều hơn.

- Giờ ai vào làm 18 tháng (để xin xác nhận thực hành, điều kiện được cấp chứng chỉ hành nghề) cũng bị bóc lột sức lao động lắm anh chị ạ. Em đi có khoa bắt trực ba buổi một tuần từ 7 giờ sáng đến 4 giờ chiều, còn trực đêm từ một đến hai buổi. Lịch trực còn dày hơn bác sĩ cơ hữu của bệnh viện. Nên nhiều lúc cảm thấy nếu mình làm có lương thì đỡ tủi hờn hơn. (Giải thích của người viết: nhiều bệnh viện nhận bác sĩ đa khoa vào thực hành 18 tháng, thu tám triệu học phí/người).

Không phải ai cũng tủi hờn như em. Có những nhận định đầy kinh nghiệm từ các anh chị đi trước của em, chỉ vài dòng nhưng phanh phui tận gốc chân của cái lý:

Miền Bắc thì “ấm” từ chân lên đầu, miền Nam phải cày khắp nơi mới đủ sống

Kinh nghiệm của những người đi trước:

- Vào được bệnh viện miền Bắc mất tiền ban đầu nhưng lại… ”ấm” từ chân lên đầu, “ấm áp” đến cả người thân, người quen, bạn bè, thậm chí “ấm” đến cả đời sau. “Ấm” rồi thì biết thân biết phận, đảm bảo không có bất cứ ai chia sẻ điều gì hết. Có chăng chỉ nói lời đạo lý!

Bệnh viện miền Nam thì không mất tiền xin việc nhưng làm thật ăn thật. Muốn đủ sống phải bỏ công bỏ sức đi cày khắp mọi nơi, mọi phòng khám ngoài giờ, mọi công việc… mới đủ trang trải.

Đầu tư ban đầu ở miền Bắc chi phí cao nhưng nếu thành công thì chỉ cần làm việc ở một nơi duy nhất là đã đủ, thậm chí dư dả. Vào Nam thì không mất phí đầu tư nhưng xác định tiền vận và trung vận của cuộc đời chỉ như lao động phổ thông, làm bao nhiêu ăn bấy nhiêu, hiếm có đút lót. Đến hậu vận may ra mới có thu nhập bằng bác sĩ ngoài Bắc “chạy” việc thành công.

Bạn không “chạy” việc thì “suất” của bạn vẫn được lưu chuyển từ người này qua người khác. Cơ hội việc làm ở miền Bắc không bao giờ rõ ràng rành mạch và dành cho số đông đâu. Điều này đi ngược lại hoàn toàn bản chất của ngành y tế, là ngành nghề mang tính chất toàn dân. Bác sĩ phải được đào tạo theo lộ trình, có lớp trẻ và xây dựng lớp kế cận, tập trung vào y học dự phòng, truyền nhiễm và cấp cứu. Chứ không phải cố giữ vị trí cho con cháu, mặc kệ khoa phòng thiếu người hay đổ xô đi những chuyên ngành “hot”.

- Bạn chị, nhà cũng phản đối vào Nam nhưng vẫn ráng vào vài năm. Có chứng chỉ hành nghề, có chút kinh nghiệm vững vàng rồi lại ra Bắc chăm lo gia đình và làm việc cũng đỡ hơn. Nếu em lo vấn đề chi phí ăn ở thì có thể chọn những bệnh viện ngoại thành như bệnh viện đa khoa khu vực Củ Chi hay các bệnh viện quận huyện. Ở Sài Gòn các bệnh viện quận huyện cũng đông lắm, cả ngàn giường. Lương cũng same same 10 triệu (tính cả tiền ngồi phòng khám). Và hơn hết là đồng nghiệp anh em nhiệt tình chỉ dẫn, điều dưỡng tôn trọng bác sĩ. Không có bon chen như ngoài Bắc đâu.

Em bắt bệnh nhân mua suất ăn bệnh viện đi, rồi em sẽ được chia tiền

Lương cứng của bác sĩ đa khoa mới ra trường là gần hai triệu đồng. Phần này hầu hết không nhiều anh chị đã có năm, bảy năm đi làm quan tâm vì nó chỉ là một phần của tổng thu nhập. Bệnh viện sẽ chia thu nhập tăng thêm cho em. Đó là phần tiền từ chi phí thủ thuật, dịch vụ và các khoản kinh doanh khác. Ban giám đốc thu lại và quyết định chia cho nhân viên theo các điều kiện họ đặt ra.

Ở những bệnh viện lớn tại các thành phố lớn như TP HCM, Hà Nội… bệnh nhân nội trú đến từ khắp nơi. Những người nhà xa thường sẽ đặt suất ăn ở bệnh viện luôn cho tiện. Nhưng đây không phải điều kiện bắt buộc của bệnh viện. Tuy bác sĩ đều khuyên bệnh nhân ăn uống đủ chất, đủ lượng để cơ thể nhanh phục hồi sau bệnh, nhưng tất cả đều phải phụ thuộc tài chính, sở thích, hoàn cảnh và đặc điểm của từng bệnh nhân. Bệnh nhân quyết định ăn uống như thế nào, đặt phần ăn ở bệnh viện, người nhà nấu mang lên, tự ra quán ăn hay nhận phần cơm từ thiện… đều là quyền của họ. Không Ban giám đốc nào được yêu cầu bệnh nhân phải mua phần ăn từ căng tin bệnh viện mình như một điều kiện khi vào điều trị.

Thế nhưng ở bệnh viện rất to nọ tại TP HCM, bác sĩ được yêu cầu phải “đạt chỉ tiêu” bệnh nhân nội trú đặt suất ăn ở bệnh viện thì nhân viên trong khoa mới được chi tăng thêm. Cụ thể, trong quý này mỗi khoa phải đạt 20% bệnh nhân nội trú đặt phần ăn ở bệnh viện. Bằng cách nào thì tùy: thuyết phục, vận động, nài nỉ, hăm dọa… không cần biết. Căng tin bệnh viện sẽ chia lại một phần (không biết là bao nhiêu) cho quỹ bệnh viện, “thu nhập tăng thêm của anh em chúng ta nằm ở trong ấy”-he said. Dĩ nhiên không thể thiếu phần (không ai biết là bao nhiêu) cho các lãnh đạo.

Bác sĩ, điều dưỡng, lao công, kỹ thuật… tất tất nhân viên y tế phải năn nỉ bệnh nhân đặt mua suất ăn ở bệnh viện cho đủ chỉ tiêu. Thế đã nhục lắm rồi. Ngờ đâu, đến quý sau giám đốc thấy dễ ăn quá vì khoa phòng nào cũng đạt chỉ tiêu, liền nâng lên 30%.

Họp giao ban anh em bất bình quá, kêu gào mãi mới giảm được xuống còn 25%.

Thế nhưng tháng ấy nhân viên bệnh viện chỉ được tăng thêm 100.000 đ/người. Họ bèn mặc kệ lời dọa dẫm và hứa hẹn của giám đốc. Kệ mẹ, không muối mặt nữa.

Năm 2018, Hội đồng nhân dân TP HCM ban hành Nghị quyết 03, quy định chi thu nhập tăng thêm cho cán bộ, công chức, viên chức thuộc khu vực quản lý nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội và đơn vị sự nghiệp công lập do thành phố quản lý. Đến nay nghị quyết này đã qua vài lần sửa đổi. Theo đó, từ năm 2022 (…) hệ số thu nhập tăng thêm không vượt quá 1,8 lần so với tiền lương theo ngạch bậc, chức vụ.

Tức là nếu mỗi nhân viên được hưởng hệ số tối đa là 1,8 thì cũng không được đến gấp đôi tiền lương. Lý tưởng thì bác sĩ đa khoa mới ra trường sẽ được nhận khoảng 3,4 triệu đồng/tháng.

Tuy nhiên đây vẫn là con số trong mơ. Vì quy định cho phép xê xích hệ số từ 1,2 đến 1,8 nên có những bệnh viện lớn ở ngay tại TP HCM chơi một trò rất đặc sắc. Họ không bao giờ đánh hệ số cao nhất 1,8 cho nhân viên, mà chỉ loanh quanh từ 1,2 trở lên. Không vi phạm quy định của thành phố mà, đúng không?

“Vi diệu” hơn, có giám đốc bệnh viện còn quy định chỉ 70% tổng số nhân viên mỗi khoa được hưởng tỷ lệ này. Những người này được tặng danh hiệu rất thơm tho là “đạt thành tích xuất sắc”.

Có nghĩa là dù tất cả nhân viên trong khoa phòng đều nỗ lực làm việc và đạt thành tích tốt nhất thì trong tháng ấy, vẫn có 30% số người buộc phải chịu đánh giá thành tích “tốt” chứ chưa được “xuất sắc”, và không được hưởng phụ cấp tăng thêm.

Anh em nhân viên các khoa phòng đành phải đối phó với “cái bụng đói” của giám đốc bằng cách luân phiên số người “xuất sắc”. Tháng này anh “xuất sắc” rồi thì tháng sau chỉ được quyền “tốt” thôi. Để mọi người đều được chia phần thu nhập tăng thêm một cách gần công bằng nhất. Với họ!

Trong khi đó, giám đốc bệnh viện mở phòng khám riêng, dĩ nhiên các bác sĩ giỏi trong bệnh viện cũng phần lớn sẽ được yêu cầu làm thêm ở phòng khám này. Thử không đồng ý xem?

Các lãnh đạo bệnh viện mua đất, mua nhà, nuôi con đi học nước ngoài, đầu tư khắp chỗ. Đúng là nếu chỉ nhìn vào đời sống giám đốc các bệnh viện công, ta có thể rưng rưng nước mắt thốt lên “chủ nghĩa xã hội đã thành công ở Việt Nam rồi”.

Cũng trong khi đó…

Tiền ăn chống dịch từ năm ngoái, năm nay chưa đến tay

Lãnh đạo gần giỏi hứa, lãnh đạo xa càng giỏi hơn. Năm ngoái, trong cao điểm dịch, lãnh đạo thành phố HCM và trung ương nói rất nhiều lời tri ân cao đẹp về các “thiên thần áo trắng”. Không rõ trong số các vị lãnh đạo ấy có ai biết rằng đến tận hôm nay, rất nhiều bác sĩ TP HCM đi chống dịch tại các trạm y tế lưu động từ tháng 5/2021 vẫn chưa được nhận tiền ăn, theo quy định là 120.000 đ/người/ngày. Mới gần năm rưỡi thôi chứ mấy!

Tiền phụ cấp chống dịch thì họ chưa được nhận từ tháng 5 đến nay. Cũng mới gần nửa năm thôi chứ mấy!

Nghĩa là các nhân viên y tế đã phải dùng tiền nhà cho việc công. Mà trong năm ngoái, đó là công việc đối diện trực tiếp với cái chết.

Cách đây vài ngày, cả ngành y Việt Nam và ngoài ngành bò lăn ra cười vì biểu tượng con rắn quấn quanh cây gậy của ngành y đã bị biến thành con rắn ngậm phong bì và nhìn giống đồng đô la.

“Bánh trôi nước” ơi, trong phong bì ấy chứa gì? Tiền cho lãnh đạo và đơn nghỉ việc của nhân viên, có phải chăng?

* Bài viết không thể hiện quan điểm của Đài Á Châu Tự Do.

Chiến địa mới trên Nam Thái Bình Dương

Nam Thái Bình Dương (thường gọi là châu Đại Dương), điểm nút giao thông kết nối châu Á với Bắc và Nam Mỹ, tổng cộng có 27 quốc gia và vùng lãnh thổ, mặc dù có ít quốc gia và dân số không đông, nhưng khu vực này không chỉ là nơi xung yếu trong cuộc chiến ngoại giao giữa hai bờ eo biển Đài Loan, mà còn là tuyến đầu trong cuộc đọ sức chiến lược Mỹ-Trung.

Trung Quốc đang cố ve vãn các nước Nam Thái Bình Dương qua việc đề nghị một hiệp định mở rộng hợp tác an ninh và thương mại tự do với khu vực này ( 1). Theo dự thảo đề xuất được gửi tới các nhà lãnh đạo quốc đảo Thái Bình Dương, Trung Quốc đặt mục tiêu xây dựng một thỏa thuận an ninh bao gồm quần đảo khu vực với nền tảng hiệp ước song phương đã ký với Quần đảo Solomon hồi tháng 4/2022.

Hơn 10 năm qua, Trung Quốc sử dụng phương thức viện trợ tài chính để thao túng các nước Nam Thái Bình Dương, thúc đẩy thực hiện rộng rãi Sáng kiến "Vành đai và Con đường" (BRI) ở khu vực này. Theo thống kê của Viện nghiên cứu chính sách quốc tế Lowy của Australia, từ năm 2006 đến tháng 6/2016, Trung Quốc đã cung cấp khoảng 1,781 tỷ USD viện trợ cho các đảo quốc Thái Bình Dương, đầu tư vào 218 chương trình viện trợ. Mặc dù tổng kinh phí viện trợ của Trung Quốc trong giai đoạn này vẫn không bằng Australia (7,703 tỷ USD), nhưng đã gần bằng mức viện trợ của Mỹ (1,89 tỷ USD) ( 2).

Kể từ sau khi Papua New Guinea đi đầu ký các thỏa thuận hợp tác liên quan với Trung Quốc vào giữa năm 2018, các đảo quốc Nam Thái Bình Dương (trừ bốn nước có quan hệ ngoại giao với Đài Loan) đều bày tỏ sự hoan nghênh, điều này cho thấy “sự đầu tư” của Trung Quốc ở Nam Thái Bình Dương đã giành được "thành quả”. Đến nay đã có tám nước cắt đứt quan hệ với Đài Loan, trong đó có hai nước ở Nam Thái Bình Dương, lần lượt là Quần đảo Solomon và Kiribati.

Nhiều quốc gia Phương Tây đã chỉ trích viện trợ của Trung Quốc biến thành "bẫy nợ". Điển hình là Tonga, có mức nợ công là 2,3 tỷ USD, trong đó 60% là của Trung Quốc. Thủ tướng Tonga Akilisi Pohiva từng yêu cầu Trung Quốc xóa nợ. ( 3)

Chuyến đi của Vương Nghị

Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị đã đến thăm Quần đảo Solomon hôm 26/5 trong khuôn khổ chuyến công du kéo dài 10 ngày với các chặng dừng chân ở sáu quốc đảo Thái Bình Dương là Kiribati, Samoa, Fiji, Tonga, Vanuatu, Papua New Guinea và và Timor Leste từ ngày 26/5-4/6. Có nguồn tin tiết lộ Trung Quốc sẽ công bố cái gọi là Tầm nhìn Phát triển Chung, bao gồm 10 trong số 14 quốc đảo Thái Bình Dương có quan hệ ngoại giao với Bắc Kinh, tại một cuộc họp chung của các ngoại trưởng ở Fiji trong ngày 30/5. ( 4)

Theo dự thảo hiệp ước này, Trung Quốc kêu gọi "hợp tác trong các lĩnh vực an ninh truyền thống và phi truyền thống" với các quốc đảo Thái Bình Dương. Tài liệu đề cập đến khả năng thành lập một khu vực thương mại tự do chung, cho phép các nước này tiếp cận thị trường khổng lồ 1,4 tỷ dân của Trung Quốc, cũng như kế hoạch để “Trung Quốc tổ chức đào tạo cảnh sát trung cấp và cao cấp cho các quốc đảo Thái Bình Dương thông qua các biện pháp song phương và đa phương”. Ngoài ra, Bắc Kinh cũng có thể thực hiện các cuộc khảo sát lập bản đồ địa hình đáy biển và tiếp cận dễ dàng hơn các nguồn tài nguyên thiên nhiên trong khu vực.

Nếu kế hoạch hợp tác của Trung Quốc được các nước trong khu vực chấp nhận, đây sẽ là một bước ngoặt quan trọng, vì như vậy Bắc Kinh có thể tham gia vào nhiều chiến dịch của cảnh sát và chiến dịch quân sự tại đây. Thêm vào đó, các chuyến bay giữa Trung Quốc với các đảo quốc Thái Bình Dương sẽ gia tăng. Bắc Kinh cũng sẽ bổ nhiệm một đặc sứ cho khu vực này, đảm nhận việc đào tạo các nhà ngoại giao trẻ của vùng Nam Thái Bình Dương và cấp 2.500 “học bổng” của chính phủ cho các nước này.

Tân Thủ tướng Australia Antony Albanese cảnh báo Bắc Kinh "đang tìm cách gia tăng ảnh hưởng tại một khu vực mà nước Australia vẫn là đối tác hàng đầu về an ninh từ Chiến tranh Thế giới thứ hai tới nay". ( 5)

Trong một bức thư gởi đến những người đồng cấp ở Nam Thái Bình Dương, Tổng thống Liên bang Micronesia David Panuelo đã cảnh báo về một hiệp định mà theo ông, mới nhìn có vẻ rất hấp dẫn, nhưng trên thực tế có thể giúp Trung Quốc tiếp cận và kiểm soát khu vực này. David Panuelo viết: "Bất chấp những lời cảnh báo liên tục và không thể phủ nhận của chúng ta rằng biến đổi khí hậu là mối đe dọa an ninh hiện hữu nhất đối với các hòn đảo của chúng ta, Tầm nhìn Phát triển Chung có nguy cơ kéo theo một kỷ nguyên Chiến tranh Lạnh mới và tồi tệ hơn là một cuộc chiến tranh thế giới." (6)

Lợi ích của Trung Quốc ở Nam Thái Bình Dương

Trung Quốc tìm thấy nhiều lợi ích ở các đảo quốc Thái Bình Dương. Đầu tiên là lợi ích kinh tế. Các đảo trong khu vực này có quy mô thị trường rất nhỏ với sức mua hoặc vốn đầu tư thấp, nhưng lại kiểm soát các vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) lớn. Các EEZ của 23 đảo quốc Thái Bình Dương có diện tích lên tới 25,9 triệu km2, chiếm tới 10% diện tích đại dương trên trái đất. Trong khu vực thềm lục địa của các EEZ này là các nguồn tài nguyên quý giá bao gồm dầu mỏ, khí đốt tự nhiên và khoáng sản. Nhiều vùng có lượng thủy sản đáng kể, bao gồm cả vùng biển tập trung trữ lượng cá ngừ được ước tính là lớn nhất thế giới.

Trong bối cảnh nguồn cá gần bờ biển Trung Quốc hầu hết đã cạn kiệt, đội tàu đánh cá của Trung Quốc, với số lượng đã tăng gấp năm lần trong thập kỷ qua, đang điều động ngày càng nhiều tàu thuyền đến các vùng biển xa xôi, bao gồm cả những khu vực nằm trong EEZ của các đảo Thái Bình Dương. Các tàu Trung Quốc đã mua được giấy phép đánh bắt từ chính quyền một số đảo ở Thái Bình Dương, nhưng phạm vi đánh bắt trên thực tế còn rộng hơn, vì ngư dân Trung Quốc cũng “khét tiếng” về việc khai thác hải sản bất hợp pháp và không báo cáo.

Thứ hai, các đảo ở Thái Bình Dương còn có ý nghĩa lớn về chiến lược. Các căn cứ của Trung Quốc trong khu vực sẽ mở rộng đáng kể phạm vi hoạt động của Hải quân Quân giải phóng nhân dân Trung Quốc (PLAN), khi các tàu này có thể được “tiếp tế” ở xa bên ngoài lãnh thổ Trung Quốc. Các căn cứ này sẽ giúp Trung Quốc tạo lợi thế, gây sức ép đối với Australia bằng cách đưa sự hiện diện quân sự lâu dài của Trung Quốc tới gần các tuyến đường kết nối Australia với đồng minh Mỹ, cũng như với các thị trường quan trọng ở châu Á.

Các cơ sở của Trung Quốc ở Thái Bình Dương cũng sẽ hữu ích cho việc theo dõi hoạt động quân sự của Mỹ. Trung Quốc từng vận hành một trạm theo dõi tàu vũ trụ ở Cộng hòa Kiribati cho đến năm 2003, thời điểm Kiribati thay đổi “công nhận ngoại giao” đối với Đài Loan. Trạm theo dõi này có thể đã theo dõi tầm bắn tên lửa của Mỹ tại đảo san hô Kwajalein thuộc quần đảo Marshall. Vào năm 2017, Trung Quốc đã lắp đặt các cảm biến âm thanh gần đảo Guam, một căn cứ quân sự của Mỹ, có thể là để theo dõi hoạt động của các tàu ngầm của Hải quân Mỹ. Trung Quốc gần đây đã cố gắng có sự hiện diện tại các cảng ở Vanuatu, đảo Manus của Papua New Guinea và đảo Tulagi thuộc quần đảo Solomon.

Sự hiện diện quân sự của Trung Quốc tại Nam Thái Bình Dương sẽ chấm dứt nhiều thập niên nỗ lực ngăn chặn Trung Quốc vượt khỏi khu vực bên trong “Chuỗi đảo thứ nhất”, bao gồm đảo Ðài Loan, Okinawa, Philippines, nơi Trung Quốc vẫn coi là tuyến phòng thủ đầu tiên. Nói cách khác, kế hoạch “mở rộng hợp tác” mà Bắc Kinh đề nghị với các nước Nam Thái Bình Dương chẳng khác nào một phát súng khai hỏa cho “trận chiến” mới giữa Trung Quốc với Mỹ và các đồng minh ở khu vực.

_____________

Tham khảo:

1. https://www.aljazeera.com/news/2022/5/30/china-eyes-security-pact-in-talks-with-pacific-islands-in-fiji

2. https://www.lowyinstitute.org/publications/risks-china-s-ambitions-south-pacific

3. https://www.reuters.com/article/us-pacific-tonga-debt-idUSKCN24O0IF

4. https://www.silkroadbriefing.com/news/2022/05/26/the-china-pacific-island-countries-common-development-initiative-content-analysis/

5. https://www.skynews.com.au/australia-news/politics/anthony-albanese-speaks-exclusively-to-kieran-gilbert-on-china-in-the-pacific-region-boat-turnbacks-and-kristina-keneally/news-story/a2fd198926744eb53e1ed3d1eaff9633

6. https://www.rnz.co.nz/international/pacific-news/467955/fsm-president-warns-pacific-leaders-over-china-documents

* Bài viết không thể hiện quan điểm của Đài Á Châu Tự Do.

Trung Quốc uy hiếp Đài Loan

Căng thẳng quân sự giữa Bắc Kinh và Đài Bắc đã lên đến đỉnh điểm. Bộ trưởng Quốc phòng Đài Loan Khâu Quốc Chính (Chiu Kuo-cheng) tố cáo Trung Quốc đang chuẩn bị cho một cuộc chiến và nhiều khả năng sẽ tiến hành một cuộc xâm lược toàn diện vào năm 2025. ( 1)

Tình hình xung quanh Đài Loan nóng lên từ đầu tháng 10, khi gần 150 máy bay quân sự Trung Quốc, gồm cả máy bay ném bom chiến lược H-6 có khả năng mang vũ khí hạt nhân, đã nhiều lần quần thảo vùng trời ngoài khơi hòn đảo này. Tuy máy bay Trung Quốc không xâm phạm không phận Đài Loan, song chính quyền Đài Bắc đã tỏ rõ sự lo ngại. Ông Khâu Quốc Chính cảnh báo tình hình "đáng báo động nhất trong hơn 40 năm qua", đồng thời cảnh báo "chúng tôi sẽ làm tất cả những gì có thể để bảo vệ hòn đảo trước mối đe dọa, dù luôn cố gắng chung sống hòa bình với Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa". (2)

Theo chính sách lâu nay, Mỹ hỗ trợ chính trị và quân sự cho Đài Loan, nhưng không đưa ra cam kết rõ ràng sẽ bảo vệ Đài Loan trước các cuộc tấn công của Trung Quốc.

Ngày 5/10, Tổng thống Mỹ Joe Biden lên tiếng khẳng định rằng trong cuộc trao đổi hồi tháng 9 với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, hai bên đã tái khẳng định tôn trọng “thỏa thuận Đài Loan”. Bình luận ngắn gọn của Tổng thống Biden về “thỏa thuận Đài Loan” ngụ ý nhắc đến lập trường “một Trung Quốc” của chính quyền Mỹ. Theo đó, Washington chính thức công nhận Trung Quốc cùng lúc với việc cắt đứt “quan hệ ngoại giao” với Đài Loan vào năm 1979. Mỹ khi đó kỳ vọng tương lai của Đài Loan sẽ được xác định bằng các biện pháp hòa bình và Mỹ không có quan điểm gì về chủ quyền của Đài Loan. Tuy nhiên, cũng trong năm này, Mỹ đã ban hành Đạo luật về Quan hệ Đài Loan, đảm bảo cung cấp cho Đài Loan các phương tiện để tự vệ.

Sau phát biểu của tổng thống Mỹ, Bộ Ngoại giao Đài Loan cho biết đã yêu cầu phía Mỹ làm rõ những bình luận của Tổng thống Biden và được trấn an rằng chính sách của Mỹ đối với Đài Loan sẽ không thay đổi, và cam kết bảo vệ của Washington đối với Đài Bắc là "vững chắc". Bộ Ngoại giao Đài Loan sau đó nhấn mạnh: "Đối mặt với các đe dọa quân sự, ngoại giao và kinh tế của chính quyền Trung Quốc, Đài Loan và Mỹ luôn duy trì các kênh liên lạc chặt chẽ và thông suốt". ( 3)

Bắc Kinh muốn gì khi đe doạ Đài Loan?

Thời điểm mà Trung Quốc chọn lựa để uy hiếp Đài Loan khá quan trọng. Trước tiên, Trung Quốc kỷ niệm Quốc Khánh nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa vào ngày 1/10. Trung Quốc muốn biểu dương sức mạnh tinh thần dân tộc bằng một hình thức nào đó. Một sự kiện quan trọng khác chính là cuộc tập trận chung ngoài khơi Okinawa giữa Mỹ, Nhật Bản, Australia, Anh, Canada và Hà Lan. Cuộc tập trận quy tụ hai tàu sân bay của Mỹ, một tàu sân bay của Anh, một tàu sân bay trực thăng Nhật Bản. Như vậy, đây cũng là một cuộc biểu dương lực lượng của Mỹ nhưng là ở phía bên kia chuỗi đảo Okinawa. Bên cạnh đó, ngày 10/10 là ngày lễ lớn của Trung Hoa Dân Quốc, là ngày “Quốc khánh” của Đài Loan. Người ta có thể đoán là “sẽ có một cuộc biểu dương sức mạnh mới từ Trung Quốc”. Tuy nhiên, theo nhiều nhà nghiên cứu, khả năng dẫn đến chiến tranh toàn diện giữa Đài Loan và Trung Quốc trong ngắn hạn vẫn rất hạn chế dù Bắc Kinh không ngừng gia tăng khiêu khích. Những hành động của Bắc Kinh vẫn rất được cân nhắc, có chừng mực bởi cho đến lúc này, Trung Quốc vẫn chưa đi vào vùng không phận của Đài Loan mà chỉ ở ADIZ. Đó là vùng không gian do Đài Bắc đơn phương tuyên bố và không phải là một khoảng cách hợp pháp về mặt pháp lý.

Nhà nghiên cứu chính trị Scott W Harold, làm việc tại Tập đoàn Rand, cho rằng thời điểm này, một cuộc xâm lược thực sự sẽ là một "thách thức rất lớn" đối với Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA), và rằng các hoạt động quân sự thời gian gần đây có lẽ chỉ là nhằm đe dọa hòn đảo dân chủ này. Ông nói: "Những gì Trung Quốc làm là gây áp lực với Đài Loan - thử đặt ra một số ranh giới đỏ - và cố gắng leo thang chiến dịch chiến tranh tâm lý chống lại hòn đảo dân chủ và nhà lãnh đạo Thái Anh Văn". ( 4)

Euan Graham, nhà phân tích về quốc phòng của Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế Singapore, cho rằng điều quan trọng và đáng chú ý hơn số lượng máy bay được triển khai là sự tinh vi và hiện đại của các phương tiện này, gồm máy bay chiến đấu, máy bay ném bom và máy bay cảnh báo sớm trên không. Ông nói: "Trông nó giống như một chiến dịch tấn công, và một phần của các bước tăng áp lực. Đây không phải là một vài máy bay chiến đấu áp sát (không phận) và sau đó quay trở lại khi chỉ mới chạm vào ranh giới, đây là một hoạt động có chủ đích hơn nhiều" ( 5). Kiểm soát Đài Loan và không phận của hòn đảo này là chìa khóa trong chiến lược quân sự của Trung Quốc, với thực tế là các khu vực chứng kiến các cuộc xuất kích gần đây nhất đều dẫn đến Tây Thái Bình Dương và Biển Đông.

Theo bà Bonnie Glaser - một chuyên gia từ Trung Quốc, Đài Loan là vấn đề duy nhất có thể thực sự dẫn đến một cuộc chiến tranh giữa Mỹ và Trung Quốc. Hãy nhớ rằng Trung Quốc và Mỹ đều có vũ khí hạt nhân, vì vậy nếu tình hình xung quanh Eo biển Đài Loan leo thang, điều đó sẽ thực sự thảm khốc. Tất nhiên, Trung Quốc cho rằng Đài Loan về cơ bản là một tỉnh của nước này. Và vì vậy, Tập Cận Bình (như nhiều người lo sợ) có thể từ bỏ việc thống nhất hòa bình và có thể sử dụng vũ lực để xâm lược Đài Loan. Từ quan điểm đó, việc các chiến đấu cơ Trung Quốc xâm phạm ADIZ của Đài Loan mới đây thực sự nhằm mục đích cảnh báo Đài Loan không nên đi quá xa trong việc tìm kiếm độc lập. Ngoài ra, động thái đó cũng nhằm gây ra tâm lý tuyệt vọng cho người dân Đài Loan, từ đó họ có thể sẽ từ bỏ khát vọng độc lập và chấp nhận trở thành một phần của Trung Quốc. ( 6)

Đài Loan liên quan Việt Nam và biển Đông ra sao?

Ngày 5/10, phát biểu với các phóng viên tại Đài Bắc, Thủ tướng Đài Loan Tô Trinh Xương cảnh báo: "Đài Loan phải cảnh giác. Trung Quốc ngày càng vượt lên dẫn trước. Thế giới cũng đã chứng kiến Trung Quốc nhiều lần lặp lại những hành động gây tổn hại tới hòa bình khu vực và gây áp lực đối với Đài Loan", đồng thời nói thêm rằng Đài Loan cần phải "tự tăng cường sức mạnh" và đoàn kết lại. Ông khẳng định: "Chỉ có như vậy, các nước muốn thôn tính Đài Loan mới không dám dễ dàng sử dụng vũ lực. Chỉ khi chúng ta tự giúp mình, người khác mới có thể giúp chúng ta". ( 7)

Câu chuyện của Đài Loan cũng là câu chuyện của Việt Nam. Trung Quốc không chỉ đặt mục tiêu vào Đài Loan mà còn có dã tâm chiếm đoạt toàn bộ biển Đông. Trung Quốc đã xây dựng những tiền đồn ở đây để biến thành các căn cứ quân sự. Vì vậy, Trung Quốc đã điều động những tàu hải cảnh rất lớn và đe dọa các quốc gia khác, trong đó có Việt Nam. Trung Quốc muốn cấm các nước này khai thác các nguồn tài nguyên ở vùng biển mà trên thực tế thuộc chủ quyền của họ theo Công ước về Luật Biển của Liên hợp quốc (UNCLOS) năm 1982, bao gồm cả quyền đánh bắt cá và khai thác năng lượng. Và Trung Quốc cũng đã sử dụng các căn cứ quân sự này để báo hiệu rằng Bắc Kinh có thể có một số yêu sách vượt ra ngoài các tuyên bố về quyền hàng hải hợp pháp. Do đó, Mỹ và các nước phương Tây khác lo ngại Trung Quốc sẽ ngăn cản tự do hàng hải trong khu vực. Các lực lượng hải quân - không chỉ của Mỹ, mà còn của Nhật Bản, Australia, Pháp và các quốc gia khác - đã tiến hành các cuộc tập trận ở Biển Đông chỉ để chứng minh rằng vùng biển này phải được duy trì tự do cho tất cả các quốc gia khác.

Cách mà Đài Loan chống lại đe doạ từ Bắc Kinh sẽ là bài học kinh nghiệm quý báu cho Việt Nam. Và nếu Bắc Kinh thành công trong việc xâm lược Đài Loan thì chẳng mấy chốc sẽ tới việc Trung Quốc tiếp tục xâm chiếm những căn cứ mà Việt Nam đang nắm giữ ở Trường Sa.

* Bài viết không thể hiện quan điểm của Đài Á Châu Tự Do.

Kế hoạch sáp nhập Bộ Kế hoạch & Đầu tư và Bộ Tài chính đang trở thành vấn đề thời sự mặc dù việc này đã được bàn từ cách đây nhiều năm. Câu chuyện này nóng trở lại khi Bộ Nội vụ cho biết sẽ trình xin ý kiến Hội nghị Trung Ương 3 về việc sáp nhập hai bộ trong đầu tháng 7 để rồi trình lên Kỳ họp đầu tiên Quốc hội khóa XV vào cuối tháng 7.

RFA ghi nhận ý kiến nhiều chiều từ các chuyên gia về vấn đề này.

Nên hay không nên?

Câu chuyện sáp nhập 2 bộ Bộ Tài chính và Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT) đã được đề cập tới ngót 10 năm nay. Dù chưa công bố đề xuất chi tiết việc sáp nhập hai bộ nhưng Bộ Nội vụ được báo chíNhà nước trích lời cho biết lý do hợp nhất là vì hai bộ này có nhiều liên quan về chức năng, nhiệm vụ trong lĩnh vực vốn tài chính, cấp vốn đầu tư công và quản lý vốn đầu tư công cũng như về lĩnh vực hoạt động liên quan đến các dự án đầu tư, cấp vốn đầu tư và quản lý vốn đầu tư…

Do đó, việc hợp nhất, theo Bộ Nội vụ, là sẽ khắc phục được các chồng chéo về chức năng và hoạt động, đảm bảo sự liên thông giữa các yếu tố: tài chính và đầu tư cũng như tinh gọn được bộ máy.

Tuy nhiên trong một trao đổi với RFA, GS Nguyễn Mại, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Nhà nước về hợp tác và đầu tư, cơ quan tiền thân Bộ Kế hoạch và Đầu tư, lại cho rằng bộ hai bộ này có chức năng, nhiệm vụ khác biệt. Ông nói:

" Hầu như chẳng có nước nào đi sáp nhập một ông Tổng tham mưu về kinh tế, lo về chiến lược (là Bộ KH&ĐT- PV) với ông Bộ Tài chính – một ông chuyên về thu chi ngân sách cho Chính phủ. Tôi phản đối việc nhập hai Bộ KH&ĐT và Bộ Tài Chính".

GS Nguyễn Mại cho rằng, trong bối cảnh quốc tế diễn biến phức tạp, Việt Nam đã hội nhập sâu rộng với thế giới và đang hướng đến mục tiêu trở thành nước có thu nhập trung bình cao vào năm 2030, thì Bộ KH&ĐT có một nhiệm vụ quan trọng và không thể thay thế đó là tham mưu cho Chính phủ về đổi mới mô hình tăng trưởng để các hoạt động cải cách mạnh mẽ và có hiệu quả hơn.

Trước đó, trong một cuộc trả lời phỏng vấn báo chí vào cuối năm 2017, Bộ trưởng KH&ĐT Nguyễn Chí Dũng thẳng thắn nhìn nhận hai bộ dù cùng liên quan đến ngân sách, cân đối ngân sách nhưng Bộ KH-ĐT là phân bổ nguồn lực cho đầu tư phát triển, còn Bộ Tài chính là làm về phân bổ nguồn lực cho chi thương xuyên. Do đó, ông Dũng lúc bấy giờ cũng khẳng định nhiệm vụ của hai bộ không chồng chéo.

Không giống với ý kiến nói trên của lãnh đạo và cựu lãnh đạo bộ KH&ĐT, một số chuyên gia độc lập mà RFA có dịp trao đổi cho rằng tuy chức năng nhiệm vụ chính về cơ bản khác nhau nhưng trên thực tế, không ít hoạt động của hai bộ có sự trùng lắp.

Trong đó, chuyên gia kinh tế, TS Vũ Đình Ánh phân tích:

"Theo tôi, chức năng nhiệm vụ của hai bộ có nhiều điểm trùng lắp với nhau, đặc biệt liên quan tới vấn đề quản lý đầu tư từ ngân sách Nhà nước. Chính vì thế có khái niệm mà người ta gọi là 'ngân sách kép' – có nghĩa là khoản chi đầu tư từ ngân sách Nhà nước về mặt tài chính thì do Bộ Tài chính quản lý nhưng về mặt thực tế chi đầu tư, kể cả khâu phân bổ cho đến quản lý đầu tư có các nguồn từ ngân sách Nhà nước, thậm chí các nguồn có tính chất ngân sách Nhà nước như các khoản tín dụng ưu đãi hay ODA thì do Bộ Kế hoạch và Đầu tư quản lý. Do đó nó nảy sinh ra bất cập trong quản lý ngân sách Nhà nước."

TS Vũ Đình Ánh cho rằng, gần đây, Bộ KH&ĐT bắt đầu tham gia nhiều hơn và được giao quản lý khu vực doanh nghiệp (DN), đặc biệt khu vực DN ngoài nhà nước trong khi đó Bộ Tài chính lại quản lý tài chính DN nhà nước. Theo ông, việc quản lý của nhà nước đối với DN bị phân tách như vậy cũng gây khó khăn cho việc tạo một môi trường bình đẳng chung cho các DN. Ông nói tiếp:

"Đối với DN, hiện nay cấp phép đầu tư, quản lý đầu tư của khu vực DN ngoài nhà nước và khu vực nhà nước là hai chủ thể khác nhau. Vì thế, nếu không có sự phối hợp giữa hai bên thì DN sẽ chịu thiệt hại vì chính sách sẽ vênh nhau và không bình đẳng giữa khu vực nhà nước và ngoài nhà nước"

Cùng quan điểm với với TS Vũ Đình Ánh, một chuyên gia đồng thời là lãnh đạo một viện nghiên cứu kinh tế (không muốn tiết lộ danh tính) cũng khẳng định với RFA rằng"có khá nhiều sự chồng chéo" giữa hai bộ, đặc biệt là về nợ công, đầu tư công; chồng chéo về cải cách DN nhà nước.

Cũng theo chuyên gia này, ngoài việc tinh giảm bộ máy, tiết kiệm chi phí vận hành thì việc sáp nhập hai bộ sẽ giúp các kế hoạch phát triển kinh tế của Việt Nam gắn kết tốt hơn với kế hoạch về tài chính, đầu tư công và do đó đảm bảo được tính “nhất quán và thông suốt”.

"Hai bộ có liên lạc khi làm kế hoạch nhưng đôi khi không chịu nhau. Bộ KH&ĐT có thiên hướng muốn tài chính phải phục vụ phát triển còn Bộ Tài chính thì muốn phải chặt chẽ, đảm bảo ngân sách không bị thâm hụt. Nghĩa là một bên muốn mở rộng đầu tư, bên kia muốn thắt chặt" – chuyên gia này nói.

Ông cũng cho rằng việc sáp nhập hai bộ cũng có lợi cho DN vì khi đó DN sẽ chỉ phải giao dịch với một đầu mối.

Ông ví dụ liên quan đến đầu tư công, nếu việc sáp nhập hai bộ diễn ra thì DN nhà nước muốn cơ cấu lại hay muốn đầu tư ra nước ngoài thì chỉ cần báo cáo một bộ thay vì cả hai bộ như hiện nay.

Chuyện sáp nhập Bộ KH&ĐT và Bộ Tài chính phải xuất phát chung từ lợi ích quốc gia. Nó liên quan tới câu chuyện về Nhà nước và doanh nghiệp và nền kinh tế nói chung – TS Vũ Đình Ánh

Nỗi lo siêu bộ, siêu sở

TS Nguyễn Sỹ Dũng, nguyên Phó Chủ Nhiệm Văn phòng Quốc hội, trong bài trả lời phỏng vấn báo Tiền Phong đầu tuần này, lo lắng rằng tuy việc sáp nhập có thể giúp đạt mục tiêu giảm số bộ nhưng chức năng, nhiệm vụ của các bộ mới "sẽ tăng và tăng rất lớn".

Ông giải thích ở VN, các bộ trưởng không chỉ làm chính sách mà còn phải quản lý toàn bộ lĩnh vực chính sách của mình, vì vậy, bộ trưởng hay được gọi là “tư lệnh ngành”. Ở các nước phương Tây như Anh, Mỹ… số lượng bộ ít hơn mà vẫn vận hành trơn tru vì các bộ trưởng không phải làm tư lệnh ngành mà chỉ chịu trách nhiệm về việc hoạch định chính sách và giám sát việc thực thi chính sách. Việc quản lý và thực thi chính sách do các cơ quan hành chính - công vụ đảm nhận.

Do đó, ông Dũng cho rằng, nếu mô thức quản trị không thay đổi, sáp nhập các bộ lại với nhau sẽ rất khó khăn, và nhiều khi "tổng lợi ích chưa chắc đã là số dương". Theo ông, giải pháp hợp lý hơn sẽ là "điều chỉnh chức năng, nhiệm vụ giữa các bộ để tránh trùng lặp".

GS Nguyễn Mại, trong trao đổi với RFA cũng lo ngại về nguy cơ “biến bộ” sau sáp nhập trở thành “siêu bộ”. Ông cho biết:

" Nhập hai cái đó [hai bộ] rồi thì chẳng biết ông nào làm được bộ trưởng để có thể xử lý một lúc hai chuyện tày đình như vậy"- GS Nguyễn Mại nói.

Bàn về giải pháp cho Bộ KH&ĐT, GS Nguyễn Mại cho biết ông ủng hộ gợi ý của nguyên Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc về việc phát triển bộ này thành Ủy ban Cải cách và Phát triển hay Bộ Kinh tế Chiến lược và Phát triển, tập trung vào chuyên môn xây dựng chính sách chiến lược phát triển kinh tế - xã hội cũng như công tác dự báo và đối phó khủng hoảng.

"Tôi rất đồng tình với nguyên Thủ tướng, giờ là Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc trong một lần làm việc với Bộ KH&ĐT từ năm 2020 đề xuất Bộ KH&ĐT nên tập trung vào hướng đi giống như Ủy ban Cải cách và Phát triển lo về những chuyện cơ chế chính sách chiến lược, bỏ hết các chuyện hành chính sự vụ để chuyển sang Bộ chuyên môn. Toàn bộ Bộ KH&ĐT lo chiến lược dài hạn, trung hạn, kế hoạch hàng năm, lo dự báo, lo đối phó với bên trong và bên ngoài về cái khủng hoảng –những cái này bây giờ đối với nước nào cũng rất cần thiết". – ông nói với RFA.

Những kinh nghiệm từ Mỹ

TS Vũ Quang Việt, nguyên Vụ trưởng Vụ Tài khoản Quốc gia thuộc Cục Thống kê Liên Hợp Quốc trong một trao đổi với RFA cuối tuần qua cho rằng, Việt Nam có thể tham khảo mô hình Hội đồng cố vấn kinh tế của Mỹ cho bộ KH& ĐT để có thể phát huy nhiệm vụ phác thảo chiến lược và chính sách kinh tế cho toàn quốc gia của Bộ hay cơ quan này.

Theo ông lợi ích của mô hình này là phân biệt rõ nhiệm vụ đánh giá và dự thảo chính sách cũng như nhiệm vụ thực thi và kiểm soát việc thực thi chính sách. Ông giải thích:

“Hội đồng cố vấn, dù có giữ tên là Bộ Kế hoạch hay Bộ Kinh tế, chỉ có nhiệm vụ liên quan đến chính sách, chủ yếu phân tích đánh giá chính sách cũ, dự thảo, phác thảo chính sách mới cho Thủ tướng. Phác thảo, dự thảo chỉ có thể thành chính sách khi được Quốc Hội thông qua. Các Bộ khác làm chuyện thực thi, hoặc kiểm soát việc thực thi chính sách trong các lĩnh vực chuyên biệt của mình từ đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), giao thông, thương mại, tài chính v.v..”

Về hướng xử lý đối với các bộ phận không liên quan nhiều tới việc đánh giá, xây dựng chính sách của bộ KH&ĐT, TS Việt gợi ý Việt Nam nên xem xét chuyển các bộ phận này sang cho Bộ Tài chính và Bộ Công thương. Riêng với tổng cục có tính chuyên môn chuyên biệt như Tổng cục Thống kê, ông Việt cho rằng nên để độc lập vì nếu nằm ở bộ nào thì cũng chỉ liên quan về mặt hành chính.

Về Cục Đầu tư nước ngoài và vấn đề FDI, theo ông Việt, Việt Nam có thể tham khảo mô Ủy ban Đầu tư nước ngoài (CFIUS) độc lập của Mỹ. Ủy ban này mang tính liên bộ, trong đó có đại diện Bộ Quốc phòng, Ngoại giao, Thương mại…, nhằm xem xét các dự án có liên quan đến an ninh quốc gia.

Các công ty nước ngoài phải tự xem xét, rồi nộp đơn xin cứu xét, nếu thấy rằng hoạt động của mình có liên quan đến an ninh quốc gia. Nếu không liên quan thì không cần nộp đơn còn nếu có liên quan mà trốn tránh thì CFIUS có thể ra quyết định dừng hoạt động khi cần.

"CFIUS được đặt tại Bộ Tài Chính, không thuộc bộ này nhưng Bộ trưởng Tài chính là Chủ tịch Ủy ban", ông cho biết.

Đối với mảng Hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) mà Bộ KH&ĐT đang phụ trách, ông cũng cho rằng có thể chuyển sang Bộ Tài chính vì ODA làm tăng thu ngân sách nên nếu mục đích hỗ trợ của nước ngoài không thật cụ thể thì việc phân phối và kiểm soát nó là thuộc bộ Tài chính.

Đối với các đơn vị còn lại ông cho rằng các cục như Cục quản lý đấu thầu và Cục quản lý đăng ký kinh doanh… có thể thu nhỏ và chuyển sang Bộ Công thương. Riêng Cục Phát triển doanh nghiệp, ông gợi ý có thể xem xét xóa bỏ vì những thông tin hỗ trợ DN như thông tin về ngành nghề, thị trường…. có thể do Tổng cục Thống kê thu thập và cung cấp, giống như mô hình cơ quan Thống kê về dân cư và kinh tế của Mỹ.

“Quản lý đấu thầu công vừa mang tính nghiệp vụ tài chính, vừa mang tính đánh giá chuyên sâu về nghiệp vụ đối với người. Ở Mỹ, có luật về cạnh tranh thầu đúng đắn, và thực hiện thầu và chỉ áp dụng cho công trình công cộng và tài sản công. Chính bộ chuyên ngành như xây dựng, nông nghiệp, giao thông sẽ có trách nhiệm kêu thầu về các dự án công của mình. Chỉ cần dựa vào luật và các quy định hiện hành, các cơ quan chính phủ hoặc DN không trúng thầu có thể kiện nếu hoạt động đấu thầu có biểu hiện gian dối, hối lộ…và các DN gọi thầu cũng có thể kiện nhà thầu nếu không thực hiện thầu đúng hợp đồng. Vì thế, không nhất thiết phải duy trì Cục quản lý đấu thầu. Bộ Công thương có thể có một tổ thường xuyên theo dõi về luật hay qui trình đầu thầu để kiến nghị thay đổi khi cần là đủ” – TS Vũ Quang Việt

Mấy hôm nay trên các trang mạng xã hội xuất hiện một loạt bình luận “nổ súng tấn công” vào bài “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội…” của Tổng bí thư (TBT) ĐCSVN Nguyễn Phú Trọng. Bài viết dài 8.220 chữ của Đảng trưởng – nguyên Tổng biên tập tạp chí đầu bảng về lý luận, Tạp chí Cộng sản – có cuốn hút độc giả hay không, chúng ta có thể không bao giờ được biết.

Chỉ biết hầu hết mọi tờ báo trong nước, kể cả “giờ vàng” của Truyền hình trung ương, đều “ngất ngây con gà Tây” đăng nguyên văn và đọc hầu như toàn văn bài viết lê thê ấy. Và điều không bất ngờ đến liền ngay những ngày sau đấy. Hàng loạt các cây bút “lề đảng” lập tức mở chiến dịch tung hô lên tận mây xanh bài viết “đẫm lệ” và “hoảng tưởng” của TBT, như tập quán tuyên giáo thường thấy bấy lâu nay.

Lợi bất cập hại

Nói “đẫm lệ” là vì khi xướng ngôn viên đọc bài ông Trọng trên VTTH, bản thân tôi có cảm tưởng như đang nghe những lời ai điếu tiễn đưa chủ nghĩa xã hội (CNXH) về thế giới bên kia. Những điều TBT ngợi ca tính ưu việt của CNXH chẳng thấy đâu. Trong khi đó, bức tranh thực tế của xã hội Việt Nam ngày nay thì toàn phô ra những điều ngược lại, vừa đen tối, vừa thảm hại.

Xã hội dân sự trong nước lần lượt phản công. Một nhà đấu tranh dân chủ đã bình luận “nóng”: Hãy tưởng tượng Mỹ và phương Tây đọc bài ông Trọng, thấy “cay mũi”, vì bị TBT Việt Nam “lợi dụng tự do dân chủ, tuyên truyền chống phá các nhà nước tư bản”. Họ lấy quyết định tẩy chay “các nước cộng sản”. Rút hết vốn liếng, công nghệ, chuyên gia, các khoản tài chính cho vay ưu đãi, viện trợ nhân đạo... tống cổ luôn cả du học sinh về nước.

Điều gì sẽ xẩy ra? Cây viết trên hình dung như sau: Trung Quốc khốn đốn nhưng nhờ khả năng huy động nội lực nên tuy bị chao đảo song chưa chết. Cu Ba, Bắc Hàn chịu đói, chịu khổ quen rồi, ăn cỏ cũng sống qua ngày. Lào tiếng là XHCN nhưng trình độ “bán khai” nên chỉ khó khăn ở mức độ nhất định.

Riêng Việt Nam sẽ chết đứ đừ, chết không kịp ngáp, nếu Mỹ và phương Tây phong tỏa trở lại Việt Nam chỉ trong vài ba năm, để dạy cho Hà Nội một bài học mới (sau bài học của Đặng Tiểu Bình năm xưa), cho chừa thói khoác lác và chuyên nói xấu thiên hạ. May mà điều này chưa xẩy ra, nếu không thì bài viết của ông Trọng thật là “lợi bất cập hại”.

Trong khi cả nước đang lao đao, gồng mình chống đỡ con “virus Vũ Hán” mà TBT cặm cụi ngồi viết như một kẻ mộng du, hoang tưởng, lẫn lộn giữa ước mơ với hiện thực. Hơn nữa, ngài còn giở trò đánh tráo khái niệm ở chỗ đem những phán đoán, những mong ước của ngài về CNXH (không tưởng và quá đát), vốn chưa thấy hiện hữu đâu cả, thành điều khẳng định, như có thật. Nghĩa là TBT đánh lộn sòng từ “dự báo” để thành “định nghĩa”. Đó là cách làm không đàng hoàng, không dựa trên khoa học mà dựa vào thủ đoạn để lừa dối.

Lộng giả có thành chân?

Phải chăng ở Việt Nam hiện nay có hai cuộc đời, như cây bút Jackhammer Nguyễn phân tích [1]? Nếu cứ dấn thân theo thế giới hư ảo, nghĩa là tiến lên dưới ngọn cờ phướn "CNXH không tưởng" theo lời hiệu triệu của TBT Trọng, cả dân tộc Việt Nam lẫn ĐCSVN sẽ rơi vào một "cuộc đời-hố đen" bất định và hậu quả của nó thật không lường.

Từng là nguyên thủ quốc gia, hiện vẫn còn đứng đầu ĐCSVN, vậy mà TBT lý giải mối quan hệ giữa CNXH và thị trường thật kỳ quặc. Thời kỳ quá độ, ông viết CNXH buộc phải công nhận kinh tế thị trường, nhưng ông gắn cho nó cái đuôi định hướng XHCN. Nhưng mỗi khi các đoàn đại biểu Đảng và Chính phủ Việt Nam ra nước ngoài, bao giờ cũng nằn nì cho kỳ được sở tại ghi vào tuyên bố chung, là công nhận Việt Nam có nền kinh tế thị trường, hẳn nhiên là đành xoá cái đuôi XHCN đi.

Ở đây, vừa có ngầm ý “lộng giả thành chân”, nhưng cũng không dấu mưu đồ “vỗ béo để làm thịt”. Quá độ thì đành chấp nhận “thị trường tự do”, nhưng hết quá độ sẽ sẽ “quốc hữu hoá” anh. Vì vậy, khi về nước, ai quên cái đuôi “định hướng XHCN”, có khi bị truy bức, chưa chừng bị quy kết chống Đảng (!) Tương tự, TBT lý giải mối quan hệ qua lại giữa Đảng, Chính quyền và Mặt trận cũng chẳng khác nào “gà mắc tóc”. Cái mô hình ba tầng kỳ dị Đảng, Chính quyền, Mặt trận ấy trên thực tế chồng chéo, dẫm đạp lên nhau, kém hiệu quả, gây lãng phí rất lớn.

“Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, Nhân dân làm chủ” chỉ là một luận điệu bịa đặt, xảo trá. Người ta nói nhiều về quyền làm chủ của dân, thực chất Chính quyền là của Đảng, do Đảng cướp được từ Chính quyền cũ và không chịu trả lại cho Dân. Nói nhiều về mục tiêu lợi ích, hạnh phúc của Dân, nhưng thực tế mục tiêu chính của Đảng là thiết lập, duy trì, củng cố, mở rộng sự thống trị bằng “bàn tay sắt” của mình.

Trong những mâu thuẫn giữa lời nói và việc làm của ĐCSVN thì những vấn đề thuộc quan hệ giữa Đảng và Nhà nước là bịp bợm nhất. Có lúc Đảng cũng nêu câu hỏi "có phải chế độ một đảng cầm quyền là cản trở sự phát triển của đất nước" hay không? [2]. Tuy nhiên, việc nêu như thế chỉ là một thủ đoạn "cả vú lấp miệng em". Một mặt, Đảng thừa nhận, "một đảng cầm quyền có lợi ích riêng thì đa đảng trong hệ thống chính trị là cần thiết, nếu chỉ có một đảng là độc tài". Mặt khác, Đảng lại khẳng định, "mình không có lợi ích riêng khi cầm quyền, chỉ cầm quyền vì lợi ích chung, nên nếu đa đảng thì dễ gây bè phái".

Lý luận thượng dẫn là cách Đảng áp đặt mọi người chấp nhận sự dối trá, theo đó, nội bộ ĐCSVN hiện nay không hề tồn tại các nhóm lợi ích, không hề có mối quan hệ cắc cớ vùng miền (Bắc – Trung – Nam, miền xuôi – miền ngược…). Đảng chối bay chối biến việc nội bộ Đảng, từ ngày thành lập đến nay, trải qua biết bao đấu đá bè phái, bao cuộc thanh trừng, hạ bệ lẫn nhau. Theo nhà báo Võ Văn Tạo, ông Nguyễn Phú Trọng dẫu có viết như thế nào đi chăng nữa thì cũng chỉ là mị dân mà thôi, thực tiễn hoàn toàn phủ định các luận cứ của ông.

Bắt cả dân tộc làm chuột bạch

TBT Nguyễn Phú Trọng có “xú danh” trong dân gian là “Trọng lú”. Nghe kể lại, khi biết người dân gọi mình như thế, Nguyễn Phú Trọng tâm sự với các bạn cũ: “Cũng may mà dân chỉ gọi mình là lú. Lú thì còn học cho bớt lú được. Chứ nếu dân tố là tham thì thật nhục”. Đồng giao khắp cả nước bao lâu nay vẫn là “Tham như Phú, lú như Trọng…” (Phùng Hữu Phú là Phó Chủ tịch Thường trực Hội đồng Lý luận của ĐCSVN, ông Trọng làm Chủ tịch).

Thực ra ông Trọng không “lú” khi trong bài viết có đến hơn hai phần ba nội dung được “chép nguyên văn” từ Nghị quyết Đại hội 13. Nghị quyết mới được hơn 1.500 lá phiếu, đại biểu cho năm triệu đảng viên trong cả nước biểu quyết thông qua (hình như 100%). Dẫu có đánh tráo chữ nghĩa và ý tứ những nhưng những cụm từ sặc mùi “chuyên chính vô sản” và “đấu tranh giai cấp” dăng mắc trên toàn bài như thế, ai dám hoài nghi, chứ chưa nói đến chuyện phản bác?

Không dám hoài nghi cũng đồng nghĩa với việc không dám phản bác động cơ “chính đáng” của bài viết là tái khẳng định “cấu trúc quyền lực” hậu Đại hội. Trung Quốc có cho cả cánh Quân sự lẫn Công an sang ép ta. Mặc! Ngoại giao “lang sói” không đếm xỉa đến Việt Nam khi Vương Nghị thăm hầu hết các thành viên ASEAN mà chẳng thèm mời Việt Nam sang hội kiến. Mặc! Hàng trăm tàu dân quân biển trá hình đang xâm phạm chủ quyền biển đảo. Cũng mặc!

Hẳn nhiên, giờ đây ông Trọng không thể tuyên bố như mấy năm trước: "Tình hình Biển Đông không có gì mới!" Ông Trọng từng làm an lòng quân sĩ khi vỗ về: "Nếu để xẩy ra đụng độ thì chúng ta có ngồi đây mà bàn việc tổ chức Đại hội Đảng được không?" [ 3]. Đối với TBT, Đại hội Đảng mới là quan trọng. Với ông, "Đảng pháp" quan trọng hơn "Hiến pháp" [4].

Giờ đây, điều ông Trọng đau đầu nhất không phải là COVID-19 có thể “toang” ở Việt Nam. Điều ông lo nhất là “cấu trúc quyền lực “ hậu Đại hội có dấu hiệu rạn nứt. Mà sự rạn nứt này lại không phải do “lực lượng thù địch”, tức là do quần chúng nhân dân gây ra, mới là câu chuyện đau đầu. Ơn Chúa! Nhờ “bàn tay sắt bọc nhung” mà ông qua được vụ thảm sát Đồng Tâm. Dần dà, dân chúng – đàn cừu thuần chủng – sẽ coi thảm kịch thôn Hoành là chuyện đàn áp của lực lượng Công an “còn Đảng còn mình”. Mấy ai biết được mật lệnh 419A do ông ký!

Nhưng tuyên bố của cựu Thủ tướng nay là Nguyên thủ quốc gia, lúc nào cũng đòi thay thể chế, thể chế và thể chế! Còn tân Thủ tướng thì sau khi hứa là sẽ cho phép phản biện và chính phủ sẵn sàng nghe phản biện, thì nay lại hiệu triệu “mạnh bạo” hơn: “Những việc chưa có quy định hoặc đã có quy định nhưng vượt quá thực tiễn thì mạnh dạn đề xuất làm thí điểm, vừa làm vừa rút kinh nghiệm mở rộng dần…”. Tân Chủ tịch Quốc hội cũng hứa một cách lạ lẫm về việc giải quyết khiếu nại, tố cáo của cử tri, ông này nhấn mạnh quan tâm, “đeo bám đến cùng” các vụ khiếu kiện.

Những chuyển động trên đây có ý nghĩa gì? Vốn đa nghi, tuy đã từng cảnh cáo bộ hạ đừng “thấy đỏ tưởng chín”, đừng “cua cậy càng, cá cậy vây”, đừng ảo tưởng quyền lực… Tuy vậy, TBT vẫn sợ quyền lực của ông trong “Bộ tứ” sẽ bị xói mòn. Hay ông sợ “Bộ tam” tuy không “đồng dạng” với nhau nhưng có thể “phối cảnh” trong một tư duy đột phá – Một cuộc cách mạng cung đình tương lai? Cho nên, “cẩn tắc vô ưu”, ông phải dựng lại “ngọn cờ phướn CNXH”, tuy đã rách nát để doạ thiên hạ chớ “xé rào” như ông Sáu Dân thuở nào.

Dẫu biết “rượu nhạt uống lắm cũng say/ người khôn nói lắm, dẫu hay cũng nhàm”, nhưng với trách nhiệm Đảng trưởng, với ý thức tỏ cho “Thiên triều” biết, mình là người không-thể-thay-thế, TBT Nguyễn Phú Trọng thấy vẫn phải “lên giây cót” trước hết trong “Bộ tứ” của ông, sau đó là đối với toàn xã hội. Dù chưa chạm được vào “giây thần kinh của đời sống nhân quần”, nhưng giữa hỗn quân hỗn quan hiện nay, ông vẫn muốn bắt cả dân tộc này tham gia cuộc thí nghiệm vĩ đại của ông.

*

Để người dân Hà Nội và Sài Gòn tạm quên đi cái thực tại là cứ mưa rào 15 phút thì hầu như từ Thủ đô cho tới Hòn ngọc Viễn Đông, người dân lõm bõm trong các dòng nước đục ngầu tràn ra từ các cống rãnh hôi thối, Đảng của ông bấy lâu nay có sáng kiến là liên tục quảng bá cho “dung nhan” của một Việt Nam vào năm 2045. Vâng, lúc bấy giờ hầu hết các vị lãnh đạo chủ trì cái dự án “tào lao” này (từ của Nguyễn Xuân Phúc đấy nhé!) đã sang cát được mấy lần?

Thôi đừng day dứt, đừng ấm ức với cảnh “Tiền thoát, quan chức thoát, chỉ có nước là không thoát!” Sau mỗi lần bì bõm ngoài phố về, hãy vui lòng nghiên cứu bài viết 8.220 chữ của TBT trong mùa hè nóng bỏng, đầy những con “Virus Tàu” bao quanh. Càng ngẫm nghĩ, ta càng thấy FB từ TS. Nguyễn Ngọc Chu có lý khi ông đưa ra 7 điều “Tự răn mình”. Đúng vậy! Hãy nhớ: Phàm những điều đang tranh luận chưa ngã ngũ, đừng bao giờ đưa vào ứng dụng trong thực tiễn.

Dạy những điều không tồn tại là có tội với dân với nước! Các lý thuyết đã thấy sai mà vẫn ứng dụng thì sẽ thảm bại! Nên đi theo con đường đã có nhiều người đi! Không có một “lịch sử” nào lại chọn dân tộc Việt Nam đi tiên phong trong các hình thái kinh tế-xã hội. Không đi con đường vừa đi vừa mở, hay vừa đi vừa bắt cả dân tộc làm chuột bạch để thí nghiệm, nhất là thí nghiệm suốt cho một chặng đường dài, từ nay đến năm 2045, hứa hão lúc ấy sẽ có lý thuyết hoàn thiện. Thật là bán trời không văn tự!

Trên đây có thể đó là cách duy nhất để TBT tự giải thoát khỏi “xú danh”, giải thoát khỏi các phán quyết cuối cùng của lịch sử.

* Bài viết không thể hiện quan điểm của Đài Á Châu Tự Do.

Quý vị hãy ngắm một số ngôi sao showbiz đang nổi của Việt Nam:

Đây là Minh Tú, một người mẫu.

Quý vị thấy gì không? Nếu đặt ảnh nhiều ngôi sao showbiz Việt Nam bên cạnh phụ nữ các nước phương Tây, có lẽ cũng không thấy nhiều khác biệt (dĩ nhiên, sau khi hóa trang). Tất nhiên, chỉ nên đặt ảnh chân dung thôi nhé. Vì về thân hình thì các cô gái Việt Nam không thể có được những đường cong chết người như gái Tây, dù cũng đã chỉnh sửa nhiều.

Đến một lúc nào đó, tất cả các ngôi giới showbiznữ Việt Nam sẽ đều giống nhau hàng loạt. Họ cắt mắt và vẽ cho to ra, rõ ràng hai mí. Họ phun lông mày cho đậm và vếch cao. Họ sửa mũi thật thẳng. Họ bơm môi dày mọng. Họ trang điểm tông nâu y chang kiểu gái Tây da trắng đã từng thịnh hành.
Nam giới thì ngược lại. Cái mốt lan tràn từ nhiều chục năm nay chưa hết: họ thích giống trai Hàn. Phổ biến nhất là kiểu người có tập gym nhưng vẫn ôm ốm, xương xương, kem phấn skin care cho da thật mịn màng trắng bóc, tóc mượt dài dài và trời ơi mừng quá-hơn tuần nay ông trời cho Việt Nam được chút thời tiết 20 độ ở Sài Gòn và 10 độ Hà Nội, chính là dịp may để các anh quấn khăn, choàng áo măng tô bay bay trong gió chất như quả quất. Và giống hệt nhau-cũng như các quả quất trong một sàng quất.

Đây là Noo Phước Thịnh:

Và Soobin Hoàng Sơn, những ca sĩ nhạc trẻ đang nổi:

Bên cạnh dòng chủ lưu mốt Hàn, có một dòng khác nhỏ hơn nhưng cũng đình đám. Đó là trở thành trai Trung Hoa.

Mốt này tôi không rõ từ năm nào, nhưng hình như sau làn sóng truyện ngôn tình và phim đam mỹ Trung Quốc dâng cao ở Việt Nam thì nó kéo theo hàng loạt anh giai muốn thành “soái ca” trong truyện.

Dường như rõ nét nhất, nó bắt đầu từ ca sĩ underground Hoa Vinh, người nổi tiếng vì cover các ca khúc với phong cách ngầu, bụi, bất cần nhưng lại cực kỳ đam mê. Như một hợp lưu ngẫu nhiên (à mà cũng chẳng phải ngẫu nhiên vì có mốt Trung Hoa mà), Hoa Vinh nổi lên sau cover ca khúc Ngắm hoa lệ rơi của nhạc sĩ Duy Cường. Buồn cười là những gì dính vào ca khúc này, nếu không nói rõ, chắc không ai nghĩ nó diễn ra tại Việt Nam, bởi những người Việt Nam.
Đầu tiên, nhạc của nó nghe rất Hoa dù là tác phẩm của một nhạc sĩ Việt trăm phần trăm tên là Duy Cường. Nó được hát đầu tiên bởi một ca sĩ Việt Nam cũng trăm phần trăm tên thật là Lê Văn Thuận, nhưng nghệ danh cũng đặc Hoa là Châu Khải Phong. Sau đó, nó vụt sáng lòa trên mạng khi được Lê Tiến Anh-một ngôi sao cover, với nghệ danh bưng nguyên từ Thủy Hử là "Hoa Vinh" hát lại.
Năm ngoái, một số ca sĩ trẻ ra MV copy y chang phong cách cổ trang Trung Hoa, không biết có đúng thực tế không nhưng lại đúng với ngôn tình Trung Hoa hiện đại. Nghĩa là trai thì để tóc dài bay bay hoặc cạo trọc, hoặc đầu đinh cao vút, ít nhất một hình xăm, áo choàng thêu rực rỡ lồng lộng, da trắng như tuyết, lông mày lưỡi kiếm như vẽ (à không, vẽ thật), kẻ mắt đen sẫm hẹp dài sắc như dao mổ, đôi môi đỏ như anh đào, khí chất lạnh lùng như ngâm trong thùng nước đá tám ngày.

Mốt này trái ngược vớimốt trai Hàn da trắng, môi hồng, mặt thư sinh, lông mày nhạt, ánh mắt baby trong trẻo tỏa ra mùi chiếc chiếu mới và thường xuyên nhìn xuống đầy e ấp kể trên. Tuy nhiên, cả hai mốt đều được các fans Việt Nam- cả nam và nữ, say mê cuồng nhiệt.

Và nó là hình ảnh cụ thể của một nền giải trí lai tạp, đào tám ngày không ra bản sắc.

Hãy nói về top 100 ca khúc hot nhất của thể loại nhạc trẻ, được Zing MP3 tự động xếp hạng dựa trên lượt nghe và lấy số liệu gần nhất trong 3 ngày liên tục và cập nhật liên tục.

Quý vị hãy nghe thử 5 bài đầu tiên. Chúng đều giống hệt nhau ở hơi hướng nhạc ngôn tình Trung Quốc, một chút nỉ non, một chút ủy mị, một chút não nuột, một chút tha thiết kiểu teen. Và được các ca sĩ hát bằng cái giọng nghẹt mũi nhất có thể.

Tên thì phải-dĩ nhiên rồi, phải là những ký tự gì đó, phổ biến nhất là tiếng Anh, sau đó là Hàn, nhưng nhất quyết không phải Việt.

Phải là Jack, Soobin, Young Luuli,, Kimmese, DatKaa, K-ICM, H2K, Trunky, PhucXP, Freak D, Kim Jo Jo, ICD, Wowyn, Erik, Karik Isaac, Will, Jun, Link Lee, Mr Siro, Quiin, Chilly, Wean, Tinle, R.Tee, Masew, Xesi, Da LAB, Rhymastic, Tronie, JayKii, Sara, JSOL, CARA, Andiez, Rum, Orange, Lil'Knight, Suboy… Có ai nghĩ họ là người Việt, đang hoạt động hoàn toàn ở thị trường giải trí Việt Nam?
Đành rằng trong thời đại toàn cầu hóa, những người làm giải trí cũng nên có một cái tên dễ đọc với thị trường toàn cầu, nhưng hoàn toàn có thể đặt nó đằng sau tên Việt-nghệ danh Việt của mình. Ít nhất là để chứng tỏ nguồn gốc và bản sắc. Hơn hết, khi đã có thực tài để nổi tiếng, thì dù tên bạn có khó gọi, khó viết đến thế nào đi nữa, khán giả cũng vẫn sẽ lấy đó làm thú vị và xem đó là một điểm riêng độc đáo của người nghệ sĩ họ thích. Họ sẽ tìm mọi cách để gọi và viết đúng, hoặc tự đặt cho bạn một tên gọi nào đó phù hợp với cách gọi của họ.

(Chứ quý vị có nghĩ Angelina Jolie khi bán sản phẩm ở Trung Quốc sẽ để tên thành Ấn Trà Liên, hay không?)

Mốt Tây bây giờ khiến người ta nhớ lại cách đây mười lăm, hai mươi năm, thời của những ban nhạc và nghệ sĩ giải trí học theo phong cách Trung Hoa. Ca sĩ Vân Quang Long mới qua đời là thành viên của ban nhạc 1088 thành lập năm 2000 khá nổi hồi đó. Nhóm có 5 ca sĩ được đặt nghệ danh rặt Trung Hoa: Nhật Tinh Anh, Ưng Hoàng Phúc, Vân Quang Long, Điền Thái Toàn, Nhất Thiên Bảo. Và, nói thì hơi buồn cho những ca sĩ nọ, nhưng thời ấy, họ nổi bằng nghệ danh lạ tai này nhiều hơn là do thực tài (chỉ 2 năm sau khi thành lập, do công ty không ký lại hợp đồng nên ban nhạc đã phải tan rã).

Thời trước. Trước 1975, các nhạc sĩ và nghệ sĩ của cả hai miền đều thể hiện rõ tài hoa, thẩm mỹ và phong cách âm nhạc của mình. Những cái tên thuần Việt – dù họ học tây học âu đủ cả, như Phạm Duy, Văn Cao, Trịnh Công Sơn, Ngô Thụy Miên, Cung Tiến, Dương Thiệu Tước, Đặng Thế Phong, Đoàn Chuẩn-Từ Linh, Hoàng Giác, Hoàng Quý, La Hối, Lê Thương, Nguyễn Văn Thương, Phạm Đình Chương, Phan Huỳnh Điểu, Diệp Minh Tuyền, Thái Thanh, Khánh Ly, Lệ Thu…tuy thái độ chính trị khác nhau, dòng nhạc khác nhau, nhưng ai cũng sắc nét và lập được chỗ đứng riêng trong nền âm nhạc Việt, không ai có thể lẫn với ai. Một giai đoạn sau, có những cái tên oanh liệt một thời như Lã Văn Cường, Y Moan, Lê Vĩnh Tiến, Dương Thụ, Trần Tiến, Nhã Phương, Bảo Yến, Cẩm Vân… nghe đến nhiều năm sau vẫn còn rung động.
Còn bây giờ, ca khúc nở như rau muống, bốn mùa đều có. MV thì đầu tư tiền tỷ, cô gái chàng trai nào cũng xinh đẹp hơn hoa,nhưng đa số nhòa nhạt, nội dung rỗng tuếch, phong cách thì không bắt chước người này cũng bắt chước người khác. Trong nhạc trẻ, trừ một vài cái tên hiếm hoi nổi bật về sự độc đáo và thông minh như Trúc Nhân, Lê Đức Hùng (cũng có một nghệ danh tây là Mew Amazing), Lê Cát Trọng Lý, Phạm Toàn Thắng, Đen Vâu…. thì gần như trống trải, hoặc lúc nổi lúc chìm, chưa ấn định được phong cách.
Phim Việt Nam thì xin lỗi, lâu rồi, tôi không xem. Chỉ nhìn các diễn viên mặc com lê, váy dạ hội, diện giày cao gót trong phòng khách, ngủ vẫn không quên tám ngàn lớp son phấn trên mặt và lông mi giả cong vút đẫm mascara, thì đủ hiểu sự "chân thật" và "phản ảnh thực tế cuộc sống" của nó ở chỗ nào. Những tên phim "bom tấn" phòng vé hầu như là mua kịch bản thành công của phim nước ngoài về dựng lại. Vũ Ngọc Đãng từng là một cái tên độc đáo và tài năng, nhưng lâu quá rồi không thể hiện được mặt này nữa. Có lẽ chỉ còn đi xem phim của những nhà làm phim độc lập còn mới tinh với thị trường, hay một số ít phim tài liệu là còn chút ít hy vọng vào nền nghệ thuật này ở Việt Nam.

Dường như nền giải trí Việt Nam chưa mọc đủ chân để có thể đứng độc lập, có gương mặt riêng. Nó luôn luôn lúc lắc chao đảo giữa các con sóng mạnh mẽ của Mỹ, Nhật, Hàn, Trung xung quanh, chạy theo công nghệ biểu diễn của họ, âm nhạc của họ, điện ảnh của họ, thời trang của họ, ngoại hình của họ, thậm chí đến cái tên của họ.

Thế giới ngày càng phẳng, đúng vậy. Nhưng nó phẳng về biên giới vật lý và các thành quả khoa học, các giá trị phổ quát. Nó làm phẳng các con đường để nhân loại khám phá nhau dễ hơn. Trong thế giới đó, để không bị nhạt nhòa, người ta càng phải làm giàu và giữ chắc bản sắc riêng biệt, độc đáo của mình, mới có thể tạo được thu hút.

Xin có vài lời với giới giải trí Việt Nam: Khi vẫn đang sống còn bằng tình cảm của khán giả người Việt, nghe và nói tiếng Việt, xin đừng làm lố, đừng cố tô màu Tây lên màu áo lụa nâu của mình. Thời đại internet này, khán giả ngồi bất cứ đâu cũng có thể xem được các ca sĩ Tây thuần chủng hát, diễn và phô bày phong cách tây thực thụ (chứ không phải giả Tây, học vớt, sao chép). Khán giả Tây thì sẽ thích những người biểu diễn có phong cách độc đáo của riêng cá nhân người ấy, hoặc ít nhất, mang đến phong vị riêng biệt không lẫn lộn của nền văn hóa mà nghệ sĩ ấy ngụp lặn, của đất nước, dân tộc người nghệ sĩ sinh sống và thể hiện. Xin tìm ra và giữ được bản sắc của người Việt, ít nhất từ cái tên.

https://dantri.com.vn/giai-tri/bat-mi-nghe-danh-nua-tay-nua-ta-cua-sao-viet-20190723114438657.htm

https://zingnews.vn/nhung-ca-si-viet-thay-doi-nghe-danh-post1155566.html

https://cuoi.tuoitre.vn/giai-tri/bat-ngo-voi-loat-nghe-danh-va-ten-that-cua-sao-viet-khong-lien-quan-den-nhau-2020082260315917.html

https://www.yan.vn/giat-minh-ten-that-dang-sau-nghe-danh-keu-nhu-chuong-cua-sao-viet-122512.html

https://doanhnhansaigon.vn/doi-song-van-hoa/nhom-nhac-tre-viet-loay-hoay-tim-ban-sac-1085324.html

http://www.baodongnai.com.vn/dong-nai-cuoi-tuan/202007/nhung-guong-mat-tre-tai-nang-cua-nhac-viet-3012171/

* Bài viết không thể hiện quan điểm của Đài Á Châu Tự Do

Để bảo vệ sự cai trị chuyên chế của chế độ độc tài, nhà cầm quyền cộng sản Việt Nam thực hiện chính sách tiêu diệt các đảng phái và trấn áp giới bất đồng chính kiến kể từ năm cướp được chính quyền bằng việc tạo ra những vụ án hoặc cáo buộc nguỵ tạo, điển hình là vụ án phố Ôn Như Hầu (tháng 7 năm 1946 nhằm có cớ đàn áp Việt Nam Quốc dân Đảng).

Để trấn áp giới bất đồng chính kiến, lực lượng an ninh cộng sản sử dụng rất nhiều biện pháp hợp pháp và bất hợp pháp nhằm đẩy người bất đồng chính kiến vào tù hoặc vô hiệu hoá họ. Trong vài thập kỷ gần đây, chúng sử dụng biện pháp cưỡng ép thú tội đối với người bị bắt, quay phim rồi đưa lên truyền hình với mục tiêu chính là tạo dư luận xã hội, phục vụ mục đích tuyên truyền, phản bác chỉ trích vi phạm nhân quyền từ cộng đồng quốc tế, và bôi nhọ người hoạt động.

Theo phúc trình của tổ chức Safeguard Defenders công bố ngày 11/3/2020 mang tựa đề "Cưỡng bức trước camera: Thú tội trên truyền hình ở Việt Nam," thì lực lượng an ninh Việt Nam sử dụng chiêu trò này ít nhất từ năm 2007 với trường hợp của hai luật sư nhân quyền Nguyễn Văn Đài và Lê Thị Công Nhân, cho dù chúng không thu được kết quả như dự tính khi hai nhà hoạt động này không chịu "nhận tội" mà thay vào đó lại kể những hoạt động nhân quyền của mình, căn cứ vào những video clip được phát tán trên truyền hình và Internet.

Phúc trình của Safeguard Defenders có nêu 16 trường hợp bị ép buộc thú tội trên truyền hình từ năm 2007 tới nay và nạn nhân bao gồm hai trường hợp kể trên, luật sư Lê Công Định, nhà hoạt động Nguyễn Ngọc Như Quỳnh (Mẹ Nấm), nhà báo tự do Nguyễn Văn Hoá, công dân Hoa Kỳ William Nguyễn… và bốn nạn nhân mới nhất là 4 công dân ở xã Đồng Tâm trong số 22 người bị bắt vào sáng sớm ngày 09/1/2020 và bị cáo buộc giết người trong vụ công an Việt Nam tấn công vào làng Hoành và gây ra cái chết của cụ Lê Đình Kình và 3 sỹ quan công an (theo Bộ Công an cho dù thông tin về cái chết của 3 sỹ quan công an này không được minh bạch).

Việc công an ép buộc người bị bắt phải nhận tội là chuyện phổ biến ở Việt Nam cho dù nạn nhân không phạm tội vì công an Việt Nam sử dụng nhiều chiêu trò bất hợp pháp, trong đó có tra tấn dã man, và nạn nhân phải chọn giải pháp “nhận tội” để có cơ hội sống sót để ra toà và có cơ hội phản cung. Chính vì các “biện pháp nghiệp vụ” của công an mà tỷ lệ án oan cao ở Việt Nam, điển hình là các trường hợp của các ông Nguyễn Thanh Chấn và Hàn Đức Long (Bắc Giang), Huỳnh Văn Nén (Bình Thuận) hay Nguyễn Văn Dũng (Tây Ninh)…

Ép người bị bắt nhận tội, quay video rồi đưa lên truyền hình là vi phạm luật pháp của Việt Nam và vi phạm nhiều công ước quốc tế về nhân quyền mà Hà Nội đã ký kết. Bộ luật Tố tụng Hình sự và Bộ luật Hình sự đều coi việc phát sóng lời khai cưỡng bức của người bị giam là tội hình sự.

Ví dụ Điều 10 của Bộ luật Tố tụng Hình sự viết "Người nào trong hoạt động tố tụng mà sử dụng thủ đoạn trái pháp luật ép buộc người bị lấy lời khai, người bị hỏi cung Làm thế nào để người hoạt động đối phó với sự ép buộc phải thú tội trên truyền hình phải khai ra thông tin liên quan đến vụ án, vụ việc, thì bị phạt tù từ 6 tháng cho đến 36 tháng." Án phạt có thể lên tới 7 năm trong một số trường hợp bao gồm phạm tội hai lần trở lên, sử dụng tra tấn, nhục hình, hoặc sử dụng "thủ đoạn tinh vi xảo quyệt" để lấy lời khai; và phạt tù trên 20 năm nếu dẫn tới "làm oan người vô tội."

Thú tội trên truyền hình vi phạm những điều khoản bảo vệ trong Bộ luật Tố tụng Hình sự, cụ thể là vi phạm vào Điều 13 liên quan tới nguyên tắc suy đoán vô tội.

Hành động phát sóng lời khai trước khi người bị cáo buộc hình sự được đưa ra tòa xét xử là việc làm vi phạm quyền được xét xử công bằng được ghi nhận trong Tuyên ngôn Nhân quyền Phổ quát mà Điều 11 nêu rõ rằng "mọi người, nếu bị cáo buộc hình sự đều có quyền được coi là vô tội cho đến khi được chứng minh là phạm tội theo pháp luật, tại một phiên tòa xét xử công khai, nơi mà người đó được đảm bảo những điều kiện cần thiết để bào chữa cho mình." Quyền được xét xử công bằng là một phần của luật tập quán quốc tế và có tính ràng buộc pháp lý đối với Việt Nam.

Tôi không muốn đi sâu vào việc phân tích sự vi phạm luật pháp Việt Nam và luật quốc tế của lực lượng công an Việt Nam trong vấn đề cưỡng ép người hoạt động phải nhận tội rồi đưa lên truyền hình vì quý vị có thể đọc chi tiết trong phúc trình của Safeguard Defenders.

Điều tôi muốn chia sẻ với những "tù nhân dự khuyết"- những người hoạt động ở Việt Nam có nguy cơ bị bắt cao, là làm thế nào để đối phó với chiêu trò bẩn thỉu này của công an Việt Nam: Quý vị nên chuẩn bị trước cho việc mình có thể bị bắt, và có thể bị ép thú tội rồi đưa lên TV, vì một lý do gì đó, quý vị bị buộc phải làm điều đó.

Muốn vô hiệu hoá chiêu trò bẩn thỉu này của công an Việt Nam, quý vị nên làm một videoclip ngắn nói về thông tin các nhân và hoạt động nhân quyền và dân chủ của mình, trong đó khẳng định mình không vi phạm luật pháp, không lừa đảo tiền bạc, không thực hiện các hoạt động kinh tế bất hợp pháp... tuỳ vào trường hợp cụ thể của mình.

Quý vị có thể tự quay hoặc nhờ người khác quay video clip trong đó quý vị nói một cách rõ ràng những nội dung nêu trên, và khẳng định nếu sau này có videoclip nào đó nói quý vị vi phạm điều này điều nọ thì đó là sản phẩm nguỵ tạo được làm ra không phải từ ý chí hoặc tự nguyện của quý vị. Sau đó, quý vị đưa videoclip này cho một người tin tưởng lưu giữ.

Nếu sau này quý vị có bị bắt, rồi công an tung videoclip trong đó quý vị bị buộc phải nói theo những điều công an yêu cầu, thì người mà quý vị tin tưởng sẽ công bố video mà quý vị làm khi trước. Video này sẽ là bằng chứng cho người Việt Nam và thế giới thấy rằng quý vị đã bị công an Việt Nam buộc thú tội theo kịch bản của chúng.

Nếu quý vị chuẩn bị kỹ cho mình thì việc bắt giữ và chiêu trò bẩn thỉu của công an Việt Nam sẽ không còn tác dụng, và chúng sẽ cân nhắc liệu có thực hiện chiêu trò này nữa không.

Đây là một kinh nghiệm tôi được truyền lại từ nhà hoạt động Peter Dahlin, hiện là giám đốc của Safeguard Defenders. Năm 2017, khi tôi có nguy cơ bị bắt, anh đã hướng dẫn cho tôi làm video clip và chính anh là người lưu trữ tài liệu này của tôi. Thật may là tôi vẫn còn an toàn và chưa phải nhờ anh công bố video clip mà mình đã làm.

Peter Dahlin là một nhà hoạt động nhân quyền có kinh nghiệm sâu sắc ở Trung Cộng và Đông Nam Á. Năm 2016, khi đang là giám đốc tổ chức Chinese Urgent Action Working Group có trụ sở ở Bắc Kinh, Peter Dahlin đã bị an ninh Trung Cộng bắt với cáo buộc hoạt động gián điệp và từng bị ép buộc thú tội trên truyền hình CCTV trước khi được phóng thích. Sau khi được tự do, anh đã cùng nhóm của mình viết báo cáo về việc ép cung rồi quay video và phát lên truyền hình ở Trung Cộng (quý vị có thể đọc báo cáo này tại đây: https://safeguarddefenders.com/sites/default/files/wp-rsdl/uploads/2018/04/SCRIPTED-AND-STAGED-Behind-the-scenes-of-Chinas-forced-televised-confessions.pdf).

*Vũ Quốc Ngữ hiện là giám đốc tổ chức Người Bảo vệ Nhân quyền (Defend the Defenders- DTD). Ông cộng tác với Safeguard Defenders trong một số dự án, như dự án "Cưỡng bức trước camera: Thú tội trên truyền hình ở Việt Nam," và dự án Cẩm nang bảo mật kỹ thuật số- cung cấp kỹ năng bảo mật trong liên lạc giữa các nhà hoạt động trong môi trường thù địch như ở Việt Nam và Trung Cộng.

* Bài viết không thể hiện quan điểm của Đài Á Châu Tự Do

Báo Tuổi Trẻ ra ngày 7/4/2007 có bài [*] "TP.HCM: Quản lý đất ở Q.2 cần "bàn tay sắt", trong đó Lê Thanh Hải hùng hổ tuyên bố: " Phải xây dựng quận 2 thành khu đô thị văn minh, hiện đại, tầm cỡ của thế kỷ 21, hơn cả Phú Mỹ Hưng hiện nay" và "cần phải có "bàn tay sắt" trong quản lý sử dụng đất, quản lý xây dựng và quản lý qui hoạch ở địa phương này" (!)

Tập đoàn CT&D và Tập đoàn LTH&D

Phú Mỹ Hưng với diện tích khoảng 500ha, chỉ do một nhà đầu tư duy nhất - Tập đoàn CT&D của Đài Loan - chịu trách nhiệm. Các "nhân vật" Việt Nam tham gia trong liên doanh này chỉ có vai trò "làm cảnh" và "thụ hưởng" những thành quả mà tập đoàn CT&D tạo ra.

Thủ Thiêm với khoảng 750ha, lại do khá nhiều "chủ đầu tư" tham gia và chịu thao túng toàn bộ bởi "tập đoàn Lê Thanh Hải & đồng bọn" - "LTH&D".

Bất kỳ khu đô thị nào, đạt thành công hay chịu thất bại, đều do người đầu tư am tường "Kinh Tế Thị Trường" cùng các quy luật, các đòn bẫy, dự báo kinh tế (economic forecasting) v.v... đến cỡ nào. Đó là điểm khác biệt quan trọng thứ nhất, khi so sánh CT&D với LTH&D..

Trong khi CT&D đầu tư vốn & tri thức vào Phú Mỹ Hưng với mục đích tìm kiếm lợi nhuận (chân chính) thì LTH&D "đầu tư" "bạo quyền" & "ngu dốt" vào Thủ Thiêm với mục đích tìm kiếm... "tiền" (tham nhũng) nhưng nấp dưới ý nghĩa cao cả " xây dựng quận 2 thành khu đô thị văn minh, hiện đại, tầm cỡ của thế kỷ 21" !. Đây là điểm khác biệt quan trọng thứ nhì, khi so sánh CT&D và LTH&D.

Từ hai điểm quan trọng nói trên, chúng kéo theo các kết quả thành công mỹ mãn của Phú Mỹ Hưng và hậu quả thảm thương tàn khốc của Thủ Thiêm.

Trong khi CT&D "chớp thời cơ" giá đất rẻ bèo trên vùng đầm lầy không người ở và không trồng trọt gì cho "ra hồn" từ hồi 1993, thì LTH&D "vồ con mồi" ngay trên vùng đất Thủ Thiêm mà "con mồi" sinh sống hàng trăm năm qua, cùng biết bao lịch sử và văn hóa trên đó!

Trong khi CT&D hầu như không thay đổi quy hoạch và làm hạ tầng đồng bộ, cho đến xây dựng, kinh doanh, bảo hành, bảo trì, quản lý một cách chuyên nghiệp thì LTH&D phá nát quy hoạch, băm xẻ mảnh đất 750ha cùng những thủ đoan man trá, lọc lừa, tàn ác, phi nhân một cách cũng "chuyên nghiệp" không kém!

Trong khi nội khu của 500 ha Phú Mỹ Hưng hầu như không bao giờ ngập lụt thì nội khu của 750 ha Thủ Thiêm hầu như không bao giờ không ngập lụt mỗi khi mưa!

Trong khi nội khu Phú Mỹ Hưng có nhiều Hội thánh Tin Lành của người Hàn Quốc hoạt động tự do thì nội khu Thủ Thiêm có chùa Liên Trì bị đập tan nát và nhà thờ Thủ Thiêm bị đe dọa san phẳng!

Trong khi nội khu Phú Mỹ Hưng hầu như không thiếu và khá tập trung dịch vụ dành cho cư dân thì nội khu Thủ Thiêm gần như khá thiếu và rất rải rác các dịch vụ gì dành cho cư dân!

Trong khi nội khu Phú Mỹ Hưng hầu như người ta thấy cư dân là người nước ngoài chiếm đa số với khuôn mặt nhẹ nhõm, ánh nhìn vui tươi cùng tiếng cười nói ríu rít của con trẻ, thì nội khu Thủ Thiêm hầu như người ta chỉ thấy cư dân là người Việt Nam chiếm đa số, với khuôn mặt đau đớn, ánh nhìn căm phẫn, nụ cười đờ dẫn, những dòng lệ tuôn trào uất ức và vắng lặng hẳn tiếng nói cười vô tư lự của trẻ con!

Trong khi CT&D hình thành và phát triển, tính cho đến nay được 26 năm thì LTH&D thành hình và suy thoái, tính cho đến nay cũng tròn... 23 năm, kể từ quyết định số 367/TTg của Võ Văn Kiệt ký ngày 4/6/1996 phê duyệt quy hoạch xây dựng Khu đô thị mới Thủ Thiêm!

"Bàn tay sắt"!

So sánh như trên để LTH&D không còn gì có thể chối cãi về thảm trạng điêu linh mà chúng gây ra cho dân lành không ngơi nghỉ, suốt 20 năm từ cái thứ gọi là "bàn tay sắt"!

Người ta chưa bao giờ thấy bất kỳ một "đại gia đỏ" nào sống trong căn hộ (dù hiện đại nhất) ngay cả những "chuyên gia căn hộ" như: Đoàn Nguyên Đức, Dương Quốc Minh, Diệp Bạch Dương. Cường Đô La hay anh em nhà Phạm Nhật Vũ, Phạm Nhật Vượng v.v...

Và "bàn tay sắt" Lê Thanh hải và tập đoàn LTH&D của hắn cùng gia quyến chúng, cũng chưa bao giờ có ý định rời bỏ những căn biệt thự mặt tiền, rộng mênh mông để "dấn thân" vào "căn hộ không người ở" nhằm "đi sâu vào trong quần chúng" như chúng và cha ông của chúng thề thốt rằng: "Đảng ta là một đảng cách mạng, ngoài lợi ích của công nhân và nông dân, Đảng ta không có lợi ích nào khác" (!) - Hồ Chí Minh.

Kết

Hàng chục ngàn căn hộ không người ở cùng nước mắt, máu và nỗi uất hận của người dân Thủ Thiêm do "bàn tay sắt" của tập đoàn LTH&D trực tiếp gây ra, xuất phát từ tư duy "cướp của giết người" nhưng được gọi là "luật đai đai", "hiến pháp".

Cho đến khi cương lĩnh của người CSVN thôi "trát phấn tô son" lên chính bộ mặt của họ về mấy cái loại:

1/ Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh;

2/ Do nhân dân làm chủ;

3/ Có nền kinh tế phát triển cao dựa trên lực lượng sản xuất hiện đại và quan hệ sản xuất tiến bộ phù hợp;

4/ Có nền văn hoá tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc;

5/ Con người có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc, có điều kiện phát triển toàn diện;

... lúc đó, người dân Thủ Thiêm nói riêng và người Việt Nam nói chung mới mong...

Còn bây giờ, người Thủ Thiêm nói riêng và người Việt Nam nói chung hãy tạm lau khô dòng lệ và hướng về "bàn tay sắt" của tập đoàn LTH&D, coi thử chúng có phải trả giá cho tội ác do chúng gây ra hay không (?!)

_________________

Nguyễn Ngọc Già

[*] https://tuoitre.vn/tphcm-quan-ly-dat-o-q2-can-ban-tay-sat-195267.htm

Tra trên google, dễ dàng nhận thấy, sau này xuất hiện những "hội" ghét người Bắc [1] khá nhiều. Có cả "cẩm nang" thật tâm của người Nam dành cho người Bắc [2], khi họ chuyển vào Nam sinh sống.

Điều đáng suy ngẫm, những biểu hiện nói trên không hề có trước 1975, kể cả những năm "sau giải phóng" cũng không nốt.

Không tìm thấy tình trạng ngược lại, như các "hội" ghét dân miền Nam hay dân Sài Gòn (?!), nhưng lại tìm thấy các "hội" ngay cả người Bắc như: Thanh Hóa, Nghệ An v.v... ghét cả "dân miền Bắc" (?!).

Có lẽ "sự kỳ thị người Bắc" xuất hiện theo "dòng chảy" của thời mở cửa vào những năm 2000 đến nay và nó ngày một "đậm đặc" hơn?!. Sự "kỳ thị người Bắc" vẫn ngấm ngầm và âm ỉ chừng như không dứt.

Ngay trong giới "đấu tranh tự do - dân chủ" không phải không bắt gặp tình trạng này, dù tế nhị hơn, giới này thường không bộc bạch công khai.

Các "trang báo quốc doanh" từng đề cập đến tình trạng "kỳ thị người Bắc" nhưng chỉ dừng lại ở một nửa của cặp phạm trù Triết Học "Hiện Tượng - Bản Chất". Tức là các trang báo chỉ nói lên "Hiện Tượng" và thông thường kêu gọi không nên kỳ thị mà hãy đoàn kết, tương thân tương ái thông qua... "tuyên truyền" và "giáo dục" (kiểu XHCN)!

Song song đó, các nhà chuyên môn: Tâm Lý Học, Xã Hội Học, Việt Nam Học có vẻ cũng không mặn mà về "đề tài nguy hiểm" này, hoặc giả, vì nó quá đụng chạm ngay trong giới chuyên môn cũng nên (?!).

Tâm lý - Xã hội

"Giải phóng miền Nam chúng ta cùng quyết tiến bước

Diệt đế quốc Mỹ phá tan bè lũ bán nước"

(Giải Phóng Miền Nam - Lưu Hữu Phước)

"Nơi thành đô trong ánh điện quanq tiếng nấc nghẹn câu cười

Khu nhà tranh năm cánh ngoại ô rên xiết đêm ngày.

Quê nhà ta đau đớn lầm than sao bóp nghẹt tim người!

Sài Gòn ơi! Ta đã về đây! Ta đã về đây!"

(Tiến Về Sài Gòn - Lưu Hữu Phước)

Những "lời ca tiếng hát" như vậy, chúng vang vọng không chỉ trong quãng thời gian "trước và sau giải phóng" mà nó được mải miết "tụng ca dài dài" cho đến sau này, mỗi độ "Ba Mươi Tháng Tư lại về" (!)

"Chiến Tranh Tâm Lý" được sử dụng đến mức "tuyệt đỉnh kung-fu" của người CSVN, là điều phải thật tâm công nhận sự thành công của họ trong giai đoạn chiến tranh. Sự sụp đổ của VNCH, trong đó có sự thất bại của đội ngũ "Tâm Lý Chiến" là điều cũng nên công nhận nốt.

Những mảnh đời "lầm than", những tiếng "nấc nghẹn", những lời "rên xiết" đến "quặn thắt" như thế, thử hỏi, nó tác động kinh khủng đến cỡ nào vào tâm trí "người anh ruột miền Bắc" dành cho "người em ruột miền Nam" (?) trong lúc người Bắc đang sống trong cảnh "Đêm Giữa Ban Ngày" mà họ không hề hay biết.

Sự dối trá của người CSVN đạt mức "thượng thừa", không những tạo ra hiệu quả cho loại "chiến thắng" dựa trên "sự phi nghĩa, bất chính danh và vô nhân đạo" mà còn tạo "hiệu ứng đa chiều", trong đó có "hiệu ứng ban ơn", "hiệu ứng kẻ cả", "hiệu ứng trịch thượng" v.v... đặc biệt "hiệu ứng dạy dỗ" của "người anh ruột miền Bắc" dành cho "người em ruột miền Nam" (!).

Sự "nhồi sọ" trong hàng chục năm như vậy, nên không thể nào "gột rửa" trong thời gian ngắn. Từ "tâm lý này", việc phân chia "công dân hạng nhất, hạng nhì" lên ngôi, không có gì khó hiểu.

Không dừng lại ở quảng đại quần chúng, trong nội bộ người CSVN với nhau, người ta thấy rất rõ các loại "hiệu ứng" nói trên thông qua phát ngôn của Nguyễn Phú Trọng hay Nguyễn Thiện Nhân, đặc biệt "mỗi độ" tranh quyền đoạt bính qua các kỳ đại hội đảng, nó càng hiện rõ mồn một.

Tâm lý - Xã hội dày đặc chia rẽ tình đồng bào từ trên xuống dưới, ngay cả thành phần công - nông, tiểu thương đều do CSVN gây ra là điều không cần bàn cãi.

Tính "trách nhiệm" của một con người (tức là "dám làm dám chịu trách nhiệm") đã bị ngay những "bàn tay CS" bóp nát từ quá lâu và từ ngay những thành phần cấp cao nhất như: Hồ Chí Minh phủi hết trách nhiệm trong Cải Cách Ruộng Đất cho đến Lê Duẩn với hậu quả thảm thương "sau ngày giải phóng", chẳng lẽ nó không hề "lan rộng và ăn sâu" vào trí não của từng người Bắc nói riêng và người Việt Nam nói chung (?) Và chẳng lẽ, nó không có tác động mảy may nào vào những hãng xưởng tại các khu công nghiệp miền Nam mà ở đó, người ta thẳng thừng từ chối [3] tuyển dụng dân Thanh - Nghệ - Tĩnh (?!)

Cần nhắc lại, tính "vô trách nhiệm" sản sinh ra tính "vô kỷ luật" - đó là tai ương cho đến hiện nay không hề có dấu hiệu chấm dứt. Đó cũng là "nỗi sợ hãi lớn nhất" cùng với "nền pháp luật XHCN" làm các nhà đầu tư phương Tây, Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore v.v... ngán ngại, khi đến làm ăn tại Việt Nam.

Và "vô trách nhiệm" cùng với "vô kỷ luật" sản sinh ra tất cả thói hư tật xấu: bướng bỉnh, lỳ lợm, cố chấp, dối trá, thủ đoạn đê hèn, đổ thừa, đua đòi, giành giựt v.v... kể cả tính tàn nhẫn & phi nhân đối với ngay "đồng bào" của mình, cùng với "văn hóa xin lỗi" và "văn hóa cám ơn" ngày càng tiêu tan trên xứ sở "thiên đường mù lòa" mang tên nước CHXHCNVN!

Kinh tế - Chính trị

"Người Bắc có đáng ghét không?" có thể gây tranh cãi, nhưng "Người Việt Xấu Xí" trong mắt thế giới thì không còn gì cần bàn cãi thêm nữa! Khốn nỗi! Cái thứ "Người Việt Xấu Xí" không hề có trước 1975 - sự thật cũng không thể chối bỏ!

Tại sao như vậy?

Thưa rằng, tất cả do nền tảng "Kinh tế - Chính trị" do người CSVN tạo ra.

Không cần đề cập quá nhiều vào thời "mông muội" của Lê Duẩn với phát ngôn: "Tôi hỏi thì nói không có tiền. Kìa, không có thì in ra! In ra! Không sợ lạm phát! Tư bản đế quốc in tiền mới lạm phát chứ ta, chuyên chính vô sản thì sao lại lạm phát mà sợ?" - trích Đèn Cù của Trần Đĩnh.

Hãy nói về "CS hiện đại", trong khi không chịu công nhận "kinh tế phi thị trường", người CSVN lại biến tướng "nền kinh tế của họ" thành "KTTT định hướng XHCN" để lươn lẹo với thế giới nhằm đạt được những lợi ích nhất thời, trong bối cảnh toàn cầu hóa.

Hiện nay người CSVN đang trả giá, qua việc Hoa Kỳ đánh thuế hơn 450% thép Việt Nam. Hậu quả này cũng bởi tính dối trá" và "lươn lẹo" gây ra. Chắc chắn, "sự trả giá" không dừng lại như vậy.

Kinh tế quyết định Chính trị và Chính trị tác động trở lại Kinh tế - Đó là "hằng số" Triết Học không bàn cãi.

Bên cạnh đó, bộ máy nhân sự của BCHTƯĐCSVN cũng như Bộ Chính trị và cả nội các Chính phủ - ngay đó cho thấy "người Bắc" chiếm số đông. Vì vậy, "bộ mặt người Bắc đáng ghét" chỉ là "Hình Thức" mà "Nội Dung" phải gọi chính xác là "bộ mặt người CSVN". Điều này hoàn toàn đúng theo cặp phạm trù Triết Học "Hình Thức - Nội Dung" mà ngay cả người CSVN lẽ ra phải "nằm lòng" hơn ai hết!

Thử hỏi, còn mấy người Việt Nam không nhận ra sự ganh ghét giữa "người Cộng Sản Bắc Kỳ" với "người Cộng Sản Nam Kỳ" trên "địa hạt" này?

Chẳng lẽ 300 bộ áo dài của bà Nguyễn Thị Kim Ngân không phản ánh "hai dân tộc CS" đang đấu đá lẫn nhau trước thềm đại hội đảng sắp tới? Và còn vô vàn biểu hiện khác.

Kết

Phải nói cho chính xác, "người Bắc" không đáng ghét, chỉ có người CSVN" - dù là "Cộng Sản Bắc Kỳ" hay "Cộng Sản Nam Kỳ" - rất đáng căm ghét và rất đáng khinh bỉ trong mắt người Việt Nam trong và ngoài nước cũng như cả thế giới văn minh.

Người CSVN - dù là "Cộng Sản Bắc Kỳ" hay Cộng Sản Nam Kỳ" -phải giật mình cay đắng trước tình trạng kỳ thị "Bắc - Nam" vô cùng trầm trọng và âm ỉ suốt hàng chục năm qua, bằng lương tri và lương tâm còn sót lại.

Người CSVN - dù là "Cộng Sản Bắc Kỳ" hay Cộng Sản Nam Kỳ" - phải chịu trách nhiệm toàn bộ và liên tục trước dân tộc Việt Nam, ít nhất suốt 44 năm qua kể từ ngày, họ gọi là "giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước" (!)

_________________

Nguyễn Ngọc Già

[1] https://vietnamnet.vn/vn/kinh-doanh/nhuc-nhoi-chuyen-ki-thi-vung-mien-181259.html

[2] https://nguoinamky.com/doi-song/cam-nang-ung-xu-cho-nguoi-bac-khi-chuyen-vao-song-o-mien-nam.html

[3] https://laodong.vn/archived/tiep-vu-tay-chay-lao-dong-thanh-hoa-nghe-an-ha-tinh-699051.ldo

Tất cả 18 người trên chiếc thuyền vượt biên được tạm thời đưa đến một nhà nghỉ ở Jarkata từ hôm nay cho đến ngày thứ Hai 13/2/2017.

Cô Ngọc Nhi, từ Úc, cho Đài Á Châu Tự Do biết qua điện thoại rằng toàn bộ chi phí ăn, ở của nhóm người này sẽ được quỹ Gofundhome của bà Shira Sebban giúp chi trả.

Quỹ Gofundhome do bà Shira Sebban lập trên mạng hồi năm 2016 sau khi biết trường hợp của gia đình chị Trần Thị Thanh Loan. Bà Shira Sebban quyên góp được 10 ngàn đôla Úc và nhận cấp dưỡng cho 4 đứa con của vợ chồng chị Loan cho đến khi vợ chồng chị mãn án tù.

Ông Timbun, văn phòng trưởng văn phòng di trú Jakarta cho đài RFA biết hiện tại ông không thể đưa ra câu trả lời nào về trường hợp của nhóm người vượt biên này. Ông nói rằng họ cần phải có những người đại diện pháp lý ở Indonesia để giúp họ làm giấy tờ. Nhưng hôm nay là ngày cuối tuần nên tất cả các văn phòng đều đóng cửa.

Hiện vẫn chưa có bất cứ thông tin nào về việc chính phủ Indonesia sẽ cho những người Việt Nam này tạm cư, cho tiếp tục lên đường sang Úc hay gửi trả họ lại về Việt Nam?

Đài Á Châu Tự Do sẽ tiếp tục theo dõi sự việc và gửi đến quý thính giả những thông tin mới nhất.

• Ký giả Úc gây quỹ giúp bốn em nhỏ Việt Nam

• Nhóm người vượt biên lo sợ bị trả về Việt Nam
• Người Việt vượt biên bị giữ ở Indonesia: Họ đã cập sai bến
• Gia đình người Việt vượt biên sang Úc bị tạm giữ ở Indonesia

• Mạng xã hội và niềm tin từ thiện

03012016-pouchen-ta https://vie.rfaweb.org/vietnamese/in_depth/pouchen-after-3-days-demonstrate-ta-03012016085453.html/03012016-pouchen-ta

Sáng sớm hôm nay cuộc thao diễn hàng năm giữa quân đội Nam Hàn và Hoa Kỳ đã bắt đầu, với sự tham dự của 17,000 binh sĩ Mỹ và 300,000 binh sĩ Nam Hàn.

Cuộc tập trận sẽ kéo dài cho đến ngày 30 tháng Tư mới kết thúc.

Đây là cuộc tập trận lớn nhất từ trước đến giờ, với mục đích nhằm đo lường khả năng hợp tác giữa quân đội 2 nước trong trường hợp Nam Hàn bị tấn công.

Tuy nhiên dựa theo những nguồn tin quân sự, hãng thông tấn Yonhap của Nam Hàn cho hay cuộc thao diễn năm nay còn bao gồm cả chương trình huấn luyện để tấn công các cứ điểm quân sự của Bắc Hàn, kể cả những cơ sở hạt nhân và hỏa tiễn, đồng thời còn có chương trình huấn luyện để tấn công các quan chức đang lãnh đạo Bình Nhưỡng.

Trước khi cuộc thao diễn hàng năm của Hoa Kỳ và Nam Hàn bắt đầu, chính phủ Bình Nhưỡng đưa ra bản tuyên bố đe dọa sẽ mở những cuộc tấn công quy mô, toàn diện, nhắm vào nước Mỹ và Nam Hàn để đáp trả ý muốn gây chiến tranh nguyên tử của Hoa Kỳ và những chính quyền theo đuôi Mỹ.

Tuyên bố của Bắc Hàn còn viết rằng vì công lý, họ sẵn sàng thực hiện một cuộc tấn công hạt nhân nhắm vào nước Mỹ và Nam Hàn.

Tức khắc, Bộ Quốc Phòng Nam Hàn lên tiếng cảnh báo, nói rằng Bình Nhưỡng không nên có bất kỳ hành động nào dẫn đến việc tự hủy hoại mình, trong khi các nhà phân tích quốc tế cho rằng lời tuyên bố mang tính đe dọa mà Bắc Hàn đưa ra là điều phải quan tâm, nhưng không đến mức phải lo âu thái quá.

Năm ngoái khi cuộc thao diễn giữa quân đội Nam Hàn và Hoa Kỳ diễn ra, chính phủ Bình Nhưỡng đã đe dọa sẽ biến Washington thành một biển lửa.

Tiểu sử

Nhà văn Phùng Nguyễn, tên thật Nguyễn Đức Phùng, sinh năm 1950 tại Quảng Nam, là anh cả trong một gia đình đông anh em. Học xong tiểu học trong một làng quê, năm 1961 cậu học sinh Nguyễn Đức Phùng thi đậu vào lớp Đệ Thất trường trung học Trần Qu. Cáp, Hội An. Ba năm sau đó Phùng theo gia đình vào Sài Gòn 1964.

Có một giai đoạn rất quan trọng mà Phùng Nguyễn đã không ghi trong phần tiểu sử của mình, đó là Phùng đi lính năm 1968, lúc ấy mới 18 tuổi và là một thương phế binh giải ngũ trước 1975. Theo người viết, những năm tháng mặc áo lính tuy ngắn nhưng đã có ảnh hưởng sâu đậm tới bước hình thành phong cách của cả văn nghiệp Phùng Nguyễn về sau này.

*Phần tiểu sử chính thức mà Phùng Nguyễn tự soạn cho mình chỉ ghi khoảng thời gian từ 1984 khi anh đặt chân tới Hoa Kỳ:

· Sinh quán Quảng Nam, Việt Nam.

· Định cư ở Hoa Kỳ từ tháng 5 năm 1984.

· Tốt nghiệp Cử nhân summa cum laude ngành quản trị kinh doanh và tin học năm 1990 và Thạc sĩ Quản Trị Kinh Doanh (MBA) năm 1992 tại California State University (Bakersfield, California).

· Làm việc trong ngành tin học từ năm 1990. Chức vụ sau cùng: Director of Information System (Jaco Oil Company, California).

· Có nhiều sáng tác văn học và tiểu luận xuất hiện trong các tạp chí Văn (USA), Văn Học (USA), Hợp Lưu (USA), Việt (AUS), Thế Kỷ 21 (USA) và các báo mạng như talawas.org, tienve.org, damau.org …

· Đề xuất, thiết kế, xây dựng, và bảo trì ấn bản mạng cho các tạp chí Văn Học, Văn, Hợp Lưu, và Việt từ năm 1997 cho đến 2002.

· Từng đảm nhiệm chức vụ Chủ bút của tạp chí văn học Hợp Lưu (California, USA) từ tháng 6 năm 2002 cho đến tháng 4 năm 2003.

· Đồng sáng lập tạp chí văn chương mạng Da Màu (tháng 7 năm 2006) cùng với nhà văn Đặng Thơ Thơ & nhà thơ Đỗ Lê Anh Đào.

· Biên tập viên và đồng thời phụ trách phần kỹ thuật cho tạp chí Da Màu từ 2006 cho đến nay.

· Sáng lập và xây dựng Thư viện Kệ Sách eBook (kesach.org). Đưa kesach.org vào sinh hoạt từ tháng 5, 2008. Cho đến nay đã xuất bản và ấn hành miễn phí hơn 150 tác phẩm văn chương tiếng Việt trong dạng ebooks trên các hệ thống ấn hành ebook Scribd.com và Smashwords.com· Phụ trách Blog Phùng Nguyễn: Rừng và Cây trên VOA (Đài Tiếng Nói Hoa Kỳ).

Sách đã xuất bản:

· Tháp K. Ức, tập truyện ngắn. Nxb Văn 1988 (California, USA)

· Đêm Oakland và Những Truyện Khác, tập truyện ngắn. Nxb Văn 2001 (California, USA)

Sách dự định xuất bản trong năm 2015:

· Tuyển tập truyện ngắn

· Tiểu luận Phùng Nguyễn

[hết trích dẫn]

Phân tích các sự kiện văn hóa đáng chú. của Việt Nam và thế giới, cũng là nơi góp mặt của một số các ngòi bút thân hữu trong và ngoài nước.

Bài đầu tiên trên blog là của Phùng Nguyễn: Văn đoàn độc lập Việt Nam: Sự kiện hay Cước chú? posted ngày 16-07-2015, và bài viết cuối cùng Mệnh Trời cũng của Phùng Nguyễn như một di cảo posted ngày 20-11-2015, nhưng anh đã mất 3 ngày trước đó. VOA đã viết một chapeau dẫn nhập thật cảm động cho Mệnh Trời:

"Chủ nhật 22 tháng 11 là ngày phát tang nhà văn Phùng Nguyễn. Nhân dịp này VOA Tiếng Việt xin trân trọng giới thiệu với qu. độc giả một di cảo của nhà văn vừa tạ thế như một lời vĩnh biệt của ông với bạn đọc, bằng hữu cùng những người ngưỡng mộ ông. Đây là blog cuối cùng của ông, nhưng chúng tôi tin rằng những l. tưởng và giá trị nhân bản mà ông và các thi văn hữu của ông bảo vệ và cổ xúy qua cột blog do ông chủ xướng sẽ không bao giờ bị mai một, cho dù Mệnh Trời có như thế nào đi nữa."

Trước sự ra đi đột ngột của nhà văn Phùng Nguyễn, VOA cũng đã có lời 4 phân ưu:

"Nhà văn Phùng Nguyễn, người phụ trách cột blog "Rừng & Cây" trên VOA Tiếng Việt, vừa đột ngột qua đời ngày 17 tháng 11, 2015 tại bang Maryland, Hoa Kỳ. Tuy thời gian hợp tác với VOA Tiếng Việt chưa lâu, những bài viết nghiêm túc, độc đáo và đặc sắc của nhà văn Phùng Nguyễn cũng như của những thi văn hữu được ông mời cộng tác về đề tài văn họcnghệ thuật cùng những vấn đề liên quan đã thu hút sự chú . và được đánh giá cao bởi đông đảo bạn đọc tại Viêt Nam cũng như ở nước ngoài. Sự ra đi quá sớm của Ông là một thiệt thòi khó bù đắp không những cho giới văn học mà còn cho những người đọc yêu mến Ông qua cột blog "Rừng & Cây". Ban Việt ngữ xin thành thực chia buồn cùng tang quyến Nhà văn Phùng Nguyễn trước sự mất mát to lớn này. Sự đóng góp qu. báu của Ông sẽ được VOA Tiếng Việt luôn trân trọng."

Tính ra Blog Rừng & Cây chỉ hoạt động vỏn vẹn được đúng 4 tháng với tổng số 35 bài viết, riêng Phùng Nguyễn viết 16 bài nhưng trước đó anh cũng đã viết nhiều bài tiểu luận rất sắc sảo đăng trên các tạp chí Văn, Văn Học, Hợp Lưu, Việt, Thế Kỷ 21 và các báo mạng như talawas.org, tienve.org, damau.org…

Chân dung người lính Phùng Nguyễn

Trong bài Vĩnh biệt Phùng Nguyễn, nhà văn Trần Hoài Thư đã phác họa chân dung Phùng Nguyễn: "Từ Ô Thước rồi đến Talawas rồi Da Màu, những diễn đàn văn học luôn luôn thấy bóng Phùng Nguyễn. Ngày xưa Phùng Nguyễn mang súng thì bây giờ Phùng Nguyễn mang laptop đến mọi nơi mọi chốn. Tôi theo dõi người lữ hành ấy và cảm phục vô ngần". Trần Hoài Thư viết tiếp: "Tôi và Phùng Nguyễn dù chỉ gặp nhau một đôi lần nhưng xem như thân thiết trên cuộc hành trình cùng văn chương chữ nghĩa, và cả cuộc sống. Thứ nhất là chúng tôi cùng là dân IT (information Technology). Thứ hai, chúng tôi cùng có mặt trong bộ đồng phục trước 1975. Thứ ba chúng tôi cùng viết chung con đường yêu mến văn chương chữ nghĩa."

Tối Thứ Bảy, ngày 21 tháng 11, 2015 cũng là ngày phát tang Phùng Nguyễn bên Maryland, tôi eMail cho Trần Hoài Thư:

"Phùng Nguyễn rất ít khi nói về thời gian quân ngũ của mình, nhưng theo tôi biết, Phùng Nguyễn nhập ngũ sau Tết Mậu Thân 68, và sau đó là một thương phế binh phải nằm nhiều tháng trong Tổng Y viện Cộng Hoà cho tới khi giải ngũ, anh Trần Hoài Thư có biết thêm chi tiết gì về giai đoạn người lính sau đó là thương phế binh Phùng Nguyễn không? Tôi đang viết một bài về Phùng Nguyễn."

Trần Hoài Thư trả lời tôi ngay trong đêm:

"Anh Ngô Thế Vinh thân, tôi không biết. Chỉ đọc tiểu sử. Anh gắng truy tầm thử xem. Phùng Nguyễn nhập ngũ năm 18 tuổi, lúc là học sinh Trung học..."

Gặp Phùng Nguyễn mới đây thôi, anh có dáng khoẻ mạnh của một tráng niên, trẻ hơn tuổi, da sậm nắng, khuôn mặt vuông, trán cao, nói cười chừng mực. Có lần sánh vai cùng đi bộ nhanh với Phùng trên bãi biển Huntington Beach, do có phone của Đinh Cường tôi bị bỏ rơi về phía sau. Phùng Nguyễn có . vừa đi vừa chờ; và tôi chợt nhận ra dáng đi của Phùng hơi lệch về bên phải. Suy đoán, có lẽ Phùng bị polio / sốt bại liệt nhẹ từ hồi nhỏ, một dịch bệnh rất thông thường ở Việt Nam. Chỉ nghĩ vậy thôi nhưng tôi không hỏi thêm. Ở một khi khác cũng đi bộ nhưng lần này trên bãi biển Laguna Beach, trời nắng ấm Phùng mặc quần short, thấy chân phải anh không bị teo nhưng lại có các vết sẹo mổ. Tôi hỏi Phùng, anh chỉ kể rất vắn tắt về một cuộc hành quân vùng sình lầy, tiểu đội anh đạp phải mìn, vài đồng đội chết, riêng Phùng bị thương, gẫy nát hai xương chân bên phải, vết thương khá nặng phải đưa về Tổng Y viện Cộng Hoà để được phẫu thuật chấn thương chỉnh hình [reconstructive surgery] và bó bột, nhưng không may sau đó vết thương nhiễm trùng và kháng thuốc trụ sinh. Phùng phải chịu mổ lại nhiều lần với tháp xương ghép da. Phải nằm lâu nhiều tháng trong bệnh viện, đau đớn vật vã quá mức chịu đựng, đã có lần Phùng xin được cắt chân nhưng bác sĩ không cho. Phùng còn nhớ tên người bác sĩ điều trị "lạnh lùng hầu như vô cảm" ấy trước những cơn đau của anh, bác sĩ ấy tên Thái nhưng cũng chính ông đã cứu giữ được chân của Phùng để không bị tàn phế, và rồi những năm về sau này Phùng cho biết không bao giờ được gặp lại người bác sĩ ân nhân ấy.

Bấm vào link để đọc tiếp: PHÙNG NGUYỄN - CHƯA HỀ GIÃ BIỆT

Hội đồng xét xử truy tố không đúng tội

Kết quả bản án được tuyên cho hai bị can Đinh Văn Huỳnh, 28 tuổi, và Nguyễn Tuấn Dũng, 36 tuổi lần lượt là 3 năm 6 tháng tù giam và 1 năm 6 tháng tù giam về tội “Cố ý gây thương tích”, y án sơ thẩm. LS Hà Huy Sơn, LS đại diện pháp lý cho ba bị hại nhận xét về bản án:

“Người bị hại và tôi đều cho rằng viện kiệm sát truy tố không đúng tội. Đó phải là tội giết người mới đúng. Truy tố không đúng tội nên mức án tuyên rất thấp”.

Bản án được cho là ở mức thấp so với khung hình phạt của điều 104 BLHS Việt Nam, tức quy định về tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác, từ mức cải tạo không giam giữ đến ba năm hoặc bị phạt tù từ 6 tháng đến 20 năm hoặc tù chung thân.

Kết quả của bản án phiên sơ thẩm hồi tháng 11 đã bị các bị hại và luật sư phản đối và chính thức kháng cáo chưa đầy một tuần sau đó.

Ba người bị thương trong vụ “Cố ý gây thương tích” ở Văn Giang là ông Đàm Văn Đồng, 52 tuổi, ông Đàm Văn Nghiệp, 54 tuổi và ông Lê Thạch Bàn, 73 tuổi, ngụ tại huyện Văn Giang, tỉnh Hưng Yên.

Người bị hại và tôi đều cho rằng viện kiệm sát truy tố không đúng tội. Đó phải là tội giết người mới đúng. Truy tố không đúng tội nên mức án tuyên rất thấp

LS Hà Huy Sơn/p>

Sự việc xảy ra vào ngày 12 tháng 7 năm 2012 khi ba nạn nhân cùng ba nông dân khác đi thăm một cánh đồng ở xã Xuân Quan thì bị một nhóm côn đồ vây đánh làm họ bị thương nặng ở đầu,

(Photo Tam Lua/phapluattp.vn)

cổ, tay và phải đưa vào bệnh viện cấp cứu. Sự việc gây bức xúc cho nông dân Văn Giang vì đây không phải lần đầu tiên xảy ra xô xát xung quanh vụ cưỡng chế, tranh chấp đất đai cho dự án Ecopark. Khi vụ cưỡng chế diễn ra vào tháng 4 năm ngoái, cũng xảy ra xô xát giữa lực lượng cưỡng chế với nông dân và phóng viên có mặt.

Ông Lê Thạch Bàn là người bị thương nặng nhất trong ba người. Kết quả giám định thương tật đối với ông là 13,6%. Còn ông Đàm Văn Đồng là 4%, và ông Đàm Văn Nghiệp là 6%, theo mức giám định tạm thời. Tuy nhiên, ba nạn nhân cho rằng giám định trên không đúng với thực tế vì nhiều phần thương tích không có trong bản giám định bao gồm tổn thương sọ não và cột sống. Sau hơn nửa năm, ông Bàn vẫn chưa khôi phục được sức khỏe như trước khi sự việc xảy ra:

“Sức khoẻ tôi cũng khôi phục dần nhưng đi vẫn chưa vững, xương khớp bị đau”.

(Photo: Hữu Long/phapluattp)

Riêng ông Đồng cho biết cả ông và anh ông, tức ông Nghiệp vẫn còn bị đau nhức nơi các vết thương khi thời tiết thay đổi.

Những người chứng kiến sự việc cho rằng bị cáo không phải là chỉ là Đinh Văn Huỳnh và Nguyễn Tuấn Dũng vì họ tận mắt chứng kiến một nhóm côn đồ khoảng 20 người hành sự. Dân điạ phương cũng cho rằng một số người trong nhóm người này thuộc công ty san lấp của dự án Ecopark, ngoài một số là dân côn đồ. Chính vì thế, các bị hại yêu cầu làm rõ động cơ gây án để tìm hiểu tận gốc những người liên can. Tuy nhiên, quan điểm này bị phía chủ dự án bác bỏ và cũng không được tòa suy xét. Sau khi sự việc xảy ra, cơ quan điều tra cho biết một số nghi phạm khác đã bỏ trốn. Theo ông Hà Huy Sơn, Tòa không làm đúng thủ tục khách quan của vụ án. Tòa án cũng không chấp nhận kháng cáo của người bị hại yêu cầu trả lại hồ sơ điều tra lại và làm rõ sự thật vụ án. Ông Sơn không hài lòng với kết luận của Toà:

Có dấu hiệu bao che cho các bị cáo của cơ quan viện KS huyện Văn Giang

LS Hà Huy Sơn

“Người bị hại và bản thân tôi không đồng ý với phán quyết của Tòa. Họ cũng không chấp nhận những ý kiến đưa ra. Vô lý ở chỗ nó không làm rõ được những người tổ chức, thuê đánh người bị hại. Phải có người thuê mướn thì mới xảy ra sự việc gây thương tích chứ”.

B ao che cho các bị cáo

Cũng như phiên sơ thẩm, phiên tòa phúc thẩm diễn ra trong sự quan tâm của nông dân Văn Giang, đặc biệt những người không đồng ý với quyết định thu hồi đất mà họ cho là trái luật, cũng như không đồng tình với cách hành xử thiếu công minh của luật pháp và đơn vị đầu tư dự án. Khoảng 60 người dân đến dự phiên tòa, bắt đầu vào lúc khoảng 9 giờ sáng, kết thúc lúc 12 giờ trưa.

Tuy phiên phúc thẩm đã diễn ra và bản án đã được tuyên nhưng theo LS và những người liên quan thì những gút mắc chưa được giải quyết triệt để. Theo LS Hà Huy Sơn, tại phiên phúc thẩm viện KS và hội đồng xét xử thừa nhận ở cấp sơ thẩm, hồ sơ vụ án bị làm sai lệch khi cho rằng khoảng cách giữa bị hại và bị can lúc xảy ra sự việc là 30 mét. Theo HĐXX, khoảng cách đó lý ra phải là 120 mét. Ông Đồng bức xúc nói:

“Nếu khoảng cách 120 mét thì phải khẳng định rằng những người bị hại không có những lời lẽ gì xúc phạm đến những côn đồ này”.

Cáo trạng cho rằng các bị hại đã có lời lẽ gây xích mích với bị can nên gây ra sự việc. Phía bị hại cho rằng thực tế lúc đó họ ở khoảng cách khá xa các bị can nên không thể xảy ra chuyện xích mích như cáo buộc.

Nói với đài RFA, LS Hà Huy Sơn cho rằng “Có dấu hiệu bao che cho các bị cáo của cơ quan viện KS huyện Văn Giang”. Các bị hại nói họ sẽ không dừng lại ở phiên phúc thẩm. Ông Bàn đại diện cho hai người còn lại nói:

“Tiếp tục kháng án lên tòa án tối cao”.

Theo qui định của PL, người bị hại có thể làm đơn lên tòa án tối cao để tiến hành thủ tục giám đốc thẩm nếu không đồng ý với phán quyết trong phiên phúc thẩm.

Theo dòng thời sự:

• Hy vọng gì ở phiên tòa xử côn đồ tại Văn Giang sắp tới?
• Vụ xử côn đồ Văn Giang: Không thể chỉ thí tốt!
• Vụ Văn Giang dưới mắt các bloggers
• Bất mãn về phiên toà xử vụ hành hung dân Văn Giang
• Thêm một vụ cưỡng chế đất gây bất bình
• Từ Tiên Lãng đến Văn Giang
• 3.000 công an, bộ đội đối đầu với 2.000 nông dân Hưng Yên
• Lãnh đạo tỉnh Hưng Yên chối bỏ trách nhiệm
• Điện thoại của người dân Văn Giang bị khóa
• Căng thẳng ở Hưng Yên: chính quyền tuyên bố cưỡng chế, dân quyết chống lại
• Tư hữu đất đai, tại sao không?
• Dân khiếu kiện, chính quyền "ra tay"